Наманган вилоятининг Учқўрғон туманидаги Қайқи қишлоғи қулупнайлари билан донг таратган. Қишлоқнинг бундан бўлак ажойиб жиҳатлари ҳам бисёр. Бу ҳақда “Дарё” мухбири Азизбек Абдувалиев ҳикоя қилади.
Шеваси ширин қишлоқ
Қайқи нафақат Учқўрғон тумани, балки Наманган вилоятидаги энг катта қишлоқлардан бири. Бу ердаги 11 та маҳаллада 30 мингдан ортиқ аҳоли истиқомат қилади. Қишлоқ тарихи камида минг йиллик ўтмишга бориб тақалиши, унинг Учқўрғондан ҳам қадимий эканлиги айтилади.
Тарих фани ўқитувчиси Лолахон Жалилованинг айтишича, қишлоқ номи келиб чиқишининг турли тахминлари мавжуд. Бирига кўра, олдинлари бу ерга Норин дарёсидан қайиқ ёрдамида ўтишган, шу боис “қайиқда бориладиган жой” деб номланган. Яна бир манбага кўра эса, дарёнинг ушбу ҳудудга келганида қайрилган жойи бўлган ва бу қишлоқ учун атама бўлиб қолган.
География фани ўқитувчиси Нурмуҳаммад Нишоновнинг таъкидлашича, қишлоқ замини ниҳоятда унумдор, бўз тупроқлардан иборат. Шу учун дала, боғ-роғлар кўп, ҳосилдорлик юқори, деҳқонлари миришкор.
“Қайқининг шеваси ҳам ўзига хос, Ўзбекистоннинг ҳеч ерида учрамайди. Келаветти, кетаветти, бораветти деб ажойиб ширин калом билан гапиришади. Фарғона ва қўшни Қирғизистонда ҳам Қайқи деган қишлоқлар бор деб эшитганмиз, лекин уларда бундай шева йўқ”, — дейди Нурмуҳаммад Нишонов.
Юзни тиниқлаштирувчи таом
Қайқиликлар нўхатшўракни севиб тановул қилишади ва бу таом қишлоқнинг ўзига хос брендига айланиб улгурган. Уни тайёрлаш жараёни жуда оддий, ортиқча вақт ва маблағ талаб этмайди. Дастлаб нўхат сувда яхшилаб қайнатиб, пишириб олинади. Сўнг нўхат устига пўстдумба ва тухум солинади. Бунга қази-қарта ёки қийма кабоб қўшилади. Тайёр бўлган таом бодринг-помидор, пиёз ва булғор қалампири билан безатилади. Қарабсизки, ҳеч қанча муддат ўтмай калорияли ва тўйимли таом дастурхонга тортилади.
Ошпаз Абдулҳай Эгамбердиевнинг айтишича, нўхатшўракни фойдали тарафлари кўп, хусусан, юзни тиниқлаштиради. Бу таомни тотиб кўриш учун бошқа туманлар, ҳатто қўшни Андижондан ҳам шинавандалар келишаётган экан.
“Қулупнайнинг ўзи ширин, меҳнати оғир”
Қайқини довруғини достон қилган, шубҳасиз, қулупнай бўлади. Айтишларича, қишлоқ аҳолисининг 90 фоизи қулупнай етиштириш билан шуғулланади.
“Қишлоғимиз тупроғи ва об-ҳавоси қулупнай етиштириш учун жуда мос келади. Шу сабаб меваларимизнинг таъми ўзгача, тотли. Қайқи қулупнайини қидириб водий, воҳа, Тошкент, Хоразм ва Қорақалпоғистондан ҳам харидорлар келади. Қўшни давлатлар— Қозоғистон, Қирғизистонга олиб чиқиб кетишади. Олдинлари фақат зингазингана, чарли, изабелла каби уч-тўрт навни экардик холос. Ҳозир осиё, клер, мурано, габриэла, сенсация каби янги навлар кириб келди. Лекин ҳаммасининг меҳнати бир хил деярли — августда экасиз, ўғит, дори берасиз, баҳорда плёнка тортасиз, кейин ҳосил йиғиштиришга киришасиз”, — дейди фермер Фатҳиддин Асқаров.
Фермер хўжалиги ишчиси Мадина Дадамирзаеванинг айтишича, қулупнайнинг ўзи ширин, аммо меҳнати оғир.
“Ишни баҳордан бошлаймиз — чопиғи, териши бор. Терганда ҳам авайлаб ҳаракат қилишингиз керак, йўқса, эзилиб қолади. Соатбай ишлаймиз, соатига 10 минг сўмдан беришади. Бир кунда ўртача 100-110 минг сўм топиш мумкин. Асосан аёллар, эркаклар деярли йўқ. Ишимизни яхши кўрамиз, эрталаб то ишимиз бошлангунча қулупнайларни соғинишга улгурамиз”, — дейди Мадина.
Қулупнайнинг улгуржи бозори
Қайқида улгуржи қулупнай бозори ҳам бор. Бу ерда сотувчиларнинг қўли-қўлига тегмайди, харидорлар эса ҳатто пойтахтдан ҳам келади. Улардан бир қисми қулупнайларни уйда тановул қилиш, меҳмондорчилик ёки мураббо тайёрлаш учун, яна бошқаси эса кейинчалик бозорга олиб чиқиш учун харид қилади.
Маҳаллий хўжалик дўконларида ҳам энг харидоргир маҳсулот қулупнай солинадиган пластмасса идишлар ҳисобланади. Ҳисоб-китобларга кўра, мавсумда эртадан кечгача тинмайдиган бозорда бир кунда ўртача 5 тонна қулупнай сотилади.
Қайқининг кўркам бинолари
Қайқида нафақат қишлоқ ёки туман, балки Наманган вилоятидаги энг кўркам ибодатгоҳлардан бири бўлган “Саттибой халфа” жоме масжиди жойлашган. Масжид ўтган йили Наврўз байрами арафасида қуриб, фойдаланишга топширилди.
“Шу номдаги масжид асли қарийб 100 йиллик тарихга эга. Бироқ эскириб қолганлиги, ичкарида эканлиги ва бор-йўғи 400 нафар намозхонни сиғдира олиши ноқулайликлар туғдираётган эди. Қишлоқ аҳли саъй-ҳаракати ва мутасаддилар розилиги билан йўл бўйида янги масжид қурилишига киришилди. Ҳашар йўли билан икки йил ичида барпо этилди. Кимдир маблағи, кимдир хом ашё ва материаллари, яна кимдир меҳнати билан ҳисса қўшди. Натижада 4 минг кишини сиғдира оладиган ва барча қулайликларга эга масжид бунёд бўлди. Кўркам бино сифатида ҳам қишлоқ ҳуснига ҳусн қўшди, намозхонлар сафи кенгайди”, — дейди “Саттибой халфа” жоме масжиди имом-хатиби Абдулҳай Ўринов.
Қишлоқдаги яна бир кўркам бино эшитиш ва гапиришида нуқсони бор ўқувчилар учун мўлжалланган 46-сонли махсус мактаб-интернат ҳисобланади. 1956 йилда қурилган ушбу муассаса яқинда мукаммал қайта таъмирланиб, 300 ўринли ўқув биноси, замонавий спортзал, янги стадион, 250 ўринли ошхона ва ётоқхонага эга бўлди.
“Замин” фонди кўмагида мактабнинг барча ўқувчилари ташхисдан ўтказилиб, эшитишни протезлаш амалиёти бажарилди. Шунингдек, мактаб замонавий ассистив ускуналар билан таъминланди, информатика синфи жиҳозланди, робототехника тўпламлари етказилди. Фонд Васийлик кенгаши раиси Зироат Мирзиёева билан самимий мулоқот эса ўқувчилар учун унутилмас таассурот бўлиб қолди.
Изоҳ (0)