Мактаблардаги сифатли таълим кўп жиҳатдан яратилаётган дарсликларга боғлиқ. Яъни у таълим стандартларига жавоб бериш билан биргаликда ўқувчини қизиқтириш ва фанга бўлган меҳрини уйғотиши керак. Бошланғич синф дарсликларининг тубдан янгилангани нафақат ўқувчи ва устозларни, балки ота-оналарни ҳам қувонтирди. Аммо улар борасидаги танқидий фикрлар ҳам йўқ эмас. Хўш, 2023/2024-ўқув йилида тақдим этилган дарсликлар аввалгиларидан нимаси билан фарқ қилади? Бу саволга жавоб олиш мақсадида соҳа мутахассислари ва ота-оналарнинг фикрлари билан ўртоқлашдик.
— Бу йил тақдим этилган бошланғич синф дарсликлари ўқитувчилар учун янгилик бўлди. Ўқувчилар китоблар берилган кун қанчалик қувонишганини сўз билан таърифлаб бериб бўлмайди. Ҳақиқатан ҳам ҳозирги китоблар аввалгиларидан анча устун. Китобнинг кўриниши ва ранг-баранг суратлари ҳар бир ўқувчини ўзига қаратолади. Аввалги китоблар анча қалин ва оғир эди. Айни ўсиш давридаги бола учун бу қатор қийинчиликларни туғдирарди. Янги дарсликларнинг чоракларга бўлингани ўқувчини йил давомида ортиқча юкни кўтариб юришдан халос қилди, — дейди пойтахтимиздаги 294-мактабнинг олий тоифали бошланғич синф ўқитувчиси Норгул Икромова.
1—4-синфлар учун яратилган янги замонавий мактаб дарсликлари 4K моделига асосланган инновацион ёндашувни тақдим этилган. Ушбу методология болаларнинг ҳар томонлама ривожланишига қаратилган бўлиб, қуйидаги асосий компетенцияларни ўз ичига олади:
Коллаборация, коммуникация, креатив фикрлаш ва критик фикрлаш ўқувчиларда танқидий фикрлаш, ижодий ёндашув, жамоада ишлаш ва мулоқот кўникмаларини шакллантиради.
— Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 726-қарорига мувофиқ таълим муассасаларининг матбаа маҳсулотлари техник регламент асосида ишлаб чиқарилади. Янги бошланғич синф дарсликлари ана шу техник регламентнинг энг максимал даражасидан ҳам юқори сифатда ишлаб чиқарилган. Бу ўз навбатида дарсликдан узоқ йил фойдаланишга сабаб бўлади. Улар сифати ва чидамлилик даражаси бўйича Европа полиграфияси стандартларига тўлиқ жавоб беради. Дарсликнинг вазни, ўлчами, шрифтлари бўйича регламент тасдиқланган ва шу талаблардан келиб чиққан ҳолда ишлаб чиқарилган, — дейди Таълимни ривожлантириш республика илмий-методик маркази директори Воҳид Ҳамидов.
Янги дарсликлар борасида ота-оналарнинг фикри қандай? Албатта, фикрларнинг ранг-баранг бўлиши табиий, аммо Шаҳноза Абилова бепул берилаётган янги дарсликлардан қувонаётганини айтиб ўтди.
— Дарсликлар икки йилдан буён ижара тўловисиз берилаётгандан жуда қувоняпман. Илгари хориж тилидаги дарсликлар бўйича етишмовчиликлар бўларди. Ўқитувчилар дарсликка қўшиб, қўшимча адабиётлар ҳам сотиб олишимизни сўрашарди. Бу йил бундай муаммо умуман бўлгани йўқ. Бундан ташқари, китобларнинг ранг-баранглиги барча ўқувчилар қатори, 3-синфда ўқийдиган қизимни ҳам қувонтиряпти. Ҳатто, 1-синфда ўқиётганида ҳам ҳар куни оғир китобларни кўтариб мактабга келарди. Ҳозир баъзан енгил папкасини кўриб, “Кам ўқийсанми?” деб ҳайрон бўламан. Кейин янги дарсликларнинг қисмларга бўлингани ва ўқувчига қўшимча енгиллик яратилгани ёдимга тушади, — дейди бошланғич синф ўқувчисининг онаси Шаҳноза Абилова.
Таълимни ривожлантириш республика илмий-методик маркази директори Воҳид Ҳамидов янги дарсликларни яратишда болалар психологияси ҳам ҳисобга олинганини ҳам таъкидлаб ўтди.
— Дарсликларни ишлаб чиқишда болалар руҳий ҳолати ҳам ҳисобга олинади. Уларда ижодкорлар ва фикрлаш қобилиятини ошириш учун расмлар ва иллюстрациялардан кенг фойдаланилган. Илмий тадқиқотлар шуни кўрсатадики, бола матнларга нисбатан, тасвирлар орқали маълумотни тезроқ қабул қилади. Шу боис янги дарсликларни яратишда матнлар билан бирга, рангтасвирларга ҳам алоҳида эътибор қаратилган.
Янги дарсликларда олтита график қаҳрамонлар бор. Улар дарс жараёнида ўқувчилар билан ғойибона суҳбатлашади, — дейди Воҳид Ҳамидов.
Бошланғич синф ўқитувчиси Норгул Икромова янги дарсликлар ҳаётийлиги ва жамоа бўлиб ишлашни ошириши ҳақида ҳам айтиб ўтди.
— Аслида математикада фақат мисол ва масалалар эмас, балки тўғри қарор қабул қилиш ҳам муҳим аҳамиятга эга. Бунинг учун ўқувчи мантиқий ва танқидий фикрлаши керак. Китобда шундай ўйинлар борки, улар ўқувчини жамоавий бўлиб ишлашга ўргатади. Жамоада ўз фикрини ифодалай олиши эса болада лидерлик қобилиятини оширади. Аввалги дарсликларда пул билан боғлиқ мавзулар йўқ эди. 3-синфнинг математика дарслигига эса ана шундай мавзу ҳам киритилган. Ундаги масалалар ҳаётий мисоллар билан берилгани эса ўқувчини янада қизиқтиряпти. Улар нафақат пулнинг сон қийматига, балки уни қаерда ишлаб чиқарилиши ва унда нималар тасвирланганига ҳам эътибор беришади, — дейди Норгул Икромова.
Кейинги пайтларда ижтимоий тармоқларда дарсликлар борасидаги танқидий постлар ҳам кўзга ташланяпти. Баъзи ота-оналар бошланғич синф ўқувчилари учун тузилган математика дарсликларининг ўта мураккаблиги, ундаги масалалар ота-оналар учун ҳам қийинчилик туғдираётгани ҳақида ёзишмоқда. Хўш, бу борада соҳа мутахассисларининг фикри қандай?
— Математика дарслигидаги масалалар табақалаштириш кўринишида берилган, яъни улар осонидан босқичма-босқич мураккаблашиб боради. Ўзим ҳам кўп йиллар давомида мактабда дарс берганман. Табиийки, ўқувчиларнинг билим даражалари турлича бўлади. Осон кўринишидаги масалалар кўп бўлгани учун ўзлаштириши яхши бўлган иқтидорли ўқувчилар учун қўшимча адабиётлардан фойдаланишимизга тўғри келарди. Янги чоп этилган математика дарслигида эса ўқитувчи ўқувчисининг билим даражасига қараб, мисолларни тақсимлаб бериши мумкин. Ҳар бир ўқувчи барча масалаларни ечимини топиши шарт эмас. Уларни дарсдан ташқари, мустақил бажарса ҳам бўлади, — дейди Воҳид Ҳамидов.
Янги кўринишдаги математика дарслиги ўқитувчига қийинчилик туғдирмайдими? Агар ўқувчиларга барча мисол ва масалаларни ечиш мажбурий бўлмаса, баҳолаш тизими қандай амалга оширилади. Бу саволга Норгул Икромова қуйидагича жавоб берди.
— Кундан кунга иқтидорли ўқувчилар кўпайиб боряпти. Илгари дарсликдан ташқари, яна бошқа адабиётлардан фойдаланишга мажбур бўлардик. Иқтидорли ўқувчи 45 дақиқалик дарс давомида ўн иккита мисол ва масалани ечолади. Чунки унга биттасини тушунтирсангиз, қолганини ўзи бажариб кетаверади. Аммо синфда яхши ўзлаштиролмайдиган ўқувчилар ҳам бор. Масалан, синфда тўртта ана шундай ўқувчи бўлса, унга 6-8 та мисол бераман ва жавобларига қараб баҳолайман, — дейди Норгул Икромова.
Блогер Исроил Тиллабоев янги дарсликлар борасидаги тушунмовчиликларни бартараф этиш борасида ўз мулоҳазаларини айтиб ўтди.
— Ота-оналарнинг дарслик китобларига бееътибор эмаслиги мени қувонтиряпти. Ижтимоий тармоқларда янги дарсликлар борасидаги танқидий фикрларни ўқидим. Менимча, муаммони ҳал этиш учун дарслик муаллифлари ўқитувчилар учун семинарлар ўтиши керак. Китоб муаллифлари билан гаплашсангиз, улар ўз мақсадини тушунтиради. Айрим ўқитувчилар эса дарс вақтида улгурмаётгани, болалар ўзлаштиролмаётгани ҳақидаги важларни келтириб ўтади. Демак, муаллифлар ва ўқитувчилар ўртасидаги боғловчи занжир уланмаган, — дейди блогер Исроил Тиллабоев.
Олий тоифали бошланғич синф ўқитувчиси Норгул Икромова эски дарсликларда назарий маълумотлар кўп бўлгани ва айрим жиҳатлари саёз бўлгани ҳақида айтиб ўтди.
— Математика фақатгина мисол ва масалага асосланган фан эмас. Унда танқидий фикрлаб, мулоҳаза юритиб қарор қилиниши керак бўлган жиҳатлар ҳам бор. Бу борада эски дарсликлар саёз эди. Ўқувчиларимиз ижод ёки Президент мактабларига тайёрланаётганда қийналарди. Уларни имтиҳонга тайёрлашда қўшимча адабиётларни излашга мажбур эдик. Янги дарсликлар эса математиканинг барча устунликларини ўз ичига олган. Фақатгина ўқитувчи ўз устида ишлаб, уни ўқувчига тўғри тушунтира олиши керак, — дейди Норгул Икромова.
Видеони тўлиқ ҳолда томоша қилинг:
Изоҳ (0)