5–6 сентябрь кунлари Тошкент шаҳрида “Денгизга чиқиш имкони бўлмаган ривожланаётган давлатлар озиқ–овқат хавфсизлиги ва барқарор ривожланиш мақсадлари” мавзусида халқаро форум ўтказилмоқда. Форумда 32 та ривожланаётган давлат ҳукуматлари ва халқаро ташкилотлар вакиллари, олимлар қатнашмоқда. Тадбир доирасида “Дарё” мухбири Европа Иттифоқининг қишлоқ хўжалиги бўйича комиссари Януш Войцеховский билан суҳбатлашди.
Жаноб Януш Войцеховский, Ўзбекистон қишлоқ хўжалигининг бугунги ҳолати тўғрисида қандай фикрдасиз?
Ўзбекистон аҳолиси сони тез ўсиб бораётган мамлакат. Бундай демографик ўсишни бутун дунё давлатлари ҳам бошидан кечирмоқда. Мазкур вазиятда кўпайишда давом этаётган аҳолининг озиқ–овқат хавфсизлигини таъминлаш муаммоси юзага келади. Бу борада Ўзбекистоннинг озиқ–овқат ишлаб чиқаришни оширишдаги ечимлари, хавфсизликни таъминлашдаги ҳаракатлари бутун жаҳон учун яхши намуна бўлиши мумкин.
Мамлакат ирригация соҳасида ва қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқаришга сув етказиш бўйича ютуқларга эришмоқда. Чунки кўриб турибмизки, ирригациясиз қишлоқ хўжалиги фаолияти ривожланишига имкон бўлмайди. Кўпгина ҳудудларда суғоришсиз деҳқончилик билан шуғулланиш мумкин эмас. Бу Европа мамлакатлари фермер ва озиқ–овқат ишлаб чиқарувчилари учун ҳам жуда қизиқарли тажриба. Чунки бугунги кунда қурғоқчилик энг катта муаммолардан бири ва унга сабаб иқлим ўзгаришидир. Борган сари фермерлар қуғоқчиликдан азият чекмоқда.
Менимча, сувни бошқаришни яхшилаш, қишлоқ хўжалигини сув билан таъминлаш борасида ҳамкорлик қилиш ҳамда тажриба алмашиш лозим.
Ўзбекистон денгизга чиқиш имкони бўлмаган давлат, ва бу муаммодир. Масаланинг асосий ечими қўшни мамлакатлар билан ҳамкорлик қилиш ҳамда эркин савдо–сотиқни таъминлаш деб ўйлайман. Тўсиқларсиз савдо жуда яхши натижалар беради.
Ўзбекистонда қишлоқ хўжалиги ерларини суғоришда кўп миқдордаги сув исроф қилинади. Маълумотларга кўра, аксарият майдонлар эскича суғорилиши сабаб сув тақчиллиги билан боғлиқ муаммо жиддийлаштирмоқда. Бу йўналишни ислоҳ қилиш учун қандай тавсиялар берган бўлардингиз?
Ўйлашимча, ирригация соҳасида сизларнинг тажрибангиз Европаникидан ҳам каттароқ. Ирригация — бизнинг ҳамкорлигимиз соҳаларидан бири. Яъни бунда Ўзбекистон биздан эмас, биз Ўзбекистондан кўп нарсани ўрганишимиз мумкин. Албатта, ирригация бу бир савол, лекин умуман олганда сувни йўқотишни олдини олиш учун уни бошқаришни яхшилаш жуда муҳим масаладир. Бу борада ҳам тажриба алмашишимиз мумкин. Менимча, мазкур соҳадаги ҳамкорликка кўпроқ эътибор беришимиз керак. Евроиттифоқ ўз билимларини, амалий тажрибасини бўлишишга тайёр. Мисол учун, университет ва тадқиқотчилар, шунингдек амалиётчилар бунда муҳим рол ўйнаши мумкин.
Ўзбекистон қишлоқ хўжалигида қандай камчиликларга йўл қўймоқда? Евроиттифоқ давлатларининг қайси тажрибалари мамлакатга қўл келиши мумкин?
Ўзбекистон каби илгари СССР давлатлари бўлган Болтиқбўйи мамлакатлари, Польша, Болгария, Чехия, Венгрия, Руминияда бозор тизимига ўтиш катта масала бўлса–да, қишлоқ хўжалиги бўйича тажриба алмашиш қизиқ. Бу балки биз ўтмишда йўл қўйган хатоларни такрорламаслик учун ҳам керак. Масалан, қишлоқ хўжалигида кичик фермерлар ролини ошириш тизимини диверсификация қилиш зарур. Биз фақатгина йирик ишлаб чиқарувчиларга қарашимиз эмас, балки озиқ–овқатни ички бозорга етказаётган маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга кўпроқ эътибор беришимиз лозим.
Айтганимдек, Ўзбекистон — аҳолиси интенсив ўсиб бораётган мамлакат. Сизларда маҳаллий ишлаб чиқарилган озиқ–овқатга талаб катта ва харидор кўп. Биз баъзида узоқ бозорларга қараймиз-у, лекин маҳаллий бозорни унутамиз. Европа иттифоқида “Фермадан санчқига” деган жуда ажойиб стратегия мавжуд. Биз буни қишлоқ хўжалигидан харидоргача бўлган масофани қисқартириш, фермер ва минтақавий бозор, тўғридан–тўғри савдо муносабатини кучайтириш бўйича намуна сифатида тавсия қилган бўлардик.
Саноатни ривожлантириш даврида қишлоқ хўжалигининг баъзи секторлари фаолияти кўринмай қолади ва биз бу соҳада ҳам тажрибамизни бўлишишимиз мумкин. Қишлоқ хўжалигида ерларни хусусийлаштириш тизими бўйича Ўзбекистон билан тажриба алмашишга тайёрмиз. Биз қишлоқ хўжалиги сиёсати бўйича ҳамкорликка доим очиқмиз.
1962 йил Европа иттифоқида умумий қишлоқ хўжалиги сиёсати ўрнатилган. Натижада мамлакатлараро қишлоқ хўжалиги сиёсатини бошқариш жараёнида ҳамкорлик йўлга қўйилган. Бу озиқ–овқат хавфсизлигини таъминлашга, фермерларимизни ҳимоя қилишга ёрдам берган. Умуман олганда, мазкур қарор қишлоқ хўжалигимиз ривожланишига катта туртки бўлган. Бу тажриба Ўзбекистон учун ва минтақадаги бошқа мамлакатларга қизиқарли бўлиши мумкин.
Ўзбекистон Евроиттифоқ бозорига кўпроқ қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етказишда нималар қилиши керак?
Европа иттифоқи Ўзбекистон билан очиқ бозор ва савдонинг ривожига жуда қизиқади. Евроиттифоқ —дунёдаги энг йирик озиқ–овқат ишлаб чиқарувчиси ва экспортеридир. Биз тўсиқларсиз савдо–сотиқ қилишга қизиқамиз. Албатта, бунда бир қатор талаблар бор, яъни сифат ва хавфсизликка эътибор берилади.
Ўз фаолиятим давомида Ўзбекистонга рағбатлантириш миссиясини ташкил қилишга улгурмаган бўлсам–да, бундай миссия қўшнингиз Қозоғистонга ташриф буюрган. Ишончим комилки, бу йил ноябрь–декабрь ойларида ўз ишини бошлайдиган мендан кейинги Комиссар буни давом эттиришга муваффақ бўлади. Албатта, мен унга Ўзбекистонга бизнес жамияти иштирокидаги бундай миссияни ташкил этишни тавсия қиламан. Чунки бу савдомизни икки томонлама ошириш учун ажойиб имконият.
Географик жойлашувимиз, транспорт чеклови мавжуд бўлса–да, биламизки барча муаммо ҳал қилиниши мумкин ва бу ҳамкорлик ўринли. Менинг кейинги Европа Комиссарига таклифим Ўзбекистонга муҳим ҳамкор сифатида қараш ва ҳамкорликни ўстириш бўлади.
Изоҳ (0)