Фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро судида 26 июнь куни Ўзбекистоннинг биринчи президенти, марҳум Ислом Каримовнинг турмуш ўртоғи Татьяна Каримовага нисбатан фуқаролик иши кўриб чиқилади — даъвогар Ислом Каримовнинг биринчи никоҳидан бўлган фарзанди Пётр Каримов. Даъво предмети сифатида ворислик ҳуқуқидан келиб чиққан низо кўрсатилган.
“Дарё” мухбири ворислик ва Каримовлар ўртасидаги низо тахминан қандай ҳолатда кўрилиши юзасидан адвокат Баҳодир Аҳмедовдан интервью олди.
“Мулкнинг 8 дан 1 қисми тегиши мумкин”
Маҳкамада Пётр Каримов даъвогар сифатида Татьяна Каримова эса жавобгар сифатида иш кўрилмоқда. Даъво талаби ворислик масаласи. Хўп, ворислик ўзи нима? Мазкур терминга Фуқаролик кодексидан жавоб топиш мумкин. Ворислик табиат қонунидан келиб чиқиб қилинган. Яъни бир мулкка ҳеч қачон битта одам абадий эгалик қилолмайди. Ҳар қандай одам барибир бир кун вафот этади. Ўлим ҳақ. Ва унинг мулки кейинги меросхўрларга қолади. Ворисликнинг икки хил йўли бор. Васият билан ва қонуний ворислик. Васият бўйича бўладиган бўлса, бу энди тушунарли. Масалан, шахс нотариал тартибда васиятнома расмийлаштиради. Мулкини кимгадир қолдиради. Бошқа меросхўрларни изоҳ бермаган ҳолатда меросдан чеклаши ҳам мумкин. Энг қизиғи, умуман бирорта фарзанди ёки қариндошига эмас, юридик шахсга ёки давлатга қолдириши ҳам мумкин. Бундан ташқари ўзини ўзи бошқариш органларига ҳам қолдириши мумкин.
Каримовлар ўртасидаги низо айнан нима устида кетаётганини аниқ билмаймиз. Суд ишининг ичига кирганимиз йўқ. Даъво талаблари қанақа, даъво аризаси нималардан иборат ва ўзи низо нимадан келиб чиққани бизга номаълум. Балки марҳум президент васият қолдирган ва ана шу масала бўйича келишмовчилик келиб чиққандир. Шунинг учун ҳаммасини суд қарори чиққанидан кейин билишимиз мумкин.
Айтайлик,шахс васият қолдиришга улгурмади. Кейин меросхўрлар ўртасида низо келиб чиқди. Бундай пайтда биринчи меросхўрлар низони ўзаро ҳал қилади. Агар келишилмаса, кейин суд тартибида ҳал қилинади.
Фуқаролик кодексининг 1114-моддасида назарда тутилган “Умумий биргаликдаги мулк бўлган мол-мулкни мерос қилиб олиш” ҳолати бўлиши мумкин. Мисол учун, аввал Татьяна Каримованинг мулки бўлган дейлик. Агар Ислом Каримовнинг ўзида мулк бўлмаса, Татьяна Каримованинг мулкининг ярми Ислом Каримовга тегишли деганидир. Унга бўлган мерос ҳуқуқи фарзандларида бор.
Умумий мулк Татьяна Каримованинг номида турибдими, Ислом Каримовнинг номида турибдими — у Оила кодекси бўйича иккаласидаги умумий биргаликдаги мулк. Мабодо тарафлардан қайси бири вафот этса, у мулкнинг тенг ярмига бўлган ҳуқуқ, масалан, эр вафот этса хотинда бор ёки хотин вафот этса эрда бўлади. Энди бу бўйича ворислик белгиланадиган бўлса, айтайлик ҳозир марҳум президентнинг биз билган учта фарзанди бор. Учта бўладиган бўлса, умумий мулк деб топилади. Пётр Каримовга ўша мулкнинг 8 дан 1 қисми тегиши мумкин. 8 дан 5 хотинининг ҳуқуқи ҳисобланади.
Демак, юқорида зикр этилган мулкка эгалик қилувчилар “Биринчи навбатдаги ворислик” дейилади. Биринчи навбатдаги ворисликка кимлар киради — фарзандлар, ота-онаси ва эр ёки хотин. Масалан, учта фарзанд биттадан оладиган бўлса, аёли ҳам битта улушни олади.
Энди меросхўрлар кимлар, деган савол ҳам бўлиши мумкин. Меросхўрлар фарзандлар ва ҳаттоки марҳум вафот этган пайтда ҳомила шаклида бўлган фарзанд бўладиган бўлса ва кейинчалик у тирик туғиладиган бўлса унда ҳам мазкур ҳуқуқ бўлади.
Мерос дегани мажбурий тарзда “оласан шуни”, дегани эмас. Ихтиёрий тартибда олинади. Керак бўлса кимнингдир фойдасига мулкдан воз кечиши мумкин. Масалан, “Менинг мулкимни ҳам акам ёки опам олсин менга керак эмас”, дейиши ҳам мумкин.
Пётр Каримов Ислом Каримовнинг таржимаи ҳолида келганми йўқми билмадим. Аммо бошқа ҳужжатларда келган бўлса, масалан, ФҲДЁдаги ҳужжатларида ёки умуман шунга ўхшаш масалалардаги ҳужжатларда ўғли сифатида белгиланганми, ота ўғил муносабатлари борми, тамом. Унинг ҳам бошқа фарзандлар қатори бир хил мерос олиш ҳуқуқи ва бошқа ҳуқуқлари бор.
Суд жараёни пайтида бошқа меросхўрлар ҳам чақирилиши эҳтимоли мавжуд. Юқорида айтилганидек, қайсидир меросхўр улушидан ихтиёрий воз кечиб юбориши ҳам мумкин. Балки иш келишув билан тугар ёки медиация қилиниши ҳам мумкин. Оилавий масалаларда кўпроқ медиация фойдали бўлади. Ҳозирга қадар битта суд мажлиси бўлган. Биз буни ҳали кўрганимиз йўқ. Балки биринчи суд мажлисида шуни, яъни келишув таклиф қилиниб, иш қолдирилган бўлиши мумкин.
Яна бир муҳим жиҳати шуки, агар суд Ўзбекистонда кўриляптими, демак низо Ўзбекистондаги мулклар бўйича кетяпти. Агар келишмовчилик чет элдаги мулклар хусусида бўладиган бўлса, улар ўша ердаги суд тизимига тегишли бўлиб, ўша давлатда кўриб чиқилади. Кўчмас мулклар қайси давлатда бўлса, ўша давлатнинг судловига тегишли ҳисобланади. Агар низо банкларга қўйилган пуллар масаласида бўладиган бўлса, бу бизнинг судловимизга тегишли бўлиши мумкин.
- Эслатиб ўтамиз, май ойида Россиянинг Красногорск шаҳрида хотинини калтаклаганликда гумонланиб, ушланган Пётр Каримов мерос бўйича судда иштирок этиш учун Ўзбекистонга келмоқчилиги айтилган эди.
Изоҳ (0)