2025-yil 17-iyun kuni Ostona shahrida bo‘lib o‘tgan “Markaziy Osiyo – Xitoy” ikkinchi sammiti bugungi global siyosiy jarayonlar fonida o‘ta muhim voqelik sifatida qayd etildi. Unda dolzarb va strategik ahamiyatga ega 15 ta hujjat imzolandi.
Xususan, Ostona deklaratsiyasi hamda Abadiy yaxshi qo‘shnichilik, do‘stlik va hamkorlik to‘g‘risidagi shartnomaning qabul qilinishi mintaqadagi davlatlar va Xitoy o‘rtasidagi munosabatlarni sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqish sari qo‘yilgan amaliy qadam bo‘ldi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev sammitda bildirgan fikrlari orqali mintaqa oldida turgan eng asosiy masalalarga e’tibor qaratdi. Xususan, xavfsizlik, iqtisodiy rivojlanish va transport aloqalarini mustahkamlash masalalarida aniq takliflar berdi. Ularning har biri amaliy yo‘nalish va mantiqiy asosga ega. Prezidentning nutqidan mintaqaviy barqarorlik masalalariga pragmatik yondashuv, ishonchli hamkorlikka tayyorlik va muvozanatni saqlashga intilish yaqqol ko‘zga tashlandi.
Davlatimiz rahbari o‘zining strategik tahlilidan kelib chiqib, nafaqat qo‘shni, balki umumiy tarixiy-madaniy va iqtisodiy makonimizning ajralmas qismi bo‘lgan Afg‘oniston muammolariga xalqaro hamjamiyatning e’tibori kamayib borayotganini ta’kidlab, uning oqibatlariga e’tibor qaratishga chaqirdi. Bu pozisiya, avvalambor, mintaqada xavfsizlikni ta’minlashga oid umumiy yondashuvlarni tiklashga qaratilgan ishonchli qadam sifatida ko‘riladi.
Tashrif doirasida davlatimiz rahbari Xitoy Xalq Respublikasi Raisi Si Szinpin bilan muzokaralar o‘tkazdi. Unda hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha ochiq va mantiqiy fikr almashildi. Savdo, energetika, ishlab chiqarish, yuqori texnologiyalar kabi sohalardagi aloqalarda sezilarli sur’at kuzatilmoqda. Bu yo‘nalishlar aniq rejalar va amaliy loyihalar bilan ta’minlanayotgani aloqalarning puxta asoslarga tayanayotganidan dalolat beradi.
O‘zaro munosabatlardagi barqarorlik tomonlarning uzoq muddatli manfaatlariga xizmat qilmoqda. Xalqaro o‘zgarishlar fonida bu kabi ishonchli sheriklik mintaqaviy barqarorlik va iqtisodiy taraqqiyot uchun keng imkoniyatlar yaratayotir. O‘zbekiston va Xitoyning bugungi aloqalari faqat ikki tomonlama emas, balki kengroq miqyosdagi hamkorlik modelini shakllantirmoqda.
Xitoy bilan yo‘lga qo‘yilgan infratuzilmaviy sheriklik, ayniqsa “Xitoy – Qirg‘iziston – O‘zbekiston” temir yo‘li loyihasi, mintaqadagi uzviy bog‘liqlikni kuchaytirishga xizmat qilmoqda. Bu yo‘l faqat yuk tashish imkoniyatlarini emas, mamlakatlar o‘rtasidagi muloqotni jadallashtirish, ish o‘rinlari yaratish va logistika tizimini zamonaviylashtirish kabi qo‘shimcha samaralarni ham ta’minlayapti. Ushbu loyiha orqali O‘zbekiston va qo‘shni davlatlar xalqaro transport zanjirlariga yanada yaqinlashdi, bu esa mintaqaviy bozorlar ochiqligi va tashqi iqtisodiy faollik uchun yangi imkoniyatlar ochdi.
Sammit doirasida muhokama qilingan sohalarning xilma-xilligi alohida e’tiborga loyiq. Ekologiya, ta’lim, raqamli texnologiyalar, ilm-fan va sun’iy intellekt bo‘yicha bildirilgan tashabbuslar amaliyotga joriy etilsa, mintaqaning barqaror rivojlanishini ta’minlaydigan asosiy omillardan biriga aylanishi mumkin.
O‘zbekiston tomonidan Toshkentda standartlashtirish va sertifikatlashtirish markazini tashkil etish taklifi ham ana shunday maqsadga xizmat qiladi. Bu tashabbus nafaqat eksportbop mahsulotlar sifatini yaxshilaydi, balki mintaqada umumiy texnik reglamentlar va bozorga kirish shartlarini uyg‘unlashtirishda muhim qadam bo‘ladi.
Sammit doirasida xavfsizlik masalalari alohida ahamiyat bilan muhokama qilindi. Terrorizm, giyohvand moddalar savdosi va kiberjinoyatchilikka qarshi kurashish uchun amaliy hamkorlik mexanizmlarini ishlab chiqish zarurligi qayd etildi. Bugungi global xavf-xatarlar sharoitida bunday yondashuv mintaqaviy hamjihatlikning ahamiyatini yanada oydinlashtirdi. Afg‘onistonga oid tashabbus – Termiz shahrida xalqaro darajada uchrashuv o‘tkazish taklifi – O‘zbekistonning tinchlikni ta’minlashga qaratilgan tashqi siyosatini amaliy jihatdan tasdiqladi.
“Markaziy Osiyo – Xitoy” formatidagi hamkorlik bu bilan cheklanmaydi. Sammitda davlatimiz rahbari inson kapitali, ta’lim, ilm-fan va madaniyat kabi sohalarda ham aloqalar borasida so‘z yuritdi. Sababi, bu jabhada ham hamkorlikni chuqurlashtirish borasida ishga solinmagan imkoniyatlar bor.
Jamiyat salohiyatini rivojlantirish, innovasion salohiyatni oshirish va madaniy yaqinlashuv kabi omillar tashqi siyosiy barqarorlik uchun ishonchli poydevor bo‘lib xizmat qiladi. Shu jihatdan “Ipak yo‘li madaniy merosi” portali va akademik muloqotlarni tashkil etish tashabbuslarni muhim va o‘z vaqtidagi qadamlar sifatida baholash mumkin.
Xulosa qilib aytganda, Ostonada bo‘lib o‘tgan “Markaziy Osiyo – Xitoy” sammiti mintaqa davlatlarining o‘z manfaatlarini anglayotgani va ularni o‘zaro hamkorlik orqali ro‘yobga chiqarishga intilayotganini yaqqol namoyon qildi. O‘zbekiston bu jarayonda o‘zini ishonchli sherik, ochiq va tamoyilga tayangan tashqi siyosat yurituvchi davlat sifatida ko‘rsatdi. Prezidentimizning takliflari mavjud muammolarni hal etishga qaratilgan yondashuv, mintaqadagi yangilangan munosabatlar tizimini shakllantirayotgan asosiy yo‘nalish sifatida e’tirof etildi.
Bu kabi sammitlar orqali shakllanayotgan hamkorlik maydoni o‘zaro ishonch va manfaatga asoslangan munosabatlarni mustahkamlashda muhim o‘rin tutmoqda. Bunday muloqotlar mintaqaviy barqarorlik va xavfsizlikni ta’minlash, sheriklikka asoslangan amaliy yechimlar yaratish uchun zarur platforma sifatida faoliyat ko‘rsatmoqda. Ilgari surilayotgan tashabbuslar zamonaviy xalqaro murakkab vaziyatda hamkorlikni mustahkamlash imkoniyati borligini ko‘rsatmoqda. Bu imkoniyatdan oqilona foydalanish mintaqaviy taraqqiyotning asosiy shartidir.
S. Jo‘rayev, D. Sayfullayev, B. Berdiyeva
Izoh (0)