Покистон ҳукумати Лаҳордаги ҳаво ифлосланиши билан курашиш учун биринчи марта сунъий ёмғирга мурожаат қилишга мажбур бўлди. Бу чора қисман ёрдам берди, лекин муаммони бутунлай бартараф этмади.
Фаоллар атроф-муҳитнинг ифлосланишини дарахтларнинг кесилиши, қурилиш ва чиқинди газлар билан боғламоқда. “Газета.уз” Guardian ва Washington Post нашрларининг шу мавзуга доир материалларини ўзида жамлади.
Ўтган ҳафта Покистон ҳукумати дунёнинг энг ифлос шаҳарларидан бири саналган Шарқий Панжоб вилояти пойтахти Лаҳорда ҳаво сифатини яхшилаш учун биринчи марта сунъий ёмғир ёғдирди, деб ёзади Тhе Guardian.
Лаҳорнинг ўнта туманида сунъий ёмғир яратиш учун булутларда конденсация жараёнини тезлаштирадиган “булут экиш” технологиясидан фойдаланилди.
Булутлар қандай қилиб экилади?
Самолётлар ёки пуркаш мосламалари ёрдамида булутларга туз реагенти сепилади. Мавсумга қараб турли моддалар пуркалади. Бунинг учун ёзда сув билан аралаштирилган ош тузи, қишда эса кумуш ёдид ишлатилади. Бир неча соатдан сўнг модда булутлар билан бирлашиб, ёмғирни келтириб чиқарадиган туман пайдо бўлишига олиб келади.
“Булут пайдо қилиш”нинг бу амалиёти йиллар давомида Яқин Шарқ, Хитой, Ҳиндистон ва Қўшма Штатларда қўлланилиб келинмоқда.
Бироқ баъзи тадқиқотчиларнинг таъкидлашича, реакция ишлаши учун ҳаво ҳарорати ва намлик даражаси меъёрида бўлиши, шунингдек, заррачаларда конденсация пайдо бўлиши учун пуркаладиган модданинг ҳажми мос келиши керак.
Панжоб ҳукуматига кумуш ёдид пуркашда ёрдам берган БАА мутахассислари гуруҳи Лаҳорда қулай об-ҳаво шароитини тахминан икки ҳафта кутишга мажбур бўлди.
Панжоб атроф-муҳит вазири Билал Афзалнинг сўзларига кўра, Лаҳорда булут экиш муваффақиятли амалга оширилди, аммо ёғингарчилик кутилганидан оз бўлди. Шундай бўлса ҳам бу амалиёт шаҳардаги ҳаво сифатини бир оз яхшилашга ёрдам берди, заррачалар ифлосланиш миқдори 300 мкг/м3 дан 189 мкг/м3 гача тушди. Бироқ бир неча кундан кейин олдинги кўрсаткичлар яна қайтди.
“Лаҳор яқинда яшаш учун яроқсиз ҳолга келади”
Лаҳор 13 миллиондан ортиқ аҳолига эга Покистоннинг энг йирик шаҳарларидан биридир. Лаҳор бир вақтлар “боғлар шаҳри” сифатида танилган, аммо кейинчалик мамлакатнинг, кейин эса дунёдаги энг ифлосланган шаҳрига айланди.
Дунёнинг 7000 дан ортиқ шаҳрида ҳаво сифатини назорат қиладиган Швейцариянинг IQAir компанияси маълумотларига кўра, Лаҳор мунтазам равишда ҳаво ифлосланиши бўйича глобал рейтингда биринчи ўринда туради.
Аir Quality Life Index кўрсаткичини эълон қилувчи Чикаго университетининг ҳисоб-китобларига кўра, ҳаво сифати ёмонлиги сабабли Лаҳор аҳолисининг ўртача умр кўриш давомийлиги етти йилдан кўпроққа қисқариши мумкин.
Булут экишга мурожаат қилишдан олдин шаҳар маъмурлари вазиятни бошқа мисли кўрилмаган чоралар билан ҳал қилишга ҳаракат қилишди, деб ёзади Тhе Washington Post (WаPо). Декабрь ойи бошига келиб, шаҳардаги ҳаво сифати шунчалик ёмонлашдики, мактаблар ва бозорлар ёпилди, транспорт ҳаракати чекланди. Лекин бу чоралар ёрдам бермади.
Лаҳорлик 41 ёшли қурилиш муҳандиси Башир Аҳмад WаPo’ га берган интервьюсида бир неча ҳафта давомида ўткир ҳидли ҳавони ютганидан сўнг томоғида оғриқ ва доимий йўтал пайдо бўлганини айтди. “Касалхона менга ўхшаган беморларга тўлиб кетди, — деди у. — агар расмийлар кўпроқ чоралар кўрмаса, Лаҳор яқинда яшаш учун яроқсиз ҳолга келади”.
Аҳмаднинг сўзларига кўра, ҳозирги инқироз ҳукуматнинг атроф-муҳитга эътиборсизлиги, жумладан, шаҳар боғларини бузиб, савдо марказлари ва магистрал йўлларга йўл очиши натижасидир.
Маҳаллий экологик гуруҳлар маълумотларига кўра, сўнгги ўн йилликларда Лаҳор ўзининг яшил ҳудудининг 75 фоизини йўқотди. Фаоллар дарахтлар ва яшил майдонларни кесилишидан ташқари, шаҳардаги ҳаво сифатининг ёмонлигига автомобиль чиқинди газлари, қурилиш майдончаларидан чиқаётган чанг, фабрикалардан чиқаётган заҳарли тутунлар ва мавсумий экин қолдиқларининг ёндирилишини ҳам сабаб қилиб кўрсатишмоқда.
Қишлоқ хўжалиги иқтисодчиси Кашиф Саликнинг WаPo’га берган изоҳида таъкидланганидек, Покистондаги “кучли манфаатга эга гуруҳлар” автомобиль заҳарли газлари, қурилиш лойиҳалари ва деҳқончиликни юритишга нисбатан қатъийроқ чекловлар қўйилишига қаршилик қилишмоқда.
“Бизнинг мамлакатда транспорт мафияси ва қурилиш мафияси бор. Ҳукуматда уларга қарши туришдан бошқа самарали чора йўқ”, — деди у.
Изоҳ (0)