Куни кеча Олий Мажлис Қонунчилик палатасида одат тусига кириб бораётган навбатдаги ҳукумат соати бўлиб ўтди. Бу гал халқ вакиллари саволларига Ўзбекистон Республикаси сув хўжалиги вазири Шавкат Ҳамроев жавоб берди. Мавзу — мамлакатда сув ресурсларидан самарали фойдаланиш борасидаги саъй-ҳаракатлар натижадорлиги. Депутатлар ва ҳукумат аъзоси ўртасидаги ушбу баҳс-мунозаралар ижтимоий тармоқларда қизғин муҳокамаларга сабаб бўлди.
“Дарё” интернет нашри мухбири миллий парламент қуйи палатаси спикери ўринбосари Одилжон Тожиевга саволлар билан мурожаат қилди.
— Одилжон ака, айтингчи, ҳукумат соатида вазирдан сиз кутган жавоблар янградими?
— Ҳаёт манбаи саналмиш сувнинг кун сайин камайиб бораётгани жаҳон ҳамжамиятини чуқур ташвишга соляпти. Ўзбекистонда ҳам бу масалага ғоят жиддий қараляпти, сир эмас. Айниқса, ичимлик суви тақчиллиги оғир оқибатларга олиб келиши ҳақида мутахассислар бежиз бонг уришмаяпти.
Сув хўжалиги вазири Шавкат Ҳамроев мамлакатимизда сув ресурсларидан самарали фойдаланиш борасидаги саъй-ҳаракатларни, чинакамига кенг кўламли ишларни батафсил гапириб бердилар, кўп жиҳатларга аниқлик киритдилар. Депутат ва фуқаро сифатида мени ўйлантириб келаётган масалаларга у кишининг гапларида ўзимга жавоблар топдим.
Ҳа, ҳукумат томонидан бу йўналишда ҳазилакам ҳажм ва миқёсда ишлар олиб борилмаяпти. Мисли кўрилмаган маблағлар эвазига сувни тежовчи энг сўнгги технологияларни олиб келиш ва ўрнатиш, сув ресурсларини бошқаришда замонавий усулларни қўллаш катта натижаларни бермоқда.
Шу билан бирга, тадбирдан кейин баъзи нарсалар ҳақида яна фикр юритиб қолдим. Қилган хулосам шуки, давлатимиз қанчалик ҳаракат қилмасин, улкан маблағлар сарфлаб сув тежовчи технологияларнинг энг замонавийларини ўрнатмасин, уйларимиз, маҳаллаларимиз, ишхоналаримизда сувга муносабатимиз ўзгармас экан, ушбу беқиёс неъматни асраб-авайламас эканмиз, узоққа боролмаймиз.
Кундалик маиший ҳаётимизда сувга бамайлихотир муносабатда бўлиш, назаримда, ҳозирги ва келажак авлодларга хиёнат қилиш билан баробар. Минг афсус, фуқаролар ва масъуллар томонидан сувдан фойдаланиш бўйича қонун-қоидаларни менсимаслик, билиб туриб амал қилмаслик ҳолатлари тез-тез кузатиляпти. Тоза ичимлик сувини тартибсиз ва меъёридан ортиқча сарфлаш (масалан, ҳовлига ва кўчага сепиш), ичимлик суви тармоқларига ноқонуний уланиш, ундан томорқа ерларни суғориш, маиший хизмат соҳасида (автомобиллар ювиш шохобчалари, умумий овқатланиш жойлари, дам олиш масканлари ва ҳ.к.) фойдаланиш ҳолатлари ҳали ҳам учраб турибди.
Қанчалик ачинарли бўлмасин, бундай вазият ҳаётимиз воқелигига айланиб улгурди.
— Албатта, жамиятимизда бу каби разиллик оддий ҳолга айланиб бораётгандек гўё. Хўш, сизнингча, нима қилсак, вазият ўзгариши мумкин? Ё умидимизни узсак бўладими?
— Биласизми, мен бу борада оптимистман. Мени ўйлантирган жиҳати — тўйларни дабдабасиз ўтказайлик, деган бесамар тарғибот эсимга тушиб кетди. Худди шу йўсинда, айтайлик, жазирама ёзда ҳовлимизни салқинлатиш учун сув сепиш, автомашина ва гиламларимизни ичимлик сувига ювишимиз миллий менталитетимизнинг ажралмас қисмига айланиб улгурганмикан, деган саволни ўзимга бердим.
Тўйлардаги исрофгарчиликка барҳам беролмаганимизнинг сабаби — одамларнинг ўз пули эвазига орзу-ҳавас йўлида қиладиган харажатларни, қанчалик бемаъни бўлмасин, чеклашга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ. Лекин, менимча, миллий ва умумбашар бойлигимиз, Ер юзида ҳаётнинг асоси бўлмиш сувни исроф қилганлик учун жазолаш орқали ўзимизни тарбияласак, ҳам қарз, ҳам фарз.
Шундай хулосага келдимки, сувга нон каби муқаддас неъматга бўлган муносабатни шакллантириш унчалик ҳам мураккаб бўлмайди. Ҳамма ҳам ичимлик сувидан “пулини тўлаб қўй” қоидасига риоя қилган ҳолда фойдаланмаётганининг бот-бот гувоҳи бўламиз. “Автомойка”лар фаолияти тафтиш қилинганда, мисол учун, тартиб-қоидаларда кўрсатилгани каби ишлатилган сувни филтрлаб қайта ишлатиш ўрнига тоза ичимлик сувидан ноқонуний уланиб фойдаланиш ҳолатлари одат тусига кирган. Томорқаларни суғориш ҳам кўпинча тоза ичимлик суви манбалари ҳисобига, пулини тўламай, яширин уланиш орқали амалга оширилади. Бундай вазиятларда, қатъий фикримча, фуқаролар, юридик шахслар қаттиқ жазоланиши керак, жазо эса муқаррар бўлиши лозим.
— Одилжон ака, қонунчиликда бу каби ҳуқуқбузарликларга жазо чоралари белгиланганми?
— Ҳа, албатта. Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексида, “Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида”ги қонуннинг қатор моддаларида сув истеъмоли ва сувдан фойдаланиш тартиби бузилган ҳолларда жазо чоралари назарда тутилган.
Тақозо қилса, жазо чораларини кучайтириш ҳам мумкиндир. Фақат қонунбузарлар ўз вақтида аниқланиб, жавобгарликка тортилишида ҳеч кимда ҳеч қандай шубҳа бўлмаслиги керак. У “мойка”га тегма, фалончига қарашли, бунисига ҳам яқинлаша кўрма, у фистончига тегишли, деган кўрсатмалар бўлар экан, эзгу мақсадларга эришолмаймиз.
— Тоза ичимлик сувини, оқава сувларини мақсадсиз, ноқонуний ишлатганлик учун санкциялар кўзда тутилган экан. Сувнинг пулини ўз вақтида тўлаб, уни исроф қилаётганларга нисбатан нима қилса бўлади? Уларни жазолай олмаймиз-ку?!
— “Пулини тўлаб қўйганман”, қабилидаги муносабат ва маиший мақсадларда ичимлик сувини исроф қилиш ҳолатларига ҳам барҳам берса бўлади. Ечим сифатида электр энергиясидан фойдаланиш учун қўлланадиган табақалаштирилган тарифлар схемасини жорий қилиш мумкин. Ичимлик суви белгиланган ижтимоий эҳтиёжлардан кўп ишлатилганда жисмоний ва юридик шахсларга бир неча баробар қимматга тушиши даркор. Ўшандагина, назаримда, сувни ўйлаб ишлатишни бошлаймиз.
Ёшлигимда эшитган воқеа ҳеч эсимдан чиқмайди. Европалик бир одам Тошкентдаги меҳмонхоналарнинг бирида крандан томчилаб турган сувни кўриб, меҳмонхона маъмуриятини кранни тузатишга чақиради. Бундай ундашлари натижа бермаган хорижий турист муаммони бартараф этмаган меҳмонхона устидан прокуратурага шикоят ёзиб кетган экан.
Бу — сув ресурслари энг мўл-кўл бўлган минтақа вакилининг сувга бўлган муносабати! Пули тўланган хона(!) ҳаммомида томчилаётган сув уни даҳшатга солган. Биз ҳам, маҳалла ва қишлоқларимизда вентилсиз кранлардан шариллаб оқаётган сувни кўрганда ундан ҳам қаттиқроқ даҳшатга тушишимиз керак аслида.
Нонни қандай қадрлаймиз?! Муқаддаслик бўйича ундан кам бўлмаган сувни ҳам шундай қадрласак, менимча, эл-у юртимиз, бугунги ва келажак авлодларимиз олдидаги бурчимизни адо этган бўламиз, жонажон диёримизга ёғдириладиган баракани кўпайтирган бўламиз.
Сувга муносабатимизни ўзгартириш ҳар бир фуқаронинг ҳиссаси муҳим бўлган чинакам умуммиллий ҳаракатга айланиши тарафдориман.
Изоҳ (0)