Тошкент ҳавосининг ифлосланиш даражаси дунё бўйича 1-ўринга чиққанига қум бўронлари, қурилишларнинг ортгани, заводлардан чиқаётган тутунлар каби омиллар сабаб қилиб кўрсатилмоқда. Буларнинг қаторига бензин ёқиш натижасида автомобиллардан чиқаётган зарарли моддаларни ҳам бемалол қўшиш мумкин.
Маълумотларга кўра, ҳар бир автомобиль 15 минг километр масофа босиб ўтгандан сўнг атмосферани 3 тоннадан ортиқ карбонат ангидрид гази, 93 килограмм углеводород, 0,5 тонна углерод оксиди, 30 килограммга яқин азот оксиди ва бошқа зарарли моддалар билан ифлослантиради.
Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги мутахассиси Нозимбек Носировнинг айтишича, глобал энергия истеъмолининг асосий қисми автотранспорт воситаларига тўғри келади.
Двигатель ёқилғиси сифатида бензин ишлатадиган автомобиллар ҳаётимизда асосий ўрин эгаллайди ва биринчи навбатда, зарарли чиқиндиларнинг муҳим манбаи ҳисобланади.
Дунё миқёсида автомобиль двигателлари ҳар йили атроф-муҳитга 11,2 миллион тонна зарарли моддалар чиқаради. Зарарли моддаларнинг асосий қисми: CО – 9 миллион тонна, CH – 1,23 миллион тонна ва NO2 – 1,63 миллион тонна, 27 минг тонна бензол, 17,5 минг тонна формалдегид ва 1,5 тонна бензопирен кабилардир.
Мутахассислар томонидан Ҳиндистон, Покистон, Бангладеш ва Гана каби давлатларда олиб борилган таҳлилларга, кўра, атмосфера ҳавосининг ифлосланишига 50-90 фоиз автомобиль двигателлари ишлаганда атмосферага чиқадиган зарарли моддаларнинг чиқиндилари сабаб бўлади.
Амалда транспорт воситасининг ўртача кунлик истеъмолига боғлиқ ҳолда ташламалар миқдорини ҳисоблаймиз:
Ҳисоб натижаларига кўра битта автомобиль ўртача 1 йил давомида бензин ёқилғисида ҳаракатланса, атмосферага 2,106 тонна зарарли чиқинди чиқаради, — деди Нозимбек Носиров.
Бензин ёниши натижасида чиқадиган зарарли моддалар атмосфера ҳавосини ифлослаш билан бирга, тупроқ унумдорлигини пасайтириб, ундаги тирик организмларга ҳам ўзининг салбий таъсирини кўрсатади.
Мутахассисларнинг фикрича, чиқаётган зарарли моддаларнинг кўп ёки камлиги бензин сифатига ҳам боғлиқ. Масалан, Аи-80 маркали бензини бошқа бензин турларига нисбатан ҳавога кўпроқ ташламалар чиқаради.
“Ўзэнергоинспекция”нинг Тошкент Марказий кимё лабораторияси бошлиғи Комилжон Каримовнинг айтишича, 1 кило бензинни ёқиш учун 14,5 кило ҳаво керак бўлади.
Ички ёниш двигатели (ICE) соатига тахминан 200 литр кислород истеъмол қилади — бу одам кунига нафас оладиганидан 2,5 баравар кўп. Автомобиллардан чиқадиган заҳарли чиқиндилар натижасида ҳавонинг умумий ифлосланишида бензинли двигателларнинг улуши 93-95 фоиз, дизель двигателларнинг 5-7 фоизини ташкил қилади, — деди Комилжон Каримов.
Изоҳ (0)