1945 йил 30 апрель куни Адолф Гитлер шахсий бункерида ўз жонига қасд қилган. Ўлимидан бир кун олдин эса ўзининг қисматига шерик бўлган Ева Браунга уйланган. “Холокост меъмори” ўз жасадини ёқиб юборишни васият қилган. Гитлернинг сўнгги соатлари қандай ўтгани ҳақида “РБК” мақола тайёрлади.
1945 йил 16 январда Адолф Гитлер ҳаво ҳужумларидан қўрқиб, Берлинда ўзи учун махсус қурилган бункерга кўчиб ўтди. Ер остидаги мажмуанинг 20 та хонаси бўлиб, умумий майдони тахминан 250 квадрат метрни ташкил этган. Бункердан учта чиқиш йўли бор эди: Ташқи ишлар вазирлиги биносига, империя канселярияси ва унинг боғига.
15 мартгача Гитлер вақти-вақти билан кўчага, ўз кабинетига чиқиб турган. Март ойининг ўрталаридан то умрининг охиригача бункерни фақат бир марта — 20 апрелда ўзининг 56 ёшга тўлиши муносабати билан тарк этган. Ўша куни унинг ҳаётидаги сўнгги фильм суратга олинган. 22 апрель куни Ёзеф Геббелс оиласи билан Гитлернинг бункерига кирган.
“Бункерда ўлик сукунат ҳукм сурарди”
Гитлернинг шахсий қўриқчиси Рохус Миш унинг бункерда ўтказган вақтини шундай тасвирлайди:
Атмосфера... оғир, зимистон ва мутлақо ноқулай эди. Намгарчиликдан қутулишнинг иложи бўлмасди. Шунга қарамай, умуман олганда, бункерда яшаш шароитлари, менимча, юзага келган вазиятни инобатга олганда, дуруст эди...Урушдан кейин кўпчилик айтганидек, у ерда ичишмасди. Баъзан кимдир ўзига бир стакан спиртли ичимлик қуйиб оларди. Фақат сўнгги кунларда бир оз бўшашганимни сездим.
Совет армияси эса ҳужумни давом эттирмоқда эди. 21 апрелда қўшинлар Берлин атрофига кириб келди, 23-24-саналарда улар аллақачон шаҳарда эди. 26 апрелда Берлин марказига ҳужум бошланди ва 28 апрелга келиб қўшинлар аллақачон шаҳарнинг бир қанча туманларини босиб олган эди. Айнан шу куни Италияда партизанлар томонидан Бенито Муссолини қатл этилди — унинг жасади бош томони пастга қаратилган ҳолда осиб қўйилди ва кучли даражада таҳқирланди.
Ўз аҳволи абгор эканини англаган Гитлер 28 апрелда иккита васиятнома — сиёсий ва шахсий васиятнома матнини айтиб ёздирди. 29 апрелга ўтар кечаси эса фюрер бункернинг кичик мажлислар залида Ева Браун билан никоҳдан ўтди.
Мен Берлинда қолишга ва фюрер ҳамда рейхсканцлер қароргоҳини сақлаб қолиш имконсиз бўлган пайтда ўз ихтиёрим билан шу ерда ўлимни танлашга қарор қилдим... (Мен) қўрқоқларча қочишдан, айниқса таслим бўлишдан кўра ўлимни афзал билдим, дея Гитлер айтиб турган.
Шахсий васиятномасида у шуни қўшимча қилган:
Бизнинг (хотиним билан) истагимиз шуки, жасадларимиз дарҳол шу ерда ёқиб юборилсин, чунки мен ўн икки йил давомида кундалик ишимнинг асосий қисмини айнан шу жойда бажарганман.
Рохус Миш 29 апрелга ўтар кечаси бўлган воқеани қуйидагича ёдга олади:
Бу якун эди. Бункерни қўрғошиндек оғир сукунат босиб турганди, ҳақиқий бетон саркофаг каби мутлақ, тобут сукунати ҳукм сурарди. Яқин соатлар ичида Гитлер ўз жонига қасд қилишига ҳеч ким шубҳа қилмасди. Ҳар биримиз унинг ўлимидан кейин бизга қандай қисмат ёзилгани ҳақида ўйлардик. Германия армиясидан — ундан қолган қисмлардан — келаётган хабарлар, асосан, совет қуршовини ёриб ўтишга бўлган барча уринишлар муваффақиятсизлик билан якунланганини билдирарди.
Иккаласи ҳам ўлик эди
30 апрель куни соат тахминан уч яримда (бошқа маълумотларга кўра, соат 15:50 да) Гитлер ўз жонига қасд қилди.
Шу “меҳмонхона” деб аталадиган хона ичида мен унинг ҳаракатсиз жасадини кўрдим. Мен ундан олти метрча нарида эдим. Гитлер стол ёнидаги диванда боши кўксига тушган ҳолатда ўтирарди. Унинг ёнида оёқларини йиғиб, тиззаларига энгашиб Ева Браун ўтирарди, дейди Рохус Миш.
Фюрернинг хизматкори Хайнс Линге ўз хотираларида порох ҳидини сезганини ёзган, шундан сўнг Мартин Борманни чақириб, у билан Гитлернинг хонасига кирган.
Адолф Гитлер ва Ева Браун диванда ўтиришарди. Иккаласи ҳам ўлган... Унинг боши деворга бир оз эгилган эди. Диван ёнидаги гиламга қон сачраганди. Унинг ўнг томонида хотини ўтирарди. У оёқлари диванга чўзилган ҳолда ётарди. Хотинининг бужмайган юзидан қандай ўлганини англаб олиш мумкин эди... Фақат кейинроқ, руслар мендан бу ҳақда сўраганларида, Гитлернинг юзини яқиндан кўрмаганим ва ўқ қандай жароҳат етказганини айта олмаслигимни тушундим. Менинг асосий мақсадим бу ишни тугатиб, тезроқ ғойиб бўлиш эди.
“Гитлернинг жасади қани?”
Ўз жонига қасд қилгандан кейин фюрерни полга ётқизиб, адёлга ўраб, орқа эшикдан рейхсканселария боғига олиб чиқишган. Хайнс Лингенинг хотираларига кўра, боғда Гитлер ва унинг хотинининг жасадларига бензин қуйиб ёқишга уринишган, аммо кучли шамол ва тўхтовсиз совет артиллерияси ўқлари уларга халақит берган. Охир-оқибат, жасадлар устига қалин қоғоз тўпламини ташлаб, уларни ёқиб юборишган.
Линге фюрернинг нарсаларини йўқ қилгунча, жасадлар соат етти яримгача ёниб турган. Қолдиқларни эса снаряд воронкаларидан бирига кўмишган.
Гитлернинг ўлими ҳақида совет қўмондонлиги 1 май куни эрталаб соат 4 ларда Ёзеф Геббелснинг мактубидан хабар топган. Маршал Георгий Жуковнинг шахсан ўзи Иосиф Сталиннинг дачасига қўнғироқ қилган. Учинчи рейх бошлиғининг ўз жонига қасд қилганидан хабар топган СССР Олий Бош қўмондони шундай хитоб қилган:
Ўйинни тугатди, ярамас. Афсуски, уни тириклайин қўлга туширолмадик. Гитлернинг жасади қани?
Жасад ёқиб юборилганини билгач, Сталин “сўзсиз таслим бўлишдан ташқари ҳеч қандай музокаралар олиб бормаслик”ни буюрган. 1 май куни бункерда Ёзеф Геббелс ва унинг рафиқаси ўз жонларига қасд қилган. Улар билан бирга олтита фарзандлари ҳам ҳалок бўлган.
Жасадлар кулга айлантирилиб, дарёга ташланди
2 май куни совет аскарлари штурм билан бункерни эгаллади. Ўша куни кечқурун Геббелс ва унинг хотинининг жасадлари топилди. 5 май куни эса чуқурдан Адолф Гитлер ва Ева Брауннинг куйган жасадлари аниқланди. Фюрерни фақат тишларидан таниб олишди.
Гитлер ва Брауннинг қолдиқлари бир неча бор қайта кўмилган. Дастлаб, 1945 йил июнь ойида Ратенов шаҳри яқинидаги ўрмонда, кейин 1946 йил 21 февралда Магдебургдаги ҳарбий шаҳарча ҳудудида. 1970 йилда ҳарбий шаҳарчани немис ҳукуматига топширишга қарор қилинди ва 4 апрель куни фюрер ва унинг рафиқасининг жасадлари қазиб олиниб, ёқиб юборилди, сўнгра кулга айлантирилиб, Бидериц дарёсига ташланди.
Гитлернинг ягона сақланиб қолган қолдиқлари — тишлари ва бош суягининг бир қисми — Федерал хавфсизлик хизмати архивларида сақланади. 2018 йилда ўтказилган мустақил тадқиқот доирасида Россияда сақланаётган қолдиқлар ҳақиқатан ҳам Адолф Гитлерга тегишли экани тасдиқланди.
Изоҳ (0)