“Кино китобга қараганда қизиқарли”. Режиссёрнинг талқини муаллиф асаридан кўра яхшироқ чиққан 6 та фильм

“Китоб кинодан яхшироқ” — одатда асар асосида суратга олинган фильмни томоша қилишдан завқланадиганларга шундай жавоб берамиз. Кўпинча бу ҳақиқат бўлиб чиқади. Ахир вақт қаҳрамоннинг кўплаб фикрларини кино тилига таржима қилишга имкон бермайди, умуман олганда, ғоялар мавҳум ва барча номоддий нарсаларни матн форматидан бошқа тарзда етказиш қийин. Аммо баъзида режиссёрнинг талқини ёзувчининг асаридан кўра кўпроқ мафтункор бўлиб чиқади.

“Тахтлар ўйини”, Девид Бениофф ва Д.Б.Уайс (2011–2019)

Ишонч билан айтиш мумкинки, “Тахтлар ўйини” сериали давримизнинг “Юлдузлар жанги” каби кино оламидаги ҳодисага айланди. “Тахтлар ўйини” муваффақиятидан олдин фантастик фильмлар суратга олишнинг бундай натуралистик сифати билан мақтана олмасди. Кўплаб танқидчиларнинг фикрича, сериал асардан яхши чиққан — Жорж Р.Р.Мартиннинг китоби кўп жойларда керакциз тафсилотларга тўла. Фильм муаллифлари фақат биринчи мавсумни айнан китобга мувофиқ суратга олишади, аммо саганинг қолган қисмларини қисқартиришга қарор қилишади. Мисол учун, улар Кейтелин хонимни тирилтирмайди ёки Грэйжойларга ва Бриэнн Тарт тўдалари билан бўлган ҳар бир жангга жиддий эътибор бермаган. Баъзи нуқталарда Мартиннинг китоби шунчаки зерикарли кўринади ва сериалдагидек динамик эмас.

“Қаттиққўл хоним”, режиссёр Девид Франкел (2006)

Ушбу фильм ҳақиқий сенсацияга айланиб, мода оламида шов-шувга сабаб бўлади. Ахир фильмдаги номлар ўзгартирилганига қарамай, гап ким ҳақида кетаётганини ҳамма биларди. Vogue бош муҳаррири Анна Винтурнинг собиқ ёрдамчиси Лорен Вайсбергер томонидан ёзилган китоб дастлаб кўплаб саволлар туғдиради. Муаллиф афсонавий таҳририятнинг ички муҳитини етказган ҳолда раҳбарини ҳаддан ташқари совуқ ва шафқатсизлиги учун танқид қилади.

Бироқ фильм нафақат мода олами ҳақидаги иллюзияларни бузади, балки бош қаҳрамоннинг ҳақиқий етуклигини ҳам кўрсатади. Фильмда Энди ролини ўйнаган Энн Хетеуэй раҳбарининг талабларини бажаришга уринаётган ишбилармон қиздан одамга айланади ва ўзини топади — мода олами унинг орзуси эмаслигини тушунади. Шу билан бирга, режиссёр Мирандани инсоний томондан кўрсатиб, йиртқич ҳайвонга айлантириб юбормайди. Охир-оқибат, у туфайли Энди луғатида “қила олмайман” деган сўз йўқ бўлган профессионал сифатида ўсади.

“Шоушенкдан қочиш”, режиссёр. Франк Дарабонт (1994)

Аслида Стивен Кингнинг “Рита Хейворт ва Шоушенкдан қочиш” ҳикояси жуда қисқа. Аммо Тим Роббинс ва Морган Фриманнинг роли туфайли фильм ҳикояни янада таъсирчан ва ҳиссий жиҳатдан бой қилган. Бош қаҳрамон тушган вазиятнинг адолатсизлиги янада кескинроқ сезилиб, унинг матонати, қатъиятлилиги экран орқали томошабинга таъсирчан етказилган. Шу билан бирга, Фрэнк Дарабонт фильми айнан китоб сюжетига мос келади, унга фақат психологик ҳиссиёт беради.

“Форрест Гамп”, режиссёр Роберт Земекис (1994)

“Форрест Гамп”нинг асл матни кўплаб номувофиқликлар ва абсурд вазиятлар билан ўқувчини ҳайратда қолдиради. Масалан, сюжетга кўра, бош қаҳрамон ҳатто космосга учишга муваффақ бўлади. Айнан Том Хенкснинг ижросида қаҳрамон томошабинлар жуда яхши кўрган содда ва оқкўнгил йигит сифатида намоён бўлади. Фильмда қаҳрамон ўзи дуч келган вазиятларга қарамай, самимийлиги ва ҳаётга муҳаббатини йўқотмайди: “Ҳаёт шоколад қутисига ўхшайди, сизга қандай шоколад тушишини ҳеч қачон билмайсиз”. Фильм олтита “Оскар” мукофотини қўлга киритган, шу жумладан, “Энг яхши фильм” номинациясида ҳам.

“Келажакдан келган меҳмон”, режиссёр Павел Арсенов (1985)

Бугунги кунда бу фильм янги авлод учун деярли нотаниш, аммо уларнинг ота-оналари мазкур сериални яхши билишади. СССР даврида тез-тез илмий-фантастик фильмлар суратга олинарди ва энг ёрқин, муваффақиятли фильмлардан бири Кир Буличевнинг ҳикояси асосидаги “Келажакдан келган меҳмон” эди. Ўша вақтда Алиса Селезнёва 80 йилларнинг машҳур юлдузи бўлган. Уни нафақат ўғил болалар, балки қизлар ҳам яхши кўришарди. Гарчи бугунги кунда фильм жуда оддий кўринса-да, келажакнинг қизиқарли кашфиётларини (масалан, метро станциялари ўрнига телепорт эшиклари, шарсимон такси) таъкидламаслик мумкин эмас. “Келажакдан келган меҳмон” 80 йиллар учун жуда замонавий фильм бўлган, аммо Кир Буличевнинг ҳаммаси жуда оддий тасвирланган китобини ўқиганларнинг ҳафсаласи пир бўлиши мумкин эди.

“Америкалик психопат”, режиссёр Мери Харрон (2000)

Кристиан Бэйлнинг актёрлик маҳорати туфайли даъвогарлар орасида “Оскар” совриндори Леонардо Ди Каприо ҳам бўлганига қарамай, бу ролда бошқа кимнидир тасаввур қилиш қийин. Бэйл совуққонлик билан кетма-кет қотилликларни содир этган ва шу билан бирга ўзини муваффақиятли банкир сифатида кўрсатадиган ярамас одам образини яратишга муваффақ бўлган. Қаҳрамон ўша бой одамлар билан биргаликда ташриф қоғозлари билан мақтанадиган саҳнанинг ўзида бир олам маъно бор. Кўпгина эпизодлар ҳатто ёд бўлиб кетган. Мисол учун, Бэйлнинг қаҳрамони эҳтиёткорлик билан гўзаллик муолажаларини амалга оширган кадрни эсга олиш кифоя. Афсуски, китоб култ фильмдан бир қатор жиҳатлардан пастроқ, унда шахсият бузилишидан азият чеккан ёвуз одам аста-секин ақлдан озади.