Тинчлик бўйича 2024 йилги Нобель мукофоти “ядровий қуролдан холи дунёга эришишдаги саъй-ҳаракатлари учун Япониянинг атом бомбасидан омон қолганларни бирлаштирган Ниҳон Ҳиданкё ташкилотига берилди.
Нобель қўмитаси ташкилотни “ядро қуроллари ҳеч қачон қайта ишлатилмаслиги кераклигини гувоҳлар кўрсатмалари орқали намойиш этгани учун” олқишлади. Ҳибакуша номи билан ҳам танилган ташкилот 1945 йилда Хиросима ва Нагасакига ташланган атом бомбаларидан омон қолганлар томонидан тузилган.
“Бир кун келиб, Хиросима ва Нагасакидаги атом бомбасидан омон қолганлар тарих гувоҳи сифатида орамизда бўлмайди. Бироқ, кучли хотира маданияти ва узлуксиз фидойилик туфайли Япониядаги янги авлодлар гувоҳларнинг тажрибаси ва хабарини давом эттирмоқда”, дея қўмита Ослода ўз қарорини эълон қилди.
Қўмита Ниҳон Ҳиданкёни ядровий тақиқни сақлаб қолишга қўшган ҳиссаси учун мақтади ва буни “инсониятнинг тинч келажаги учун зарурий шарт” атади.
“Келаси йил Американинг иккита атом бомбаси Хиросима ва Нагасаки шаҳарларида тахминан 120 минг кишининг ҳаётига зомин бўлганига 80 йил тўлади. Кейинги ойлар ва йиллар давомида яна шунча одам куйиш ва нурланиш оқибатида вафот этган.
Хиросима ва Нагасаки дўзахидан омон қолганлар, яъни Ҳибакушаларнинг тақдири узоқ вақт сир тутилган ва эътибордан четда қолган. 1956 йилда маҳаллий Ҳибакуша уюшмалари ядровий қурол синовлари қурбонлари билан биргаликда А- ва H- бомбадан жабрланган шахсларнинг Япония Конфедерациясини тузди. Бу ташкилот япончада қисқача Ниҳон Ҳиданкё деб атала бошланди. У кейинчалик Япониядаги энг йирик ва таъсирли Ҳибакуша ташкилотига айланди”, дейилади қўмита хабарда.
Лауреатларни тақдирлаш маросими Стокгольмда 10 декабрь куни, Альфред Нобель вафот этган куни бўлиб ўтади. 2024 йилда мукофот миқдори 11 миллион швед кронаси ёки тахминан 1,06 миллион долларни ташкил этади. Пул мукофотидан ташқари, Швеция қироли совриндорларга медал ва дипломларни топширади.
14 октябрда Швеция банки томонидан 1968 йилда таъсис этилган Альфред Нобель мукофотининг иқтисод бўйича совриндори маълум бўлади.
- 2023 йили тинчлик бўйича Нобель мукофоти эронлик Наргис Муҳаммадига берилганди. Муҳаммади узоқ йиллардан бери Эронда аёллар ҳуқуқлари учун курашиб келган ва бир неча бор қамоққа ташланган. У ҳозир ҳам ҳибсда сақланмоқда.
- 2022 йилда Тинчлик бўйича мукофот уч мамлакат ҳуқуқ ҳимоячиларига берилганди: Россиядан “Мемориал”, Украинадан “Фуқаролик эркинликлари маркази” ташкилотлари ва беларуслик ҳуқуқ ҳимоячиси Алес Биалацкийга.
2024 йилги Нобель совриндорлари
10 октябрь куни адабиёт бўйича Нобель мукофотини “тарихий жароҳатлар ва инсон ҳаётининг нозиклигини акс эттирувчи кучли насрий шеърият” учун жанубий кореялик ёзувчи Хан Канга олганди.
9 октябрь куни кимё бўйича Нобель мукофоти “оқсилни ҳисоблаш дизайни учун” америкалик Девид Бекер ва “оқсил тузилиши прогнози учун” британиялик Демис Ҳассабис ва Жон Жумперга берилганди. Бейкер бутунлай янги турдаги оқсилларни яратган. Британиялик олимлар эса 50 йилдан бери ҳал этилмаган муаммони — оқсилларнинг мураккаб тузилишини олдиндан башорат қилиш учун AlphaFold2 номли сунъий интеллект моделини яратган.
8 октябрь куни физика бўйича Нобель мукофоти “сунъий нейрон тармоқлари ёрдамида машинавий ўрганишни таъминлайдиган фундаментал кашфиётлар ва ихтиролар учун” Жон Ҳопфилд ва Жеффри Ҳинтонга берилган.
7 октябрь куни тиббиёт бўйича Нобель мукофоти “микроРНК молекулаларини кашф этгани ҳамда унинг транскрипсиядан кейинги ген бошқарувида тутган ўрни учун” Виктор Амброс ва Гарий Рувкунга берилган.
Изоҳ (0)