“Толибон” ҳукмронлик қилаётган 2021 йилдан бери Афғонистонда аёлларга нисбатан зўравонлик даражаси янада ошди. БМТ маълумотларига кўра, кўпинча қамоқхонага зўрловчилар эмас, балки қурбонларнинг ўзлари тушади. “Толибон” уларни ҳимоя қилиш учун қамаганини даъво қилмоқда.
Ҳисоботда зўравонлик қурбонларини қамоққа олиш амалиёти уларнинг жисмоний ва руҳий саломатлигига зарар етказиши айтилган. Айни пайтда дунёнинг кўплаб мамлакатларида кенг тарқалган жабрланган аёллар учун давлат бошпаналари Афғонистонда ёпилган, чунки “Толибон” бундай марказларга эҳтиёж сезмайди. Дунёнинг бир неча жойларида Афғонистондаги каби аёллар ҳуқуқлари шафқатсизларча бўғилган.
Афғон аёллари ва қизларига нисбатан гендер асосидаги зўравонлик ҳолатлари 2021 йилгача ҳам маълум бўлган.
Аммо “Толибон” ҳокимиятга қайтганидан сўнг иқтисодий, молиявий ва гуманитар инқироз оқибатлари туфайли бундай ҳодисалар янада кўпайди. Шунингдек, аёллар тобора кўпроқ уйда қолишга мажбур бўлмоқда, бу уларнинг оиладаги ва оилавий зўравонликларга нисбатан заифлигини оширади.
Афғонистонга ёрдам миссияси (UNAMA) маълумотларига кўра, 2021 йилгача Афғонистонда ҳукумат томонидан молиялаштириладиган 23 та марказ ёки аёллар учун бошпана мавжуд эди, бироқ улар ўшандан бери йўқ бўлиб кетган.
“Толибон” расмийларининг UNAMA’га айтишича, бошпана шарт эмас, чунки аёллар эрлари ёки эркак оила аъзолари билан қолишлари керак. Улардан бири бундай бошпаналарни “Ғарб тушунчаси” деб атаган.
Баъзи расмийларнинг айтишича, зўравонлик қурбонларини ҳимоя қилиш учун улар эркак қариндошларидан жабрланувчи аёлга зарар етказмасликни “илтимос” қилган. Зўравонлик қурбонларининг эркак қариндошлари бўлмаган ёки уларнинг хавфсизлигидан хавотирда бўлган ҳолларда, ҳукумат бу аёлларни “ўз ҳимояси учун” қамоққа юборади.
“Бундай тарзда гиёҳвандлар ва уйсизлар Кобул қамоқхоналарида сақланади”, — дея қайд этади UNAMA ҳисоботи муаллифлари.
Аммо ташкилот вакиллари бу “ўзбошимчалик билан озодликдан маҳрум қилиш билан баробар” эканини билдирди.
“Аёлларни аллақачон ҳимоясиз ҳолатда жазолаш муҳитига қўйиш уларнинг руҳий ва жисмоний соғлиғига янада кўпроқ зарар етказиши мумкин; бу уларни қайта қурбонга айлантиради ва озодликка чиққандан кейин уларни камситишга дучор қилади”, — дейилади UNAMA ҳисоботида.
Афғонистонда гендер зўравонлик ҳақидаги шикоятлар қандай кўриб чиқилади?
Ҳисоботда, шунингдек, “Толибон” маъмурияти 2021-2022 йилларда гендер асосидаги зўравонлик ҳақидаги шикоятларни қандай кўриб чиққани ҳам тасвирланган. Жараён “ноаниқ ва номувофиқ” деб таърифланган.
Хусусан, улар жиноий ва фуқаролик шикоятларини бир-биридан ажратган, буларсиз аёллар ва қизларни самарали ҳуқуқий ҳимоя қилиб бўлмайди. Бундан ташқари, шикоятлар асосан эркак ходимлар томонидан кўриб чиқилади, бу эса жабрланувчиларни четлаб ўтади ва уларни ўз аҳволи тўғрисида ҳокимиятга хабар беришга тўсқинлик қилади.
Зўравонлик қурбонлари шикоят қилганликлари учун товон тўлашлари кафолатланмайди; улар энди фуқаровий ҳимоя воситалари ёки товон олиш ҳуқуқига эга эмаслар. UNAMA маълумотларига кўра, қурбонлар “Толибон” ҳукумати ва уларнинг ўзбошимчаликларидан қўрқади ва шунинг учун ҳам расман адолат изламасликни маъқул кўради.
Изоҳ (0)