Buyuk Britaniyadagi dunyoga mashhur Cambridge universiteti professori Sidxart Saksena Toshkent davlat iqtisodiyot universitetida o‘tkazilgan “Global va milliy iqtisodiyot trendlari” forumi doirasida “Daryo” muxbiriga intervyu berdi. Suhbat davomida O‘zbekiston iqtisodiyoti va ta’lim tizimi to‘g‘risida so‘z bordi.
O‘zbekistondagi bugungi ijtimoiy-iqtisodiy jarayon haqida fikrlaringiz?
O‘zbekistonda davlat xususiy sherikchiligi bo‘yicha qilinayotgan yaxshi ishlarni ko‘rdim. Masalan, Samarqanddagi aeroport. Shu bilan birga, mamlakatda ilm-fan va texnologiyalarga berilayotgan e’tibor ham juda yaxshi.
Hozir iqtisodiyotda talab bo‘lsa, keyin taklif bo‘ladi, degan nazariya samarali ishlamaydi. Agar talab bo‘lsa, taklif bo‘lishi uchun bizga STEM (tabiiy fanlar, texnologiya, muhandislik va matematika) ta’limini olgan kuchli mutaxassislar kerak. Bugungi vaziyatda STEM ta’limini rivojlantirishni bir qancha qismlarga bo‘lish mumkin. Avvallari STEM ta’limiga bo‘lgan ehtiyoj yuqori edi va bu birdan tushib ketdi. Mehnat bozorida bo‘lgan nomutanosiblik tufayli bitiruvchilarni ish bilan ta’minlay olmay qoldik. Keyinchalik pandemiya yuzaga kelib, bunga ehtiyoj yana kuchaydi. Shuning uchun hozirgi bosqichda STEM ta’limiga nafaqat siyosiy darajada e’tibor qaratish, balki investitsiyalarni ko‘proq jalb qilishimiz lozim. Bu yo‘nalishga moliyaviy sarmoya kiritish juda zarur.
Yana bir masala, sanoatning bitiruvilarga bo‘lgan ehtiyoji. Sanoat ham oliy ta’lim muassasalariga o‘xshab rivojlanmasa, yangi texnologiyalarni jalb qilmasa, bitiruvchilarni ishga ololmaydi. Ya’ni ikkita balansni –aniq fanlarga ixtisoslashgan oliy ta’lim va innovatsiyalarga asoslangan iqtisodiyotning real sektorini ushlab qolish muhim.
Mamlakat iqtisodiy siyosati to‘g‘risida qayday fikrdasiz?
O‘zbekistondagi iqtisodiy siyosat va olib borilayotgan islohotlarning ba’zi joylari haqida o‘ylab ko‘rdim. Menimcha, sizlarda innovatsiyalarga bo‘lgan shijoat, e’tibor juda ham kuchli. Ammo hozir sizlar uchun ta’lim sifatiga e’tibor berish birinchi o‘rindagi masala bo‘lishi kerak. Jahon tajribasini olsak, birinchi navbatda ta’limning fundamenti yaxshi bo‘lmas ekan, ertaga innovatsion iqtisodiyotga o‘tish qiyin kechadi. Shuning uchun avvalo, ta’lim tizimini kuchaytirish kerak va uni iqtisodiyotning real sektori bilan bog‘lash zarur. Undan keyingina innovatsiyaga o‘tsanglar bo‘ladi. Aytmoqchi bo‘lganim, hozirgi sharoitda innovatsiyaga bo‘lgan juda kuchli e’tiborni, menimcha, ta’limga yo‘naltirish kerak. Aniq fanlarga, kimyo, biologiya va boshqalar rivojlanishiga urg‘u berish muhim. Iqtisodiy siyosat bir o‘zi yakkalanib qolmasin. Ya’ni u ijtimoiy-iqtisodiy siyosat bo‘lsin. Inson kapitali, demografiyani birlashtirgan holda rivojlanish kerak, islohotlarni ham shunga mos ravishda olib borish zarur.
Oliy ta’lim muassasalari uchun xalqaro reytinglarga kirish qanchalik muhim deb o‘ylaysiz?
Xalqaro reytinglar ketidan quvmaslik kerak. Menimcha, bunday reytinglar tijoriy maqsadda qilinadi. Har bir universitet mana shu narsa bizga haqiqatan kerakmi, degan fundamental savolni qo‘ygan holatda jamiyatga, atrof-muhitga bo‘lgan manfaatlardan kelib chiqib, o‘zini rivojlantirishi lozim. Shaxsan men, sen birinchi, ikkinchi yoki uchinchi o‘rindasan, degan narsalarga qarshiman. Universitet jamiyatni o‘zgartira olishi, korxona va tashkilotlarni sifatli kadrlar bilan ta’minlashi eng muhim masala deb hisoblayman.
O‘zbekistondagi oliy ta’limni Buyuk Britaniyadagi oliy ta’limdan farqi shundaki, sizlarning tizimda tarqoqlik mavjud. Masalan, fanlar akademiyasi, oddiy universitetlar, katta-katta zavodlar qoshida ilmiy tadqiqot muassasalari bor va ularning barchasi alohida. Sizlar buni birlashtirishga harakat qilishinglar kerak. O‘ylaymanki, bunda Cambridge tajribasi yaxshi yordam bera oladi.
Izoh (0)