Сўнгги янгиликлар Асосий янгиликлар Энг кўп ўқилган
Ўзб
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng

Daryo.uz Daryo.uz

  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
Сўнгги янгиликлар
    • USD 12175.07
    • RUB 125.42
    • EUR 12831.31
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentда
      +19°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter

    Daryo logo white Daryo logo dark

    • Маҳаллий
      • Меҳридарё
      • Бошқалар
    • Марказий Осиё
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
      • Афгонистон
    • Дунё
    • Пул
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
      • Бизнес
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
    • Колумнистлар
    • Мультимедиа

    Daryo.uz Daryo.uz

    Саломатлик

    Хотира ёмонлашиши, астения ва мигрен: стресснинг билишингиз керак бўлган 13 та салбий таъсири

    19 май, 14:35 4849

    Стресс нима? Аввало, бу инсоннинг ташқи муҳит таъсирига мослашиш реакцияси. Муайян вазият ёки турли воқеа-ҳодисалар организмни мувозанатдан чиқаради. Қолаверса, бу таъсирлар ёқимли ёки ёқимсиз бўладими — организм учун муҳим эмас. Одатий вазиятни бузиш стресс ҳолатига олиб келади. Бунинг сабаблари ҳам турлича. Ҳар бир инсоннинг организмида ўта шахсий созламалари бор, шунинг учун бирор омил бир одамга умуман таъсир қилмайди, иккинчиси эса вазиятни жуда кескин, оғир бошдан кечиради.

    Америкалик физиолог Валтер Каннон стрессни универсал омон қолиш реакцияси деб таърифлаган, олимнинг фикрича стресс ҳар доим ҳам инсон учун ёмон ва зарарли эмас.

    Стресснинг уч босқичи мавжуд: мобилизация, қарама-қаршилик ва чарчоқ. Одатда, биринчи икки босқич одамга жиддий муаммоларни келтириб чиқармайди, лекин учинчиси нафақат психикада, балки соматикада ҳам хавфли бузилишларга сабаб бўлиши мумкин.

    Кимлардир кўп касалликлар стресс туфайли юзага келади деб ҳисоблайди. Эҳтимол, кўп эмасдир лекин етарлича экани исботланган. Стресс таъсир қилишининг давомийлиги ва интенсивлиги билан организм ва руҳият заифлаша бошлайди. Узоқ муддатли стрессли шароитлар, кўпинча қайғуга айланиб, ҳаёт маромини бузади. Кўпинча бу уйқусизлик билан кечадиган невроз, хавотир, депрессия каби психо-эмоционал касалликларга олиб келади. Бора-бора хотира, диққат, фикрлаш каби когнитив функциялар бузилади. Узоқ муддатли ҳиссий ортиқча зўриқиш деярли барча органлар ва тизимларга таъсир қилмай қолмайди.

    Қуйида касбий ва шахсий стресснинг салбий таъсирларини кўриб чиқинг.

    Грипп ва ЎРВИ

    Сурункали стресс ҳолатида бўлганимизда, иситма билан бирга келадиган грипп, ЎРВИ, тонзиллитни келтириб чиқарадиган вирусли ва бактериал инфекцияларни юқтириш хавфи ортади.

    Мигрен

    Ортиқча стресс остида бўлганимизда, мушакларимиз таранглашади. Бу реакция автоматик равишда ишга тушади ва у танани оғриқ ва шикастланишдан ҳимоя қилиш усулидир. Зўриқиш ҳар доим бўшашиш билан тугайди, аммо стресс узоқ давом этадиган бўлса, мушакларнинг доимий зўриқиши бош оғриғига ва оғирроқ ҳолат — мигрен ҳужумларига олиб келади.

    Юрак-қон томир касалликлари

    Фото: Лиса

    Стресс юрак-қон томир ва нафас олиш тизимларига сезиларли таъсир кўрсатади, гормонлар (адреналин, норепинефрин, кортизол) таъсирида қон томирларининг торайиши кузатилади, бу эса ўз навбатида қон босимини, пулсни ва нафас олиш тезлигини оширади. Юрак-қон томир тизимининг бундай меъёрдан ортиқ ишлаши инсулт ёки инфаркт каби қўрқинчли асоратларга етаклайди.

    Қарамлик

    Узоқ муддатли стрессли шароитлар хатти-ҳаракатларнинг бузилишига олиб келади — спиртли ичимликлар, гиёҳвандлик, овқатланиш тартибининг бузилиши сингари.

    Уйқусизлик

    Стресс фонида психо-эмоционал стресснинг кучайиши уйқусизликка сабаб бўлади. Одамда ухлаш истаги бор, чарчоқ бор, лекин сира уйқу келмайди — безовта қилувчи фикрлар, ҳозирги, ўтмиш ёки келажак ҳақидаги циклик чуқур ўйлаш унинг ухлаб қолишига йўл қўймайди.

    Бир оз вақт ўтгач, унинг хавотирли ўй-фикрлари уйқунинг бошланишига халақит бера бошлайди: “Ухлаб олиш учун жуда оз вақт қолди, мен зудлик билан ухлаб қолишим керак, нега ухлай олмаяпман?” Аммо ухлаб қолсангиз ҳам уйқунинг нормал чуқурлигига эриша олмайсиз ва юзаки, саёз уйқуда одам ҳар қандай шовқиндан осонгина уйғонади, атроф-муҳитни, вақтни текширади. Ушбу бузилишлар “психофизиологик уйқусизлик” деб аталади ва кўпинча қуйида тавсифланган бошқа муаммоларни шакллантириш учун асос бўлади.

    Астения

    Кўпинча астения чарчоқ билан чалкашиб кетади, бинобарин улар икки хил ҳолатни акс эттиради. Чарчоқ ишдан кейин пайдо бўлади — ақлий ёки жисмоний — бу бизга дам олишимиз кераклигини кўрсатадиган физиологик ҳолат. Дам олишдан кейин чарчоқ йўқолади. Астения эса дам олишдан кейин ҳам ўтмайдиган ҳолат бўлиб, беморни эрталаб ҳам уйқудан кейин, кундузи ҳам безовта қилади. Астения узоқ давом этган психо-эмоционал ҳаддан ташқари зўриқиш, дам олиш механизмларининг бузилганлиги ҳақида сигналдир — мия чарчаган, аммо дам ололмайди, чунки у доимий стрессли ҳолатда. Астения  шифокорга учраш, дори-дармонларни қабул қилиш ёки дори-дармонсиз даволанишни талаб қиладиган психотерапияни талаб қиладиган синдромлардан биридир.

    Вазннинг ўзгариши

    Одатда ҳар доим астения ёки депрессия билан бирга келади. Вазннинг ўзгариши ҳам юқорига, ҳам пастга бўлиши мумкин, иккаласи ҳам психологик сабаблар билан боғлиқ. Оғирлик ўзгаришининг шаклланишидаги муҳим нуқталардан бири уйқу бузилишидир. Уйқу вақтида агар унинг талаб қилинадиган давомийлиги ва сифати кузатилса, қанд даражаси ва глюкоза алмашинувининг бошқа кўрсаткичлари пасаяди. Агар уйқу бузилган бўлса, кечаси қанд даражасида зарурий пасайиш бўлмайди. Бу ўз навбатида, вазннинг ўзгариши (кўпинча унинг ортиши) ва инсулин қаршилигининг шаклланиши, охир-оқибат диабет учун асосдир.

    Артериал гипертония

    Стрессдан босим кўтарилиши мумкинми? Ҳа. Оддий ҳолатда ухлаш вақтида нафақат глюкоза алмашинуви даражасининг пасайиши, балки қон босимининг пасайиши, шунингдек, юрак уриши тезлигининг секинлашиши ҳам кузатилади. Уйқунинг сифати етарли бўлмаган шароитда тунги вақтда босим ва пулс пасаймайди, бу артериал гипертония шаклланиши учун шароит яратади. Кун давомида ҳаддан ташқари психо-эмоционал стресс ҳам қон босимининг ошишига ёрдам беради. Шу тариқа стресс даражасини пасайтириш нафақат ҳаётнинг ҳозирги сифати, балки жиддий сурункали касалликлар ривожланишининг олдини олиш учун ҳам муҳим ҳисобланади.

    Қандли диабет

    Қандли диабет кўпинча сурункали стресснинг бевосита натижасидир. Вазн ортиши, қанд алмашинувидаги ўзгаришлар, инсулин қаршилиги, уйқу бузилиши узоқ муддатли стресснинг одатий кўриниши бўлиб, уларни эътиборсиз қолдириб бўлмайди.

    Ошқозон ва ўн икки бармоқли ичак яраси

    Бу яралар кўпинча сурункали стресс фонида ривожланади, улар унинг бевосита натижасидир: доимий психо-эмоционал стресс ошқозон секрециясининг ўзгаришига олиб келади ва сурункали гастрит шаклланиши учун асос бўлиши мумкин. Нотўғри ва тартибсиз овқатланиш одатлари эрозив гастрит, ошқозон яраси ва ўн икки бармоқли ичак яраси ривожланиш хавфини янада оширади. Шунингдек, энг кенг тарқалган касалликлардан бири ИБС (ирритабий ичак синдроми)дир.

    Депрессия

    Фото: Лиса

    Депрессия ҳақида ҳамма биладигандек туюлади, лекин аслида ҳар доим ҳам инсон томонидан амалга оширилмайдиган жуда маккор ҳолат ҳиссий стресснинг оқибатларидан биридир. Аввало, депрессия фақат кайфиятнинг пасайиши эмаслигини унутмаслигимиз керак. Кўпинча одам руҳий тушкунлик йўқ деб тахмин қилади, чунки унинг кайфияти ўзгармайди. Аммо депрессия бошқа аломатлар билан ҳам намоён бўлиши мумкин — кучсизлик, айниқса, эрталаб бирор бир ишни бошлашда қийинчилик, хотира, диққатни йўқотиш ҳисси ва ҳоказо. Бу ҳолда одам одатда ўзини қўлга олиш керак, ҳамма нарса яхши бўлади, деб ҳисоблайди. Агар одамда депрессиядан олдин узоқ вақт психо-эмоционал зўриқиш бўлса депрессияни чарчоқ билан аралаштириб юборади. Юқорида айтиб ўтилганидек, чарчоқ дам олишдан кейин кетадиган нарсадир.

    Депрессиянинг биринчи белгилари ўзингизда кузатилса, шифокорга учранг. Депрессия белгилари:

    • Уйқусизлик, бошқа уйқу муаммолари.
    • Узоқ муддатли чарчоқ, кучни йўқотиш ҳисси.
    • Аччиқланишнинг кучайиши, қўзғалиш.
    • Иштаҳанинг сезиларли ўзгариши.
    • Ўзини қадрсиз ҳис қилиш.
    • Айбдорлик ҳисси, ўзидан нафратланиш.
    • Ўз жонига қасд қилиш фикрларига олиб келиши мумкин бўлган умидсизлик ҳисси.

    Тиклар (беихтиёр қилинадиган ҳаракатлар)

    Кўпинча тиклар болаларда ривожланади ва у бола мияси фаолиятининг ўзига хос хусусиятлари билан боғлиқ. Бундай ҳолда, ҳиссий стресс фонида, масалан, оиладаги ёки мактабдаги қийин вазиятда, болада маълум бир ҳаракатни амалга ошириш истаги пайдо бўлади (елкасини буриш, кўзни пирпиратиш, бошини буриш, муштларини қисиш ёки очиш, қўлларини силкитиши ва ҳоказо) ёки товуш (йўтал, ҳидлаш ёки бошқа товушлар) чиқариш. Агар болада тиклар пайдо бўлса, невролог билан боғланишингиз керак.

    Хотира бузилиши

    Улар деярли ҳар доим стрессга ҳамроҳ бўлади ва тўғридан-тўғри у билан ҳам, астения, ташвиш, депрессия ва уйқу бузилиши билан ҳам боғлиқ. Кўпинча хотира бузилиши кўп вазифаларни бажариши, чалкаштириш ва ақлий вазифаларни тез бажаришда қийинчиликлар билан бирлаштирилади. Ушбу аломатларни камайтириш учун биринчи навбатда стрессдан ҳоли бўлиш талаб этилади.

    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Мавзуга доир

    Чарчоқ ва ҳолсизликнинг энг кенг тарқалган 11 сабаби

    28 март, 13:30

    Ташналик, стресс ва зерикиш: доимий очлик ҳиссининг сабаблари ва уни бартараф этиш чоралари

    3 май, 18:44

    Чарчоқ, иммунитет пасайиши ва бруксизм: стресснинг аҳамиятсиз кўринувчи 9 белгиси

    9 май, 17:40

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Афғонистон учта сабабга кўра Ҳиндистондаги элчихонасини ёпди

    Бугун, 23:50

    Тан олинмаган Тоғли Қорабоғ Республикаси собиқ президенти халқаро қидирувга берилди

    Бугун, 23:30

    Al Mirqab Capital холдинги Ўзбекистонда энергетика тармоғига инвестиция киритмоқчи

    Бугун, 23:20

    Шавкат Мирзиёев Power International Holding компанияси бошқарув раиси билан учрашди

    Бугун, 23:00

    Наманганда Тадбиркорлар хиёбони очилди

    Бугун, 22:50

    Худосини чўмилтираётган ҳиндлар, меҳмонга келган айиқ, одамлардан ясалган минора — ҳафта суратлари

    Бугун, 22:20

    Шавкат Мирзиёев Қатарнинг етакчи инвестиция холдинги раҳбарини қабул қилди 

    Бугун, 21:57

    Шавкат Мирзиёев Nebras Power компанияси билан узоқ муддатли инвестиция дастурини қабул қилишни таклиф этди

    Бугун, 21:45

    Экстремал ҳодиса: Бразилияда юқори ҳарорат сабабли юзлаб дельфинлар нобуд бўлди

    Бугун, 21:05

    Россия бир неча йиллик урушга тайёрланмоқда — Британия разведкаси

    Бугун, 20:35

    Тавсия этамиз

    Aлифбодаги ўзгаришлар: қулайлик бор жойда ноқулайлик танланмайди

    10:00 / 01.10.2023

    Қадаҳ тутган президент, бўрон вайрон қилган қишлоқ, тиканли симлардан ўтаётган мигрантлар — 29 сентябрь суратлари

    23:00 / 29.09.2023

    “Дарё” репортажи: Портлашдан сўнг Сергели аҳолисига қандай ёрдам берилмоқда?

    21:00 / 29.09.2023

    Худосини чўмилтираётган ҳиндлар, меҳмонга келган айиқ, одамлардан ясалган минора — ҳафта суратлари

    22:00 / 01.10.2023

    МОЛИЯ

    Иқтисодиёт

    Заправкаларда метан ва Аи-92 бензини нархи ошгани айтилмоқда

    20:00 / 01.10.2023

    Марказий Осиёга сармоя киритиш ижобий натижа берадими? 

    23:00 / 29.09.2023

    Ўзбекистонда электрон тижорат қандай ривожланмоқда?

    17:00 / 26.09.2023

    “Бугунги геосиёсий вазиятда битта давлатга таяниб бўлмайди” — бош вазир ўринбосари Жамшид Хўжаев

    15:00 / 26.09.2023

    Кўп ўқилганлар

    Ўзбекистонда ўртача ойлик маош миқдори 4 минг доллар бўлган соҳа ҳақида маълумот берилди

    19:00 / 30.09.2023

    Тошкентда 15 ёшли қиз вафот этди. Бош прокуратура ўлим сабабини маълум қилди

    15:00 / 30.09.2023

    Фармацевтика фаолиятини лицензиялаш бошқармаси бошлиғи ўринбосари 43 ёшида вафот этди

    15:00 / 30.09.2023

    Саудия Профессионал Лигаси. Роналдунинг сўнгги дақиқаларда урган голи эвазига “Ан-Насср” ғалаба қозонди (видео)

    00:00 / 30.09.2023

    Ла Лига. Серхио Рамоснинг автоголи “Барселона”га ғалаба келтирди (видео)

    02:00 / 30.09.2023
    About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2023

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.