Tinchlik bo‘yicha 2024-yilgi Nobel mukofoti “yadroviy quroldan xoli dunyoga erishishdagi saʼy-harakatlari uchun Yaponiyaning atom bombasidan omon qolganlarni birlashtirgan Nihon Hidankyo tashkilotiga berildi.
Nobel qo‘mitasi tashkilotni “yadro qurollari hech qachon qayta ishlatilmasligi kerakligini guvohlar ko‘rsatmalari orqali namoyish etgani uchun” olqishladi. Hibakusha nomi bilan ham tanilgan tashkilot 1945-yilda Xirosima va Nagasakiga tashlangan atom bombalaridan omon qolganlar tomonidan tuzilgan.
“Bir kun kelib, Xirosima va Nagasakidagi atom bombasidan omon qolganlar tarix guvohi sifatida oramizda bo‘lmaydi. Biroq, kuchli xotira madaniyati va uzluksiz fidoyilik tufayli Yaponiyadagi yangi avlodlar guvohlarning tajribasi va xabarini davom ettirmoqda”, deya qo‘mita Osloda o‘z qarorini e’lon qildi.
Qo‘mita Nihon Hidankyoni yadroviy taqiqni saqlab qolishga qo‘shgan hissasi uchun maqtadi va buni “insoniyatning tinch kelajagi uchun zaruriy shart” atadi.
“Kelasi yil Amerikaning ikkita atom bombasi Xirosima va Nagasaki shaharlarida taxminan 120 ming kishining hayotiga zomin bo‘lganiga 80 yil to‘ladi. Keyingi oylar va yillar davomida yana shuncha odam kuyish va nurlanish oqibatida vafot etgan.
Xirosima va Nagasaki do‘zaxidan omon qolganlar, ya’ni Hibakushalarning taqdiri uzoq vaqt sir tutilgan va e’tibordan chetda qolgan. 1956-yilda mahalliy Hibakusha uyushmalari yadroviy qurol sinovlari qurbonlari bilan birgalikda A- va H-bombadan jabrlangan shaxslarning Yaponiya Konfederatsiyasini tuzdi. Bu tashkilot yaponchada qisqacha Nihon Hidankyo deb atala boshlandi. U keyinchalik Yaponiyadagi eng yirik va ta’sirli Hibakusha tashkilotiga aylandi”, deyiladi qo‘mita xabarda.
Laureatlarni taqdirlash marosimi Stokgolmda 10-dekabr kuni, Alfred Nobel vafot etgan kuni bo‘lib o‘tadi. 2024-yilda mukofot miqdori 11 million shved kronasi yoki taxminan 1,06 million dollarni tashkil etadi. Pul mukofotidan tashqari, Shvetsiya qiroli sovrindorlarga medal va diplomlarni topshiradi.
14-oktyabrda Shvetsiya banki tomonidan 1968-yilda ta’sis etilgan Alfred Nobel mukofotining iqtisod bo‘yicha sovrindori ma’lum bo‘ladi.
- 2023-yili tinchlik bo‘yicha Nobel mukofoti eronlik Nargis Muhammadiga berilgandi. Muhammadi uzoq yillardan beri Eronda ayollar huquqlari uchun kurashib kelgan va bir necha bor qamoqqa tashlangan. U hozir ham hibsda saqlanmoqda.
- 2022-yilda Tinchlik bo‘yicha mukofot uch mamlakat huquq himoyachilariga berilgandi: Rossiyadan “Memorial”, Ukrainadan “Fuqarolik erkinliklari markazi” tashkilotlari va belaruslik huquq himoyachisi Ales Bialatskiyga.
2024-yilgi Nobel sovrindorlari
10-oktyabr kuni adabiyot bo‘yicha Nobel mukofotini “tarixiy jarohatlar va inson hayotining nozikligini aks ettiruvchi kuchli nasriy she’riyat” uchun janubiy koreyalik yozuvchi Xan Kanga olgandi.
9-oktyabr kuni kimyo bo‘yicha Nobel mukofoti “oqsilni hisoblash dizayni uchun” amerikalik Devid Beker va “oqsil tuzilishi prognozi uchun” britaniyalik Demis Hassabis va Jon Jumperga berilgandi. Beyker butunlay yangi turdagi oqsillarni yaratgan. Britaniyalik olimlar esa 50 yildan beri hal etilmagan muammoni — oqsillarning murakkab tuzilishini oldindan bashorat qilish uchun AlphaFold2 nomli sun’iy intellekt modelini yaratgan.
8-oktyabr kuni fizika bo‘yicha Nobel mukofoti “sun’iy neyron tarmoqlari yordamida mashinaviy o‘rganishni ta’minlaydigan fundamental kashfiyotlar va ixtirolar uchun” Jon Hopfild va Jeffri Hintonga berilgan.
7-oktyabr kuni tibbiyot bo‘yicha Nobel mukofoti “mikroRNK molekulalarini kashf etgani hamda uning transkripsiyadan keyingi gen boshqaruvida tutgan o‘rni uchun” Viktor Ambros va Gariy Ruvkunga berilgan.
Izoh (0)