Тожикистондаги зилзила сув тошқинига олиб келиши мумкин. Бу Ўзбекистонга ҳам таъсир қилади

Мутахассислар Тожикистондаги зилзила оқибатида Сарез кўли сув тошқинига сабаб бўлиши, бу эса Марказий Осиёнинг тўртта давлатига таъсир қилишини маълум қилди. Бу ҳақда Sputnik хабар берди.

Маълум қилинишича, Сарез кўли яқинида 7,3 магнитудали зилзила қайд этилган. Мўжизавий тарзда қурбонлар ва вайроналарнинг олди олинди, аммо сув омбори яқинидаги ҳудуд ўн йилдан ортиқ вақтдан бери мамлакатга таҳдид солмоқда. Сарез кўли улкан сув тошқинига, ақл бовар қилмайдиган вайронагарчилик ва юзлаб одамларнинг ўлимга олиб келиши мумкин.

Сарез кўли қандай пайдо бўлган?

Ҳаммаси 1911 йилда бошланган. Кучли зилзила Усой қишлоғини бутунлай йўқ қилган ва Усой блокировкаси деб номланган табиий тўғонни вужудга келтирган. Янги тоғ Мурғоб дарёси водийсини тўсиб, “коса” ҳосил қилган ва аста-секин сувга тўлиб борган. Олти ойдан сўнг Сарез қишлоғини сув босган. Шу номдаги кўлни интенсив тўлдириш 1926 йилда якунланган. Сарез кўлининг чуқурлиги 500 метрга етади, умумий ҳажми эса 17 куб километрни ташкил этади. Кўл сайёҳлар орасида машҳур, аммо у ерга фақат Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг рухсати билан бориш мумкин.

Сарез кўли нима учун хавфли?

Усой тўғонининг вайрон бўлишига олиб келиши мумкин бўлган зилзила ва кўчкилар “геологик қамоқхона”дан улкан ҳажмдаги сувнинг сизиб чиқишига олиб келади. Москва давлат университети механика институтининг ҳисоб-китобларига кўра, оқибатда баландлиги 150 метргача бўлган сел 3 километрдан ортиқ баландликдан чиқиб кетади. Водийларда тўлқин баландлиги 15 метрга тушади, бу уч қаватли уйнинг баландлигига тенг. Мазкур фавқулодда ҳолат нафақат Тожикистон, балки Ўзбекистон, Қирғизистон ва Туркманистон ҳудудларига ҳам таъсир қилади. Бугунги кунда 6 миллион киши потенсиал хавфли ҳудудларда истиқомат қилади. Инсон ҳаётидан ташқари, табиат ҳодисаси инфратузилмага, йўллар, кўприклар, иншоотларни вайрон қилади.

Қандай қилиб фалокатдан қочиш мумкин?

СССРда ҳам Усой тўғонида ГЭС қуриш масаласи ишлаб чиқилган эди. Аммо уни амалга ошириш мураккаблиги бу ишга нуқта қўйди. Тожикистон бу масалани бошқача ҳал қилишга, яъни Сарез кўлидаги ичимлик сувини хорижга сотишга қарор қилди. Ўнлаб давлатлар билан музокаралар олиб борилди, бироқ фақат Хитой келишувга рози бўлди. Сарез кўли тун-у кун кузатув остида. Фавқулодда вазиятлар хизмати мутахассислари сув омборидаги ҳар қандай ўзгаришларни назорат қилиб, кузатиб боради. Сув сатҳи кескин ўзгарган тақдирда, кузатувчилар дарҳол тревога эълон қилиши керак. 2020 йилда Осиё банки ускуналарни янгилаш учун 10 миллион доллар ажратган.