“Xato qilishdan qo‘rqmang” — Rustam Fayziyev O‘zbekistonda ko‘p millionlik biznes yaratish haqida

Click kompaniyasining asoschisi va hammuassisi qanday qilib oddiy bank xodimidan IT-mahsulotlar kashfiyotchisiga aylanganligi va informatsion texnologiyalarga asoslangan ko‘p millionli biznes yaratganligi haqida gapirib berdi.

Rustam Fayziyev O‘zbekistonda fintex yo‘nalishining asoschilaridan biri – 2012-yilda bolalikdagi do‘stlaridan tashkil topgan 6 kishilik jamoa bilan Click ilovasini yaratgan.

Kompaniya 2 yil davomida reklamasiz ishlagan, birinchi 500 ming foydalanuvchi esa Click tizimiga sarafan radio orqali ulangan. Bugungi kunda kompaniya foydalanuvchilari soni 9 million kishini tashkil etadi, hamkorlar soni esa 36 mingdan ortiq. Click tizimi orqali o‘tkaziluvchi barcha to‘lovlar va pul o‘tkazmalarining umumiy miqdori bir yilda 4,5 milliard dollarni tashkil etadi.

Hozirda kompaniyada deyarli 400 kishi faoliyat ko‘rsatmoqda, shuningdek, kompaniya loyihalari soni ham oshib bormoqda. Ularning orasida Click Up ilovasi, Click Market onlayn-do‘koni, jajji foydalanuvchilar uchun to‘lov ilovasi Click Start, Click Club vafodorlik dasturi, hamda Click Box logistika agregatori.

Bularning hammasi nimadan boshlangan?

2003-yilda Milliy bank boshqaruvi raisi huzuridagi Apparatda (Kotibiyat) ish boshalganman. Bankning barcha ichki jarayonlarini o‘rganganman va ularni avtomatizatsiyalashtirish haqida ilk bor o‘ylanganman. Bu yerda yoshligimdan menga qiziq bo‘lgan dasturlash sohasidagi bilimlarim asqatgan. Men oldimga maqsad qo‘ysam, uni doimo amalga oshirishga intilaman.

2007-yildan men NBU bankining internet-texnologiyalar bo‘limiga rahbar bo‘lib tayinlangaman. U yerda men kredit so‘rovlari, kadrlar savollari, buxgalteriya so‘rovlari, maoshlarni va soliqni hisoblash, ish yuritish kabi bank jarayonlarini avtomatizatsiyalashtiruvchi Web-Sphere Personal nomli tizimni ishlab chiqqanman. Web-Sphere-Personal’dan 20 ga yaqin bo‘lim foydalangan, ular orasida kredit komitetlari va xatarlarni boshqarish kabi bo‘limlar ham mavjud. Tizim bank ichida to‘liq adaptatsiyalashtirilganligi va ishlab chiqilganligi sababli, NBU undan faxrlanadi.

Internet-banking – IB 2

2009-yilda men Asia Alliance bankining IT departamentida bo‘lim boshlig‘i lavozimida ish boshlaganman. 2009-yilda internet-banking ham foydalanuvchilar, ham banklar uchun juda noqulay bo‘lgan. Barcha kamchiliklarni o‘rganib chiqqan holda, biz Asia Alliance bankining IT departamentida internet-bankingning 2-avlodi – “IB 2”ni ishlab chiqqanmiz. “IB 2”ning yaratilishi korporativ banking texnologiyalari va internet-banking rivojlanishining yangi bosqichi bo‘lgan.

Click

Banklarda ishlar ekanman, men doimiy ravishda mijozlarning og‘rig‘ini o‘rganganman. 2010-yilda menga karta balansini tekshirish vositasini ishlab chiqish va telefon orqali to‘lovlarni huddi telefon balansini *100# orqali tekshirish kabi oson qilish g‘oyasi kelgan. Men foydali mahsulot ishlab chiqara olishimga ishonganman va yakuniy maqsadim – barcha uchun qulay bo‘lgan to‘lov tizimini aniq tasavvur qilganman. 2011-yilda men sinfdoshim Ulug‘bek va hamkasbim, hamda do‘stim bo‘lmish Baxodir bilan birlashganmiz. Biz loyihamizga investitsiya qilib, Click to‘lov tizimini yaratishga imkon bergan investorlarni topganmiz.

Click kompaniyasi 2011-yilda tashkil topgan, mahsulotimizni esa 2012-yilda ishlab chiqqanmiz. Biz O‘zbekistonda USSD orqali to‘lovlarni birinchi bo‘lib yo‘lga qo‘yganmiz. U vaqtda bozorimizda Click analoglari umuman bo‘lmagan. Bu esa yurtimizning barcha viloyatlarini, hamda barcha turdagi mobil telefonlarni qamrab olish imkonini bergan.

2012-yilda biz ushbu tizimga mualliflik huquqini ro‘yxatdan o‘tkazganmiz va patenga ega bo‘lganmiz. Har yili O‘zbekiston bo‘yicha barcha elektron to‘lovlarning 63 foiz Click orqali amalga oshiriladi.

Muvaffaqiyat qozonmoqchi bo‘lganlar uchun maslahatlar:

1.  Agar yirik mahsulot yaratmoqchi bo‘lsangiz “Barcha dohiyona narsalar – oddiy” qoidasiga rioya qilishingiz lozim;
2. Mahsulot yaratmoqchi bo‘lgan biznes sohasini sinchiklab o‘rganing;
3. Agar IT sohasida biznesda muvaffaqiyat qozonmoqchi bo‘lsangiz, muntazam rivojlaning, yangiliklarni o‘rganing. Misol qilib aytganda, men Backend, frontend, Software engineering sohalarida ko‘nikmalarga egaman, PHP, Phyton, Node.js, Visual Basic, JavaScript kabi tillarni bilaman;
4.  To‘gri muhit – muvaffaqiyatning yarimi;
5.  Raqobatchilarni o‘rganib chiqing va ularni mahsulotini qanday yaxshilash mumkinligi haqida o‘ylang;
6.  Raqamlar biznesga doimo to‘g‘ri tashxis qo‘yadi, shuning uchun moliyani nazorat qilish va hisoblash ko‘nikmalariga ega bo‘lish lozim;
7.  Xato qilishdan qo‘rqmang. “Hech nima qilmaydigan odamgina xato qilmaydi”.