• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12904.51
    • RUB161.99
    • EUR14575.64
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +19°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Марказий Осиё

    Марказий Осиё: таназзулга юз тутаётган Россия учун сўнгги таянчми?

    Куни кеча Миннесота университетининг сиёсатшунослик фанлари номзоди ва Тошкентдаги Прогрессив ислоҳотлар маркази сиёсатшуноси Отабек Акромовнинг E-International relations сайтида Россиянинг Марказий Осиё давлатлари билан юритган сиёсатига бағишланган мақоласи чоп этилди.

    Фото: “ТАСС”

    Муаллиф сиёсий мақолада Россиянинг МО давлатлари билан алоқалари ҳамда Москванинг минтақадаги аҳамиятига тўхталган. Хусусан, 2022 йил июнь ойидаги Санкт-Петербург халқаро иқтисодий форумида Қозоғистон президенти Қосим-Жўмарт Тўқаев Қозоғистон Тайван, Косово, Жанубий Осетия, Абхазия, Луганск ва Донецк каби квазидавлат ҳудудларни тан олмаслигини эслаган.

    “Ўша йилнинг октябрь ойида МДҲнинг Остона саммитида Тожикистон президенти Имомали Раҳмон бевосита Владимир Путинга мурожаат қилиб, “Биз асосий стратегик ҳамкоримиз (Россия) манфаатларини доимо ҳурмат қилиб келганмиз ва худди шундай муносабатни талаб қиламиз” деган. Россиянинг ишончли ҳамкори ҳисобланган Марказий Осиё минтақаси раҳбарларининг бу жасоратини нима билан асослаш мумкин?”

    Муаллифнинг фикрича, Москванинг минтақадаги обрўси заифлашиши Россиянинг Украинага бостириб кириши билан бошланган. Шунингдек, ишончсизлик ва Россия обрў-эътиборининг пасайишига асосий сабаб — бу минтақадаги буюк ҳокимият мақомидан мунтазам равишда фойдалангани ва уни суиистеъмол қилганидир.

    Фото: Қирғизистон президенти матбуот хизмати

    Совуқ урушдан кейин Россия катта ҳудудга эга бўлса-да, заиф давлат сифатида кўринди. Путин бошқарувида эса Россия ўзининг буюк давлат мақомини тиклади, бу жараён унинг 2007 йилда Мюнхендаги нутқида рамзий акс этди. Россия Американинг глобал сиёсатига ва демократияни тарғиб қилишига қарши туриб, посцовет ҳудудида, айниқса, рангли инқилоблар пайтида ўз сиёсатини мустаҳкамлади. Ғарбнинг инсон ҳуқуқлари бўйича санкцияларига қарамай, Россия Марказий Осиёдаги авторитар режимларни қўллаб-қувватлади. Бу жараён Ўзбекистоннинг 2005 йилда Коллектив Хавфсизлик Шартномаси Ташкилотига қўшилиши билан якунланди.

    Россия Марказий Осиёда муҳим стратегик масалаларда етакчи рол ўйнади, ҳарбий базалар жойлаштирди ва Ғарб билан алоқаларни диққат билан кузатди. Минтақа давлатлари халқаро ташкилотларда Россияни қўллаб-қувватлади. Шунингдек, Москва рус тили ва маданиятини тарғиб қилди, газ қувурлари ва савдо йўлларини назорат қилди, марказий осиёлик муҳожирлар учун асосий манзилга айланди.

    Россия минтақадаги кучини намойиш этиб, Евросиё иқтисодий иттифоқи орқали геосиёсий мақсадларини илгари сурди. Гарчи иттифоқ товарларнинг эркин ҳаракатини таъминлашни мақсад қилган бўлса-да, Москва бу тамойилларни ўзига қулай пайтда бузди. Шунингдек, Россия Марказий Осиё давлатларига иммиграцияга қарши сиёсатни сиёсий босим сифатида қўллаб, минтақа муҳожирларига нисбатан ксенофобия ва ирқчиликни кучайтирди, бу эса аҳоли орасида Россияга салбий муносабатларни кескин кўпайишига олиб келди.

    Россия СССРдан мерос қолган иқтисодий ва стратегик устунликларини Марказий Осиёга қарши ишлатди. Минтақанинг асосий транспорт ва энергия йўллари Россия орқали ўтиши Москвага сиёсий имтиёзлар олишда стратегик устунлик берди. Россия савдо ва газ қувурларини диверсификация қилиш ҳамда Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги интеграция жараёнларини бузишга ҳаракат қилди.

    Муаллифнинг таъкидлашича, Россиянинг босқинчи сиёсатлари Кремлга бўлган ишончни йўқотишга олиб келди. Қоидаларга асосланган тартиб ўрнига, Россия савдо ва энергетика воситаларини сиёсий қурол сифатида ишлатди. Марказий Осиё давлатлари газ қувурларини диверсификация қилишда Хитой билан ҳамкорлик қилар экан, Россия Хитойнинг минтақадаги таъсирига қарши курашди. Россиянинг Украинага аралашуви унинг мавқейини янада заифлаштириб, Марказий Осиё учун муқобил савдо йўллари излаш имконини яратди.

    Фото: “элтр.kg”

    Марказий Осиёда фаол илгари сурилаётган асосий лойиҳалардан бири бу “Ўрта коридор” савдо йўли. Мазкур ташаббус Хитойни Россия орқали Европа бозорлари билан боғлайдиган Россиянинг шимолий коридорига муқобил сифатида кўрилмоқда. Бундан фарқли ўлароқ, “Ўрта коридор” Хитойдан Европага Марказий Осиё ва Кавказ орқали юк ташишни осонлаштирадиган мультимодал қуруқлик ва денгиз транспорти йўналиши ҳамдир. 4250 км дан ортиқ темир йўл ва 500 км денгиз йўлларини ўз ичига олган бу йўл Россиянинг Шимолий коридоридан 2000 км қисқароқдир. Қолаверса, Қозоғистон Озарбайжон билан шартнома асосида Боку— Тбилиси— Жайҳан нефть қувури орқали Россия ҳудудидан ташқарида нефть экспортини оширмоқда. Ушбу муқобил йўллар, айниқса, Россиянинг Украинага бостириб кириши муносабати билан муҳим аҳамият касб этмоқда.

    Россия нуфузининг заифлашиши Марказий Осиё республикалари ўртасидаги ҳамкорлик ва Ғарб билан алоқаларнинг ривожланишида акс этмоқда. 2018 йилдан бошлаб улар ташқи кучлар иштирокисиз ҳар йили Марказий Осиё саммитини ўтказмоқда. 2024 йилда минтақанинг умумий ташқи савдоси 220 миллиард долларга етиб, икки бараварга ошди. МО давлатлари Россия ёки Хитойсиз илк бор ҳарбий машғулотлар ўтказди ва Москва таъсирини камайтиришга қаратилган чора-тадбирларни кучайтирмоқда, баъзилари Россия ташвиқот каналларини ёпмоқда.

    Марказий Осиёда минтақавийликни ривожлантиришда ташқи кучлар ҳам ўз ролини ўйнамоқда.  АҚШнинг 2019—2025 йилларга мўлжалланган Марказий Осиё бўйича янги стратегиясининг имзоланиши ва Жо Байденнинг Нью Йоркдаги C5+1 саммитидаги иштироки билан АҚШнинг минтақа сиёсатидаги ўрни қайта тикланди. Яқинда Олмаотада бўлиб ўтган B5+1 бизнес форуми Вашингтоннинг минтақавий алоқаларни қўллаб-қувватлашга бел боғлаганлигининг исботидир. Иттифоқчилар Американинг минтақадаги ҳаракатларини янада кучайтирмоқда. Европа Иттифоқи яқинда “Ўрта коридор” лойиҳасига 10 миллиард евро миқдоридаги инвестицияни эълон қилди. Шу билан бирга, Япония бош вазири Фумио Кисида савдо йўлларини йўлга қўйиш ва давлатлар ўртасидаги алмашинувни ривожлантириш учун Марказий Осиёга ёрдам пакетини таклиф қилди. Россия таъсирига қарши маҳаллий давлатлар суверенитети ва мустақиллигини мустаҳкамлашга қаратилган муқобил ваколатларнинг мавжудлиги Москванинг Марказий Осиёдаги эксклюзив мавқейи пасайиб кетганидан далолат беради.

    Ўрта Осиё бир пайтлар кўп соҳаларда Россияга қаттиқ қарам бўлган, аммо бу ўзгармоқда. Европа бозорининг катта қисмини йўқотган “Газпром” табиий газни турли йўналишларга, жумладан, Марказий Осиёга экспорт қилиш учун янги имкониятлар изламоқда. Натижада, авваллари Россияни газ билан таъминлаган “Марказий Осиё – Марказ” қувури энди Россия газини Ўзбекистон ва Қозоғистонга сотишга йўналтирилди. АҚШ ва ЕИ томонидан жорий қилинган иқтисодий санкциялар ва бошқа чекловлар туфайли Москва реэкспорт маркази сифатида Марказий Осиёнинг айрим мамлакатлари бозорларига таяниши Россиянинг минтақага қарамлигини оширди.

    Муаллифнинг фикрича, Марказий Осиёдан Россияга миграция қисқариши кузатилмоқда. 2024 йил апрелидан бери Санкт-Петербургда Тожикистондан иш қидираётганлар сони 60 фоизга, Ўзбекистонлик муҳожирлар сони эса 40 фоизга камайган. Бундан ташқари, Россияда ишлаётган ўзбекистонлик муҳожирларнинг пул ўтказмалари ҳажми пасайган. 2024 йилнинг биринчи ярмида АҚШ, Германия, Жанубий Корея ва Польшада меҳнат қилаётган мигрантлар пул ўтказмалари ҳисобига Ўзбекистонга ўтказмалар ҳажми 25 фоизга ошиб, 6,5 миллиард долларни ташкил этган эди.

    Фото: “news.ru”
    “Замонавий Россия ташқи сиёсатининг асосий йўналиши Украинага кенг кўламли босқинидан кейин бошланган халқаро изоляцияни юмшатиш йўлларини излашдир. Ушбу саъй-ҳаракатларнинг бир қисми сифатида Россия бутун дунёга ва ўз аҳолисига ҳали ҳам ‘дўст мамлакатлар’ борлигини кўрсатишга интилмоқда”, дейди Акромов.

    Шу мақсадда Россия пропагандаси Марказий Осиё республикаларини Россиянинг Украинадаги ҳарбий амалиётларини қўллаб-қувватловчи сифатида кўрсатишга ҳаракат қилади. Бироқ, бу давлатлар кўпинча тегишли овоз беришда бетараф қолади ёки умуман қатнашмайди.

    Шундай қилиб, Украинадаги уруш давом этар экан, Москванинг минтақадаги аҳамияти аста-секин камаймоқда. Албатта, катталиги ва географик жиҳатдан яқинлиги туфайли Россия доимо Марказий Осиё фаолиятида асосий иштирокчи бўлиб қолади.

    “Марказий Осиёнинг марказдан қочиш тенденциялари, жумладан, Россиянинг сиёсий жиҳатдан қўллаб-қувватламаётгани, минтақа ичидаги ҳамкорлик фаоллашгани, муқобил энергия манбаларини излаш юқоридагиларга ишорадир. Шунга қарамай, Ғарб Марказий Осиё давлатлари суверенитетини мустаҳкамлаш тарафдори бўладими ёки йўқми, бу ноаниқлигича қолмоқда”, дея хулоса қилган сиёсатшунос.
    22.08.2024, 20:43   Изоҳ (1)   21334
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (1)

    Кириш
    1. timurhasanoff0@gmail.com / 22.08.2024, 23:36

      Mana shunaqa qoshtirnoq ichidagi isqirt erkaklar bor ekan turzim rivojlanmaydi va Uzbekiston behatar davlat bula olmaydi

      Жавоб бериш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Россия руслар ишламайдиган соҳаларда мигрантларга муҳтож, шунга қарамай, уларни қувишда давом этмоқда — таҳлил

    05.08.2024, 18:42

    Марказий Осиё ягона ҳарбий иттифоқ туза оладими?

    12.08.2024, 19:00

    КХШТ Марказий Осиёда ҳарбий машғулотлар ўтказади 

    20.08.2024, 14:35

    Ўзбек—қирғиз автомобиль заводида Matiz ва Nexia ишлаб чиқарилмайди 

    21.08.2024, 16:10

    Қирғизистон Ўзбекистонга картошка экспортини икки баравар оширди 

    19.08.2024, 14:25

    Марказий Осиё диаспоралари ҳисобига ИШИД афғон бўлими янада кучаймоқда — БМТ  

    12.08.2024, 19:35
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Оқтепа Лавашдан “Кулгили нархлар”: севимли таомлар — ҳар бир позиция 10 мингдан 20 минг сўмгача бўлган махсус нархларда


    Mobiuz IQAir ҳаво сифати датчигини ўрнатди


    Huawei Ўзбекистондаги “Теч Carnival”да Интеллектуал дунё ривожини жадаллаштирмоқда


    Энг чуқур ғор, энг баланд кўприк ва энг сирли маскан – Наманганга борамиз


    Илғор қурилиш технологиялари асосида қад ростлаётган Қуйи Чотқол ГЭС


    Тармоқда болалар хавфсизлиги : Octobankдан маслаҳатлар


    ANORBANK Хусусий секторни ривожлантириш бўйича Ислом корпорацияси билан 10 миллион АҚШ долларига тенг келишув имзолади


    Centrum Air Истанбул ва Ўзбекистоннинг уч шаҳри ўртасида тўғридан-тўғри рейсларни йўлга қўймоқда



    Huawei Cloud TechWave Summit 2025: Яқин Шарқ ва Марказий Осиёда муваффақиятни ошириш учун интеллектуалликни тезлаштириш 


    Жамғармалар билан қандай ишлаш зарур: банк омонатлари, акциялар ёки инвестицион пакетлар? (давоми)


    ZTE корхонаси GSMA М360 Евросиё форумида суний интеллект рақамли иқтисодиёт ривожига қўшаётган ҳиссаси ҳақида маълумот берди


    APEX BANK Тошкентда Бош офис ва Марказий сотув офисини очди


    Kapitalbank ходимларининг рақамли кўникмаларини ривожлантирмоқда 


    AKFA Medline University Hospital AHA расмий ўқув маркази мақомини қўлга киритди

     

    Тавсия этамиз

    Аёл овчилардан илғор самолётларга қадар — Украина рус Shahed’ларини қандай овлайди?

    19 май, 20:10

    “Ленд-Лиз” ёрдами совға бўлмаган — Британия иккинчи жаҳон урушида берилган ёрдамни қандай қайтарган эди?

    19 май, 15:00

    “Ёвузлик империяси заминимизга ҳеч қачон қайтмаслиги учун” — жамоатчилик ўроқ-болғали қизил байроқ ва қора-оловранг лентани тақиқлашни сўрамоқда

    13 май, 22:22

    Улар доим дунёда энг яхшиларидан бўлган — покистонлик ҳарбий учувчилар ҳақида

    12 май, 21:30
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Тошкентда дарахт босиб қолган фуқаро вафот этди

    Ўзбекистон | 24 май, 23:21

    Суперлига. “Бухоро” меҳмонда “Сўғдиёна” билан дуранг ўйнади

    Спорт | 24 май, 23:08

    Тошкент ва Андижондаги ошхона ҳамда хонадонда ёнғин содир бўлди (видео)

    Ўзбекистон | 24 май, 22:40

    Наманган ҳокими 100 йиллиги нишонланаётган мактабдаги “Сўнгги қўнғироқ” тадбирида иштирок этди

    Ўзбекистон | 24 май, 22:00

    Қуёшдан ҳимояловчи кремлардан фойдаланишда тез-тез учрайдиган хатолик аниқланди

    Лайфстайл | 24 май, 21:40

    Самарқанд 2025 йили Ислом дунёсининг маданият пойтахтига айланади

    Ўзбекистон | 24 май, 21:25

    Суперлига. “Нефтчи” ўз майдонида бир киши кам бўлиб қолган “Шўртан”ни тор-мор этди

    Спорт | 24 май, 21:21
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.