Мамлакат экспортининг ошиши иқтисодий ўсишга қандай таъсир қилиши таҳлил қилинди

Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти (PMTИ) мутахассислари экспортнинг ошиши иқтисодий ўсишга қандай таъсир қилишини таҳлил қилди. 

Тадқиқот Измир шартномаси мамлакатлари доирасида амалга оширилди. Жумладан, Эрон, Қозоғистон, Қирғизистон, Озарбайжон, Покистон, Тожикистон, Туркия, Туркманистон ва Ўзбекистон бирламчи экспорт товарларининг (нефть ва табиий газдан ташқари) бу давлатлар иқтисодий ўсишига таъсири таҳлил қилинди. 

Маълумот учун: Измир шартномаси Иқтисодий ҳамкорлик ташкилотига аъзо мамлакатлар томонидан, халқлар ўртасидаги чуқур тарихий ва маданий алоқаларни янада яхшилаш, ҳаёт даражаси ва сифатини ошириш ҳамда мамлакатлараро савдо ҳажмини янада кенгайтириш мақсадида тузилган. 

Ялпи ички маҳсулотнинг (ЯИМ) реал ўсиши нафақат меҳнат ва капитал миқдорининг ўсишига, балки мультипликатор эффекти орқали экспортнинг ўсишига таянади. 

Экспортга йўналтирилган сиёсат туфайли экспортнинг ўсиши ресурсларни самарали тақсимлаш, потенциалдан унумли фойдаланиш орқали билвосита иқтисодий ўсишни рағбатлантириши мумкин.

Натижаларга кўра, экспорт ҳажми иқтисодий ўсишга сезиларли ва ижобий таъсир қилувчи омил эканлиги ва экспорт ҳажмининг 1 фоизга ортиши қўшимча 0.4 фоиз иқтисодий ўсишга олиб келиши аниқланди. 

Бундай ҳолат ички инвестициялар, иқтисодий эркинлик, ишчи кучи ва ташқи қарз кўрсаткичлари таъсирини олиб ташлаган ҳолда ҳам сақланиб қолади. 

Тадқиқотда Измир шартномаси мамлакатларининг 2002—2020 йиллардаги панел маълумотларидан фойдаланилган Prais-Winsten вa Random эффектлар регрессия методлари қўлланилган.

Мамлакатда ташқи савдо айланмаси ўтган йили 50,008 млрд долларни ташкил қилиб, 2021 йилга нисбатан 7,8 млрд долларга ёки 18,6 фоизга кўпайди. 

Ташқи савдода экспорт ҳажми 19,3 млрд долларга (15,9 фоизга кўпайди) ва импорт ҳажми 30,7 млрд долларга (20,4 фоизга кўпайди) етди. Йил давомида 11,4 млрд долларлик пассив ташқи савдо баланси қайд этилди.