Псориаз ҳаёт сифатига ва ўзига бўлган ишончга сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин. «Новий очаг» нашри ушбу касалликнинг хусусиятлари ва терига қандай ёрдам бериш кераклигини маълум қилди.
Псориаз юқумлими?
Мутлақо йўқ. Псориаз аутоиммун касаллик бўлиб, одамдан одамга юқиши мумкин эмас. Бир қатор ички сабабларга кўра соғлом тери ҳужайралари ғайритабиий тезликда янгиланади, бу уларнинг эпидермиснинг ташқи қатламида тўпланиши ва эксфолиациясига олиб келади. Бу жараён организмнинг деярли ҳар қандай қисмида пайдо бўлиши мумкин бўлган тошма ёки яралар шаклида ўзини намоён қилади.
Энг кенг тарқалган тури бляшкали псориаз касаллигидир, аммо камдан-кам учрайдиган бир нечта турлари ҳам мавжуд. Шифокорлар одатда, терининг кўриниши қараб псориазни жуда осон ташхислайди.
Псориаз кенг тарқалганми?
Псориаз камида 6 миллион одамга таъсир қилади, бу фақат ривожланган мамлакатларда яшовчи ва ташхис қўйилиши мумкин бўлганларни ҳисобга олган ҳолда.
Касалликнинг кечиши қандай?
Псориаз сурункали касалликдир. Уни доимий равишда даволаш мумкин эмас, аммо аломатлар билан курашишнинг самарали усуллари бор. Оддий усуллар (масалан, терининг ҳимоя тўсиғини намлаш ва тиклаш) ва мураккаброқ (тиббий ёрдам каби) мавжуд. Замонавий илм-фан псориаз касаллигига қарши курашиш учун янги воситаларни ишлаб чиқмоқда ва эҳтимол бир неча ўн йилликларда бу касаллик ген терапияси ёрдамида абадий даволанади.
Псориазнинг қайси шакллари кенг тарқалган?
Бляшкали ёки оддий псориаз
Бу бляшка билан қопланган терининг даврий касалланиши билан тавсифланади. Кўпинча ҳаракатланувчи юзалардаги терига (масалан, тирсакнинг орқа қисмига) таъсир қилади.
Тирноқ псориази
Бу касаллик қўл ва оёқлардаги тирноқларга таъсир қилади. Псориаз касаллиги билан оғриган одамларнинг тахминан 80-90 фоизи тирноқларга таъсир қилади. Симптомлар тирноқнинг қайси қисми таъсирланганига қараб кузатилади. Шакли, ранги ва ҳатто ўсиш тезлиги одамларда турлича кўриниши мумкин.
Тескари псориаз
Тескари псориаз тери бурмаларида, масалан, қўлтиқ ва кўкрак соҳаси остида пайдо бўлади. Тошмалар одатда қизил ва силлиқ кўринишда бўлади.
Томчи кўринишидаги псориаз
Одатда бу тур вирусли ёки бактериал инфекциядан келиб чиқади. Касаллик томчи шаклида пушти бўртиқлар билан тавсифланади. Кўпроқ болалар ва 30 ёшгача бўлган одамларда учрайди.
Пустулёз псориаз
Одатда лимфа ва оқ қон ҳужайраларидан ташкил топган шаффоф ёки оқартирувчи суюқлик билан тўлдирилган лезёнлар пайдо бўлишига олиб келади. Кўпинча у тананинг кичик жойлари билан чегараланади. У бир вақтнинг ўзида тананинг катта жойларига таъсир қилади, йирингли пуфакчалар ва яллиғланган қизил тери билан тавсифланади. Бошқа аломатлари эса қуйидагилар:
- иситма;
- титроқ;
- сувсизланиш;
- юракнинг тез уриши.
Бунда бутун организм ёрқин қизил рангга айланади. Бундай ҳолда, эритродермик псориазни бошқа касалликлардан ажратиш учун терининг биопцияси керак бўлиши мумкин.
Псориазнинг умумий белгилари қандай?
Псориазнинг ҳар хил турларининг энг муҳим аломати характерли тошмалар — қалин, кумушранг пуфаклар, томчи шаклидаги жароҳатлар, суюқлик билан тўлдирилган лезёнлар ва бошқалар. Псориазнинг кўп турларига хос бўлган бошқа умумий симптомлар: тошма тошган ҳудудларда ноқулайлик, айниқса қичишиш.
Псориаз кутилмаган ва ҳатто қўрқинчли асоратларга олиб келиши мумкин. Тирноқ ёки оёқ тирноқлари псориаз билан касалланганда, тирноқлар юзасида чуқурчалар пайдо бўлади. Ҳаддан ташқари ҳолатларда, тирноқ ҳатто тирноқ кўчиши ҳам мумкин. Псориаздан келиб чиқадиган асоратлар бир бемордан бошқасида фарқ қилади.
Псориазнинг сабаблари нимада?
Бошқа ҳар қандай аутоиммун касалликларда бўлгани каби псориаз билан оғриган одамнинг иммунитет тизимига вирус ёки бактериялар ҳужум қилганидек, соғлом тўқималарга ҳужум қилади. Тадқиқотчиларнинг фикрича, бу носозлик генетик жиҳатдан кузатилади. Бироқ псориаз касаллигига мойиллик унинг пайдо бўлишига кафолат бермайди.
Псориазнинг тез-тез учрайдиган сабаблари қуйидагилардан иборат:
- инфекциялар;
- стресс;
- ҳарорат ўзгариши;
- терининг шикастланиши;
- чекиш;
- баъзи дори-дармонларни қабул қилиш.
Псориаз тери, соч ёки тирноқлар кўринишида характерли ўзгаришларга олиб келади. Одатда шифокорга псориазни ташхислаши керак бўлган ягона нарса анамнез ва физик текширувдир. Жуда камдан-кам ҳолларда биопция талаб қилинади, унда терининг намунаси микроскоп остида текширилади.
Псориаз касаллиги қандай даволанади?
Псориазни даволаш одатда дори-дармонлар ва уйда парвариш қилишни талаб қилади. Бошқа ҳар қандай аутоиммун касалликларда бўлгани каби комплекс ёндашув зарур — бу кўп жиҳатдан турмуш тарзига боғлиқ бўлади.
Қичишишга қарши воситалардан фойдаланиш
Қичишишни йўқотиш учун қуйидаги маҳсулотлар энг кўп қўлланилади:
- намлантирувчи воситалар;
- қичимага қарши дорилар;
- қайин шарбати (у яллиғланишни йўқотиш учун асрлар давомида ишлатилган);
- бош териси псориази учун доривор шампунлар.
Кўпинча псориаз касаллигини даволаш учун ишлатилади:
- кортикостероидлар;
- иммуномодуляцион дорилар;
- ретиноидлар;
- Д витаминидан олинган дорилар.
Нур терапия кўпинча ўртача ва оғир псориаз билан оғриган одамларга буюрилади. У ультрабинафша нурларининг бутун организмга ва унинг алоҳида қисмларига таъсиридан иборат. Радиация тери ҳужайраларини безовта қилмасдан ёки оғриқ келтирмасдан тезроқ ўлишига ёрдам беради. Совуқ ҳарорат ёки қуруқ ҳаводан қочиш псориаз билан оғриган одамлар учун жуда фойдали. Уйда ҳавони намлаш ва иссиқ кийиниш керак.
Яна нимани билиш муҳим?
Псориаз билан яшовчи одамларда депрессия хавфи ортади. Баъзида улар ўз-ўзини ҳурмат қилиш ва ижтимоий алоқалар билан боғлиқ муаммоларга дуч келади. Псориазнинг психикага қандай таъсир қилишини эътиборсиз қолдирмаслик лозим, депрессия ҳаёт сифати учун жуда зарарли. Баъзи олимлар псориаз ва депрессия ўртасидаги боғлиқлик нафақат ижтимоий, балки физиологик, аутоиммун жараёнларга асосланган деб ҳисоблайди. Аммо бу боғлиқлик ҳали синчковлик билан ўрганилмаган.
Изоҳ (0)