Дунёнинг энг қадимий давлатларидан бири – бу Хитой. Чин мамлакати ўзининг такрорланмас табиати ва ҳайвонот дунёси билан бошқа минтақа мамлакатларидан кескин фарқ қилади. Африка саваннасининг қироли – шер бўлса, Хитой ўрмонларининг қироли – бу панда. Бироқ шердан фарқли ўлароқ панда, дунёдаги ягона вегетариан айиқ ҳисобланади. Пандалар ўзининг ташқи кўриниши, хотиржам табиати ва ажойиб қилиқлари билан бошқа турдаги айиқлардан ажралиб туради.
ХХ асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб, пандалар Хитойнинг миллий рамзига айлантирилди. Боиси бу вақтга келиб пандаларнинг Хитойда қирилиб кетиш хавфи юзага келган. Пандалар марказий Хитойнинг тоғли ҳудудлари Сичуан, Гансу ва Шэньси провинцияларининг жанубида ҳаёт кечиради. “Дарё” журналисти Чэнду шаҳридаги пандалар боғидан ноёб ҳайвонлар ҳақида видеолавҳа тайёрлади.
Чэнду шаҳридаги пандалар боғи
Пандалар боғи кириш қисмидан мени ҳайратга сола бошлади. Тоғ этагида жойлашган боғ – бамбук дарахтлари билан қоплаган бўлиб, ҳақиқий ўрмон кўринишида эди. Ушбу панда боғи 1987 йилда ташкил этилган бўлиб, дастлаб унда ёввойи табиатдан қутқарилган 6 та улкан панда сақланган. Вақт ўтиши билан 2008 йилга келиб бу ердаги пандалар сони 124 тага етган. Бугунги кунда эса бу рақам 200 тани ташкил қилади.
Қадимги Хитой солномаларида пандалар ҳақида
Қадимги Хитойда пандалар узоқ вақт давомида аждаҳо билан бирга ярим афсонавий ҳайвонга тенглаштирилган. Мисол учун, милоддан аввалги 206 –220 йилларда Хитойда ҳукмронлик қилган Хан сулоласининг вакиласи, қиролича Бо панда бош суяги билан бирга дафн этилгани тарихий ҳужжатларда қайд этилган. Энг қадимги Хитой энциклопедияси (милоддан аввалги III-ИИ асрлар)да панда терисининг шифобахш хусусиятлари ҳақида маълумотлар берилган.
2007 йилда Хитой жанубидаги ғорларнинг бирида олимлар икки миллион йил олдин яшаган панда аждодининг скелетини топган. Пандаларнинг суяклари бошқа ҳеч бир жойда учрамайди. Яъни, бу ноёб ҳайвон фақат хитойлик ҳисобланади.
Ягона вегетариан айиқ
Пандалар йиртқич ҳайвон бўлишига қарамай, уларнинг деярли 99 фоизи фақат ва фақат бамбук дарахти билан озиқланади. Вояга етган панда кунига 30 килограммгача бамбук истеъмол қилиши мумкин. Пандалар бамбукдан бошқа озуқани хушламайди. Бамбук дарахти жуда пишиқ ва қаттиқ ҳисобланади. Бироқ пандаларнинг ошқозони қаттиқ бамбукка қарши эластик шиллиқ қават билан қопланган. Бундан ташқари, мустаҳкам жағ ва тишлар қаттиқ бамбук поясини майдалашга ёрдам беради.
1975—1983 йилларда Хитойда бамбук дарахтлари гуллаб, қурий бошлайди, оқибатда эса бу ҳудудда истиқомат қилувчи юзлаб пандалар очликдан нобуд бўлади.
“Панда дипломатияси”
1950 йилдан то 1980 йилга қадар Хитой дипломатик мақсадларда ўзи дўст деб ҳисоблаган мамлакатларга пандаларни бир неча бор совға қилган. Хусусан, СССР, Буюк Британия, Германия, Испания, Шимолий Корея, Мексика, АҚШ, Франция ва Японияга 23 та айиқ совға сифатида тақдим этилган. Шундан сўнг сиёсат оламида “Панда дипломатияси” атамаси пайдо бўлди. Дўстона муносабатлар ўрнатиш учун ноёб ҳайвондан фойдаланиш — ажойиб ғоя.
Вақт ўтиши билан Хитой ҳукумати пандалардан дипломатик восита сифатида фойдаланишни тўхтатди. Ҳозирги кунда пандаларни хориждаги ҳайвонот боғларига миллион доллар эвазига ижарага бериш йўлга қўйилган.
Ёлғизликда ҳаёт кечирувчи панда
Гигант пандалар 4 ёшдан 9 ёшгача жинсий етукликка эришади. Эркак панда март ойининг ўрталаридан майгача ўзига жуфт излайди. Пандалар қолган вақтда ёлғиз ҳаёт тарзини олиб боради. Пандаларнинг тутқунликда кўпайиши жуда кам учрайдиган ҳолатдир. Маълумотларга кўра, 2000 йилгача пандалар ҳайвонот боғларида кўпаймаган. Пандаларнинг ҳомиладорлик даври 95 кундан 160 кунгача давом этади. Она панда 1 ёки 2 та бола дунёга келтиради.
Пандалар бошқа айиқлардан фарқли ўлароқ, қишда уйқуга кетмайди. Улар ёлғиз ҳаёт кечиради ва ҳар куни тушгача овқатланиб, тушдан кейин ухлайди.
Бугунги кунда Хитойда 67 та панда қўриқхонаси мавжуд бўлиб, пандани ўлдирган инсонга ўлим жазоси берилади. Маълумотларга кўра, бу қонун ҳозиргача ҳеч қачон қўлланилмаган.
Сардор Али
Изоҳ (0)