Буюк Британиядаги дунёга машҳур Cambridge университети профессори Сидхарт Саксена Тошкент давлат иқтисодиёт университетида ўтказилган «Глобал ва миллий иқтисодиёт трендлари» форуми доирасида «Дарё» мухбирига интервью берди. Суҳбат давомида Ўзбекистон иқтисодиёти ва таълим тизими тўғрисида сўз борди.
Ўзбекистондаги бугунги ижтимоий-иқтисодий жараён ҳақида фикрларингиз?
Ўзбекистонда давлат хусусий шерикчилиги бўйича қилинаётган яхши ишларни кўрдим. Масалан, Самарқанддаги аэропорт. Шу билан бирга, мамлакатда илм-фан ва технологияларга берилаётган эътибор ҳам жуда яхши.
Ҳозир иқтисодиётда талаб бўлса, кейин таклиф бўлади, деган назария самарали ишламайди. Агар талаб бўлса, таклиф бўлиши учун бизга STEM (табиий фанлар, технология, муҳандислик ва математика) таълимини олган кучли мутахассислар керак. Бугунги вазиятда STEM таълимини ривожлантиришни бир қанча қисмларга бўлиш мумкин. Авваллари STEM таълимига бўлган эҳтиёж юқори эди ва бу бирдан тушиб кетди. Меҳнат бозорида бўлган номутаносиблик туфайли битирувчиларни иш билан таъминлай олмай қолдик. Кейинчалик пандемия юзага келиб, бунга эҳтиёж яна кучайди. Шунинг учун ҳозирги босқичда STEM таълимига нафақат сиёсий даражада эътибор қаратиш, балки инвестицияларни кўпроқ жалб қилишимиз лозим. Бу йўналишга молиявий сармоя киритиш жуда зарур.
Яна бир масала, саноатнинг битирувиларга бўлган эҳтиёжи. Саноат ҳам олий таълим муассасаларига ўхшаб ривожланмаса, янги технологияларни жалб қилмаса, битирувчиларни ишга ололмайди. Яъни иккита балансни –аниқ фанларга ихтисослашган олий таълим ва инновацияларга асосланган иқтисодиётнинг реал секторини ушлаб қолиш муҳим.
Мамлакат иқтисодий сиёсати тўғрисида қайдай фикрдасиз?
Ўзбекистондаги иқтисодий сиёсат ва олиб борилаётган ислоҳотларнинг баъзи жойлари ҳақида ўйлаб кўрдим. Менимча, сизларда инновацияларга бўлган шижоат, эътибор жуда ҳам кучли. Аммо ҳозир сизлар учун таълим сифатига эътибор бериш биринчи ўриндаги масала бўлиши керак. Жаҳон тажрибасини олсак, биринчи навбатда таълимнинг фундаменти яхши бўлмас экан, эртага инновацион иқтисодиётга ўтиш қийин кечади. Шунинг учун аввало, таълим тизимини кучайтириш керак ва уни иқтисодиётнинг реал сектори билан боғлаш зарур. Ундан кейингина инновацияга ўтсанглар бўлади. Айтмоқчи бўлганим, ҳозирги шароитда инновацияга бўлган жуда кучли эътиборни, менимча, таълимга йўналтириш керак. Аниқ фанларга, кимё, биология ва бошқалар ривожланишига урғу бериш муҳим. Иқтисодий сиёсат бир ўзи яккаланиб қолмасин. Яъни у ижтимоий-иқтисодий сиёсат бўлсин. Инсон капитали, демографияни бирлаштирган ҳолда ривожланиш керак, ислоҳотларни ҳам шунга мос равишда олиб бориш зарур.
Олий таълим муассасалари учун халқаро рейтингларга кириш қанчалик муҳим деб ўйлайсиз?
Халқаро рейтинглар кетидан қувмаслик керак. Менимча, бундай рейтинглар тижорий мақсадда қилинади. Ҳар бир университет мана шу нарса бизга ҳақиқатан керакми, деган фундаментал саволни қўйган ҳолатда жамиятга, атроф-муҳитга бўлган манфаатлардан келиб чиқиб, ўзини ривожлантириши лозим. Шахсан мен, сен биринчи, иккинчи ёки учинчи ўриндасан, деган нарсаларга қаршиман. Университет жамиятни ўзгартира олиши, корхона ва ташкилотларни сифатли кадрлар билан таъминлаши энг муҳим масала деб ҳисоблайман.
Ўзбекистондаги олий таълимни Буюк Британиядаги олий таълимдан фарқи шундаки, сизларнинг тизимда тарқоқлик мавжуд. Масалан, фанлар академияси, оддий университетлар, катта-катта заводлар қошида илмий тадқиқот муассасалари бор ва уларнинг барчаси алоҳида. Сизлар буни бирлаштиришга ҳаракат қилишинглар керак. Ўйлайманки, бунда Cambridge тажрибаси яхши ёрдам бера олади.
Изоҳ (0)