Namangan viloyatining Uchqo‘rg‘on tumanidagi Qayqi qishlog‘i qulupnaylari bilan dong taratgan. Qishloqning bundan bo‘lak ajoyib jihatlari ham bisyor. Bu haqda “Daryo” muxbiri Azizbek Abduvaliyev hikoya qiladi.
Shevasi shirin qishloq
Qayqi nafaqat Uchqo‘rg‘on tumani, balki Namangan viloyatidagi eng katta qishloqlardan biri. Bu yerdagi 11 ta mahallada 30 mingdan ortiq aholi istiqomat qiladi. Qishloq tarixi kamida ming yillik o‘tmishga borib taqalishi, uning Uchqo‘rg‘ondan ham qadimiy ekanligi aytiladi.
Tarix fani o‘qituvchisi Lolaxon Jalilovaning aytishicha, qishloq nomi kelib chiqishining turli taxminlari mavjud. Biriga ko‘ra, oldinlari bu yerga Norin daryosidan qayiq yordamida o‘tishgan, shu bois “qayiqda boriladigan joy” deb nomlangan. Yana bir manbaga ko‘ra esa, daryoning ushbu hududga kelganida qayrilgan joyi bo‘lgan va bu qishloq uchun atama bo‘lib qolgan.
Geografiya fani o‘qituvchisi Nurmuhammad Nishonovning taʼkidlashicha, qishloq zamini nihoyatda unumdor, bo‘z tuproqlardan iborat. Shu uchun dala, bog‘-rog‘lar ko‘p, hosildorlik yuqori, dehqonlari mirishkor.
“Qayqining shevasi ham o‘ziga xos, O‘zbekistonning hech yerida uchramaydi. Kelavetti, ketavetti, boravetti deb ajoyib shirin kalom bilan gapirishadi. Farg‘ona va qo‘shni Qirg‘izistonda ham Qayqi degan qishloqlar bor deb eshitganmiz, lekin ularda bunday sheva yo‘q”, — deydi Nurmuhammad Nishonov.
Yuzni tiniqlashtiruvchi taom
Qayqiliklar no‘xatsho‘rakni sevib tanovul qilishadi va bu taom qishloqning o‘ziga xos brendiga aylanib ulgurgan. Uni tayyorlash jarayoni juda oddiy, ortiqcha vaqt va mablag‘ talab etmaydi. Dastlab no‘xat suvda yaxshilab qaynatib, pishirib olinadi. So‘ng no‘xat ustiga po‘stdumba va tuxum solinadi. Bunga qazi-qarta yoki qiyma kabob qo‘shiladi. Tayyor bo‘lgan taom bodring-pomidor, piyoz va bulg‘or qalampiri bilan bezatiladi. Qarabsizki, hech qancha muddat o‘tmay kaloriyali va to‘yimli taom dasturxonga tortiladi.
Oshpaz Abdulhay Egamberdiyevning aytishicha, no‘xatsho‘rakni foydali taraflari ko‘p, xususan, yuzni tiniqlashtiradi. Bu taomni totib ko‘rish uchun boshqa tumanlar, hatto qo‘shni Andijondan ham shinavandalar kelishayotgan ekan.
“Qulupnayning o‘zi shirin, mehnati og‘ir”
Qayqini dovrug‘ini doston qilgan, shubhasiz, qulupnay bo‘ladi. Aytishlaricha, qishloq aholisining 90 foizi qulupnay yetishtirish bilan shug‘ullanadi.
“Qishlog‘imiz tuprog‘i va ob-havosi qulupnay yetishtirish uchun juda mos keladi. Shu sabab mevalarimizning taʼmi o‘zgacha, totli. Qayqi qulupnayini qidirib vodiy, voha, Toshkent, Xorazm va Qoraqalpog‘istondan ham xaridorlar keladi. Qo‘shni davlatlar— Qozog‘iston, Qirg‘izistonga olib chiqib ketishadi. Oldinlari faqat zingazingana, charli, izabella kabi uch-to‘rt navni ekardik xolos. Hozir osiyo, kler, murano, gabriela, sensatsiya kabi yangi navlar kirib keldi. Lekin hammasining mehnati bir xil deyarli — avgustda ekasiz, o‘g‘it, dori berasiz, bahorda plyonka tortasiz, keyin hosil yig‘ishtirishga kirishasiz”, — deydi fermer Fathiddin Asqarov.
Fermer xo‘jaligi ishchisi Madina Dadamirzayevaning aytishicha, qulupnayning o‘zi shirin, ammo mehnati og‘ir.
“Ishni bahordan boshlaymiz — chopig‘i, terishi bor. Terganda ham avaylab harakat qilishingiz kerak, yo‘qsa, ezilib qoladi. Soatbay ishlaymiz, soatiga 10 ming so‘mdan berishadi. Bir kunda o‘rtacha 100-110 ming so‘m topish mumkin. Asosan ayollar, erkaklar deyarli yo‘q. Ishimizni yaxshi ko‘ramiz, ertalab to ishimiz boshlanguncha qulupnaylarni sog‘inishga ulguramiz”, — deydi Madina.
Qulupnayning ulgurji bozori
Qayqida ulgurji qulupnay bozori ham bor. Bu yerda sotuvchilarning qo‘li-qo‘liga tegmaydi, xaridorlar esa hatto poytaxtdan ham keladi. Ulardan bir qismi qulupnaylarni uyda tanovul qilish, mehmondorchilik yoki murabbo tayyorlash uchun, yana boshqasi esa keyinchalik bozorga olib chiqish uchun xarid qiladi.
Mahalliy xo‘jalik do‘konlarida ham eng xaridorgir mahsulot qulupnay solinadigan plastmassa idishlar hisoblanadi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, mavsumda ertadan kechgacha tinmaydigan bozorda bir kunda o‘rtacha 5 tonna qulupnay sotiladi.
Qayqining ko‘rkam binolari
Qayqida nafaqat qishloq yoki tuman, balki Namangan viloyatidagi eng ko‘rkam ibodatgohlardan biri bo‘lgan “Sattiboy xalfa” jome masjidi joylashgan. Masjid o‘tgan yili Navro‘z bayrami arafasida qurib, foydalanishga topshirildi.
“Shu nomdagi masjid asli qariyb 100 yillik tarixga ega. Biroq eskirib qolganligi, ichkarida ekanligi va bor-yo‘g‘i 400 nafar namozxonni sig‘dira olishi noqulayliklar tug‘dirayotgan edi. Qishloq ahli saʼy-harakati va mutasaddilar roziligi bilan yo‘l bo‘yida yangi masjid qurilishiga kirishildi. Hashar yo‘li bilan ikki yil ichida barpo etildi. Kimdir mablag‘i, kimdir xomashyo va materiallari, yana kimdir mehnati bilan hissa qo‘shdi. Natijada 4 ming kishini sig‘dira oladigan va barcha qulayliklarga ega masjid bunyod bo‘ldi. Ko‘rkam bino sifatida ham qishloq husniga husn qo‘shdi, namozxonlar safi kengaydi”, — deydi “Sattiboy xalfa” jome masjidi imom-xatibi Abdulhay O‘rinov.
Qishloqdagi yana bir ko‘rkam bino eshitish va gapirishida nuqsoni bor o‘quvchilar uchun mo‘ljallangan 46-sonli maxsus maktab-internat hisoblanadi. 1956 yilda qurilgan ushbu muassasa yaqinda mukammal qayta taʼmirlanib, 300 o‘rinli o‘quv binosi, zamonaviy sportzal, yangi stadion, 250 o‘rinli oshxona va yotoqxonaga ega bo‘ldi.
“Zamin” fondi ko‘magida maktabning barcha o‘quvchilari tashxisdan o‘tkazilib, eshitishni protezlash amaliyoti bajarildi. Shuningdek, maktab zamonaviy assistiv uskunalar bilan taʼminlandi, informatika sinfi jihozlandi, robototexnika to‘plamlari yetkazildi. Fond Vasiylik kengashi raisi Ziroat Mirziyoyeva bilan samimiy muloqot esa o‘quvchilar uchun unutilmas taassurot bo‘lib qoldi.
Izoh (0)