2024 йил 13 июнь куни Халқаро Валюта Жамғармаси (ХВЖ) Ижроия кенгаши Ўзбекистон Республикаси билан IV модда бўйича музокараларини якунлади ва белгиланган ҳисоботларни тасдиқлади.
ХВЖ битим моддаларининг IV моддасига мувофиқ, аъзо давлатлар билан икки томонлама муҳокамалар одатда ҳар йили ўтказилади. ХВЖ ходимларидан иборат гуруҳ мамлакатга ташриф буюриб, иқтисодий ва молиявий маълумотларни тўплайди ва мамлакат расмийлари билан иқтисодий ўзгаришлар ва иқтисодий сиёсатни муҳокама қилади. ХВФ штаб-квартирасига қайтиб келгач, ходимлар Ижроия кенгашининг муҳокамаси учун асос бўладиган ҳисобот тайёрлайдилар.
ХВЖ ҳисоботида қайд этилишича, Ўзбекистон иқтисодиёти фаол ўсиб бормоқда.
“Пул ўтказмалари 2022 йилгача тенденцияга тушиб қолган бўлса-да, кенгайтирилган фискал сиёсат, жадал хусусий истеъмол ва асосий инвестициялар ҳажмининг ўсиши 2023 йилда ялпи ички маҳсулотни 6 фоизга оширди. 2024 йилнинг биринчи чорагида ўсиш барқарор бўлиб, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 6,2 фоизни ташкил этди.
Нисбатан юқори молиявий сиёсат ставкаси, халқаро озиқ-овқат ва энергия нархларининг пасайиши шароитида истеъмол нархлари инфляцияси 2022 йил охиридаги 12,3 фоиздан, 2024 йил апрелида 8,1 фоизга тушди. 2022 йилдаги ялпи ички маҳсулотнинг 3,5 фоизига қараганда, 2023 йилда Ўзбекистоннинг жорий ҳисоб тақчиллиги ялпи ички маҳсулотнинг 8,6 фоизини ташкил этди.
2023 йилда халқаро захиралар 1,2 миллиард долларга камайди, аммо 2024 йил апрель ойи охирида 9 ойлик импорт ҳажмида юқорилигича қолди.
Иқтисодий прогнозлар ҳар тарафлама ижобийдир. Ҳукуматнинг кучли ислоҳот йўлидаги саъй-ҳаракатлари, айниқса, энергия нархларини ислоҳ қилиш ва давлат корхоналарини хусусийлаштириш иқтисодий истиқболларни яхшилади. Юксак маҳаллий эҳтиёж туфайли 2024 йилда ялпи ички маҳсулотнинг соф ўсиши 5,4 фоиз даражасида барқарор бўлиб қолиши ва 2025 йилда эса 5,5 фоизга кўтарилиши прогноз қилинмоқда.
Фискал тақчилликни пасайтириш йўлидаги саъй-ҳаракатларни давом эттириш, банк кредитлари ўсиш суръатларида мўтадиллик ҳамда импорт ўсиш суръатларининг секинлашуви жорий ва келгуси йилда амалдаги ҳисоб тақчиллигини камайтиришда асосий ўрин касб этади.
2024 йилнинг охиригача энергия нархлари ошиши билан инфляция рақамларида вақтинчалик ўсиш кутилмоқда, бироқ қатъий макроиқтисодий, макропруденсиал ва таркибий сиёсатни давом эттириш инфляция даражасини Ўзбекистон Марказий банки (МБ) томонидан мўлжалланган кўрсаткичга нисбатан сезиларли даражада пасайтиради”, дейилади ҳисоботда.
Ўзбекистон Республикаси билан IV модда бўйича музокара якунида ижрочи директорлар белгиланган ҳисоботларни қуйидагича маъқулладилар:
“Ўзбекистон ўз иқтисодиётини ўзгартириш йўлидаги изчил тараққиётни давом эттирмоқда. Иқтисодиёт сўнгги йилларда пандемия ва Россиянинг Украинадаги уруши етаклаб келган шамоллар ва ноаниқликларга қарамай, тезкор ўсиш ва қашшоқликнинг пасайишига эришди. Савдо ҳамкорлари ривожининг секинлашувига ва 2023 йилги молиявий рағбатлантиришнинг бекор қилинишига қарамай, бу йил ўсиш барқарор бўлиб қолиши кутилмоқда.
Бу ютуқлар ҳукуматнинг бозорга йўналтирилган ислоҳотлари орқали Ўзбекистон иқтисодиёти ривожига қаратилган саъй-ҳаракатларидан далолатдир. Бироқ иқтисодиётда из қолдирган сиёсий тузилмалар, ўтган йилги кенгайтирилган фискал сиёсат билан боғлиқ муаммолар ҳали ҳам сақланиб қолмоқда ва ҳукумат уларни ҳал қилиш, барқарор ва инклюзив ўсишни таъминлаш бўйича ислоҳотларни давом эттиришга қатъий қарор қилди. Иқтисодиётнинг ижобий прогнози динамик, очиқ ва хусусий сектор етакчилигидаги иқтисодиёт асосларини чуқурлаштиришга қаратилган ислоҳотларни амалга ошириш учун ноёб имконият яратади.
Режалаштирилган солиқ-бюджет сиёсатига киритилган маълум тузатишлар мустаҳкам иқтисодий сиёсатини таъминлаш ва инфляцияни ушлаб туришда пул-кредит сиёсатини қўллаб-қувватлаган ҳолда ташқи тузатишларни осонлаштиради.
Иш ҳақи фондини рационализация қилиш, давлат корхоналарини қўллаб-қувватлашни босқичма-босқич тўхтатиш ва ижтимоий ҳимоя дастурларини мақсадли йўналтиришни такомиллаштириш орқали солиқ базаларини кенгайтириш, солиқ тизимини модернизация қилиш, давлат харажатлари самарадорлигини ошириш, шу билан бирга, нохуш ҳолатларга барҳам бериш ва маъмурий харажатларни камайтириш имконияти мавжуд. Пенсия ислоҳотини илгари суриш узоқ муддатли фискал барқарорликни таъминлаш ва ходимлар учун самарали ижтимоий ҳимояни таъминлашда муҳим аҳамиятга эга.
Шунингдек, асосий бюджет амалиётларини кучайтириш, давлат инвестиция жараёнини унификация қилиш, фискал рискларни аниқлаш ва бошқаришни такомиллаштириш, фискал мониторинг ва ҳисобот беришда ГФС стандартларига тўлиқ ўтишни таъминлаш, шунингдек, маҳаллий қарз бозорини ривожлантиришни давом эттириш орқали фискал институтларни такомиллаштиришни пул-кредит сиёсати билан мувофиқлаштириш саъй-ҳаракатларини давом эттириш лозим.
Пул-кредит сиёсати инфляция даражасини пасайтириш билан бирга, уни Ўзбекистон Республикаси Марказий банки мўлжалига қадар камайтиришга йўналтирилади. Юқори соф сиёсат ставкасини ушлаб туриш, қатъий фискал ва макропруденсиал сиёсат ва қўллаб-қувватловчи тузилмавий ислоҳотлар билан бир қаторда, инфляцияни 2027 йил охиригача Марказий банк мақсадига қадар босқичма-босқич пасайтиради. Агар энергия нархлари ислоҳоти янада кенгроқ нархлар босимига олиб келиб инфляция эҳтимолини оширса, Марказий банк молиявий сиёсат ставкасини оширишга тайёр туриши керак.
Эришилган ютуқлардан фойдаланган ҳолда, ислоҳотлар саъй-ҳаракатларининг таъсирини кучайтириш, янада барқарор, инклюзив ва соф ўсишда катта тафовут касб этади. Ислоҳотларнинг эҳтиёткорлик билан тузилган кетма-кетлиги ижобий натижаларга эришишга ёрдам бериб, давлат мажбуриятларини камайтириш эса ресурсларни тақсимлаш самарадорлигини оширади.
Ҳукумат давлат корхоналарини таркибий ўзгартириш ва хусусийлаштиришни жадаллаштириш бўйича саъй-ҳаракатларни давом эттириши лозим. Шунингдек, давлат корхоналари учун имтиёзларни бекор қилиш, рақобатни кучайтириш ва ишбилармонлик муҳитини яхшилаш учун йирик корхоналарни саралаш керак.
Расмийларнинг ЖСТга аъзо бўлиш бўйича саъй-ҳаракатларини тезлаштириш ҳаракати ташқи рақобатбардошликни ошириш, экспортни диверсификация қилиш, бозорларга кириш ва монополияларни қисқартириш бўйича чора-тадбирлардаги ўсишни кучайтиради ва айни вақтда инфляцияни камайтиришга ёрдам беради. Аёлларнинг меҳнат фаоллигини ошириш ва энергия субсидияларини босқичма-босқич бекор қилиш ташаббуслари декарбонизация ва иқлимга мослашиш саъй-ҳаракатларини қўллаб-қувватлаш билан бирга самарали ўсишни таъминлайди.
Бошқарув ва қонун устуворлиги кўрсаткичларини сезиларли даражада яхшилашга асосланиб, коррупцияга қарши жадал кураш барқарор бўлиши керак. ХВЖ мол-мулк декларацияси, манфаатлар тўқнашуви ва коррупция ҳақида маълумот берувчиларни ҳимоя қилиш тўғрисидаги қонунларни қабул қилишни тавсия қилади.
Ҳукумат прокурорлар, судьялар ва Ҳисоб палатасининг эркинлигини кенгайтириш бўйича қўшимча чора-тадбирларни амалга ошириши лозим деб топилди. Хусусан, ҳукумат давлат бошқарувига бўлган ишончни оширадиган давлат ахборотига эришувни янада кучайтириш чораларини кўриши керак”, — дейилади ҳисоботда.
Изоҳ (0)