«Хато қилишдан қўрқманг» — Рустам Файзиев Ўзбекистонда кўп миллионлик бизнес яратиш ҳақида

Click компаниясининг асосчиси ва ҳаммуассиси қандай қилиб оддий банк ходимидан IT-маҳсулотлар кашфиётчисига айланганлиги ва информацион технологияларга асосланган кўп миллионли бизнес яратганлиги ҳақида гапириб берди.

Рустам Файзиев Ўзбекистонда fintex йўналишининг асосчиларидан бири – 2012 йилда болаликдаги дўстларидан ташкил топган 6 кишилик жамоа билан Click иловасини яратган.

Компания 2 йил давомида рекламасиз ишлаган, биринчи 500 минг фойдаланувчи эса Click тизимига сарафан радио орқали уланган. Бугунги кунда компания фойдаланувчилари сони 9 миллион кишини ташкил этади, ҳамкорлар сони эса 36 мингдан ортиқ. Click тизими орқали ўтказилувчи барча тўловлар ва пул ўтказмаларининг умумий миқдори бир йилда 4,5 миллиард долларни ташкил этади.

Ҳозирда компанияда деярли 400 киши фаолият кўрсатмоқда, шунингдек, компания лойиҳалари сони ҳам ошиб бормоқда. Уларнинг орасида Click Up иловаси, Click Market онлайн-дўкони, жажжи фойдаланувчилар учун тўлов иловаси Click Start, Click Club вафодорлик дастури, ҳамда Click Box логистика агрегатори.

Буларнинг ҳаммаси нимадан бошланган?

2003 йилда Миллий банк бошқаруви раиси ҳузуридаги Аппаратда (Котибият) иш бошалганман. Банкнинг барча ички жараёнларини ўрганганман ва уларни автоматизациялаштириш ҳақида илк бор ўйланганман. Бу ерда ёшлигимдан менга қизиқ бўлган дастурлаш соҳасидаги билимларим асқатган. Мен олдимга мақсад қўйсам, уни доимо амалга оширишга интиламан.

2007 йилдан мен NBU банкининг интернет-технологиялар бўлимига раҳбар бўлиб тайинлангаман. У ерда мен кредит сўровлари, кадрлар саволлари, бухгалтерия сўровлари, маошларни ва солиқни ҳисоблаш, иш юритиш каби банк жараёнларини автоматизациялаштирувчи Web-Sphere Personal номли тизимни ишлаб чиққанман. Web-Sphere-Personal’дан 20 га яқин бўлим фойдаланган, улар орасида кредит комитетлари ва хатарларни бошқариш каби бўлимлар ҳам мавжуд. Тизим банк ичида тўлиқ адаптациялаштирилганлиги ва ишлаб чиқилганлиги сабабли, NBU ундан фахрланади.

Интернет-банкинг – IB 2

2009 йилда мен Asia Alliance банкининг IT департаментида бўлим бошлиғи лавозимида иш бошлаганман. 2009 йилда интернет-банкинг ҳам фойдаланувчилар, ҳам банклар учун жуда ноқулай бўлган. Барча камчиликларни ўрганиб чиққан ҳолда, биз Asia Alliance банкининг IT департаментида интернет-банкингнинг 2-авлоди – «IB 2»ни ишлаб чиққанмиз. «IB 2»нинг яратилиши корпоратив банкинг технологиялари ва интернет-банкинг ривожланишининг янги босқичи бўлган.

Click

Банкларда ишлар эканман, мен доимий равишда мижозларнинг оғриғини ўрганганман. 2010 йилда менга карта балансини текшириш воситасини ишлаб чиқиш ва телефон орқали тўловларни ҳудди телефон балансини *100# орқали текшириш каби осон қилиш ғояси келган. Мен фойдали маҳсулот ишлаб чиқара олишимга ишонганман ва якуний мақсадим – барча учун қулай бўлган тўлов тизимини аниқ тасаввур қилганман. 2011 йилда мен синфдошим Улуғбек ва ҳамкасбим, ҳамда дўстим бўлмиш Баходир билан бирлашганмиз. Биз лойиҳамизга инвестиция қилиб, Click тўлов тизимини яратишга имкон берган инвесторларни топганмиз.

Click компанияси 2011 йилда ташкил топган, маҳсулотимизни эса 2012 йилда ишлаб чиққанмиз. Биз Ўзбекистонда USSD орқали тўловларни биринчи бўлиб йўлга қўйганмиз. У вақтда бозоримизда Click аналоглари умуман бўлмаган. Бу эса юртимизнинг барча вилоятларини, ҳамда барча турдаги мобил телефонларни қамраб олиш имконини берган.

2012 йилда биз ушбу тизимга муаллифлик ҳуқуқини рўйхатдан ўтказганмиз ва патенга эга бўлганмиз. Ҳар йили Ўзбекистон бўйича барча электрон тўловларнинг 63 фоиз Click орқали амалга оширилади.

Муваффақият қозонмоқчи бўлганлар учун маслаҳатлар:

1.  Агар йирик маҳсулот яратмоқчи бўлсангиз «Барча доҳиёна нарсалар – оддий» қоидасига риоя қилишингиз лозим;
2. Маҳсулот яратмоқчи бўлган бизнес соҳасини синчиклаб ўрганинг;
3. Агар IT соҳасида бизнесда муваффақият қозонмоқчи бўлсангиз, мунтазам ривожланинг, янгиликларни ўрганинг. Мисол қилиб айтганда, мен Backend, frontend, Software engineering соҳаларида кўникмаларга эгаман, PHP, Phyton, Node.js, Visual Basic, JavaScript каби тилларни биламан;
4.  Тўгри муҳит – муваффақиятнинг ярими;
5.  Рақобатчиларни ўрганиб чиқинг ва уларни маҳсулотини қандай яхшилаш мумкинлиги ҳақида ўйланг;
6.  Рақамлар бизнесга доимо тўғри ташхис қўяди, шунинг учун молияни назорат қилиш ва ҳисоблаш кўникмаларига эга бўлиш лозим;
7.  Хато қилишдан қўрқманг. «Ҳеч нима қилмайдиган одамгина хато қилмайди».