Париждаги Араб дунёси институтида 22 ноябрь куни Ўзбекистон халқ ва амалий санъатининг XIX аср ўрталари — ХХ аср бошларигача бўлган даврда яратилган ноёб асарлари кўргазмаси очилади.
Нукус шаҳрида жойлашган Савицкий Давлат санъат музейи экспонатлари кўргазма негизини ташкил этади. Улар орасида қорақалпоқ халқининг анъанавий декоратив-амалий санъати асарлари ва ХХ асрда ижод қилган ўзбекистонлик рассомларнинг Туркистон авангарди олтин фондига киритилган асарлари ҳам бор.
Кўргазма учун экспонатлар музей ходимлари ва уларнинг француз ҳамкасблари томонидан биргаликда танлаб олинди.
Таъкидлаш керакки, энг қизиқарли экспонатлардан бири қорақалпоқ аёлларининг XVII-ХВИИИ асрлардаги анъанавий бош кийими — тобелик ҳисобланади. Тобелик маржон ва фируза тошлари ҳамда кумуш пластиналардан йиғилган слиндрсимон шаклга эга. У тўй бош кийими — саукеле устидан кийиладиган қўшимча безак, ўзига хос тож вазифасини бажарган деб ҳисобланади.
Кўргазмада кимешеки ҳам тақдим этилади. У ҳам аёлларнинг миллий бош кийимидир. Кимешеки бошни бутунлай қоплайди, юз эса очиқ қолади. Баъзи жаҳатларига кўра «капюшон»ни эслатади. Турмуш қурган аёллар муайян рангдаги кимешеки кийган ва шу орқали ўз мақомига урғу берган.
Арабеки — бурунга тақиладиган кичик халқалар ҳам шубҳасиз ташриф буюрувчиларнинг эътиборини жалб қилади. Улар олтиндан ясалган ва спирал ўрамлар, майда феруза ва коралл мунчоқлари билан безатилган. Аребекиларни ёш қорақалпоқ аёллари бурнининг ўнг тарафига таққан бўлиб, бу безаклар Ўзбекистоннинг бошқа ҳудудларида учрамайди. Уларни замонавий пирсингга ўхшатиш мумкин.
Танлаб олинган экспонатлар орасидан Ўрол Тансиқбоев, Виктор Уфимсев, Надежда Кашина мўйқаламига мансуб асарлар жой олган. Александр Волков, Алексей Исупов ва бошқаларнинг асарлари ҳам бор. Муаллифларнинг ўзига хос рассомлик услубига қарамай, барча асарлар битта мавзу — Шарқ ва унинг ранг-баранглигидан илҳомланиб яратилган ва шу мавзу атрофида бирлаштирилган.
Масалан, Николай Караханнинг «Қарағай дарахтлари қуршаган ҳовуз бўйидаги чойхона» асарини кўрган томошабин ўша даврдаги одамларнинг қандай кийиниши ва дам олиши, уларнинг турмуш тарзи, табиатни дарҳол англаши мумкин.
Виктор Уфимсевнинг «Шарқ мотиви» асари ҳам жуда қизиқ. Сибирда туғилган рассом Марказий Осиё билан танишар экан, аста-секин анъанавий Ислом санъатини ўрганди. Ушбу асар мусулмон миниатюрасининг эркин модернистик стилизацияси бўлиб, унда анъанавий зиёфат саҳнаси акс эттирилган. Асарда дам олаётган икки аёл томон қўлида кўза кўтариб келаётган эркак тасвирланган.
Ғарб томошабинлари ушбу асарга қараб, Шарқда ҳар доим аёлга бўлган чуқур ҳурматни юксак баҳолаши мумкин.
Умуман олганда, Савицкий музейи томонидан тақдим этилган бутун тўплам Шарқ маданияти ва хусусан Ўзбекистоннинг ранг-баранглиги, ўзига хослиги ва жозибасини очиб беришга мўлжалланганини алоҳида таъкидлаш лозим. Ва у Европанинг машҳур пойтахтида жойлашган Араб дунёси институтида тақдим этилиши катта рамзий маънога эга. Бу Ғарб ва Шарқнинг биргаликда мавжуд бўла олиши ва бир-бирини ўзаро бойитиши мумкинлигини яна бир бор тасдиқлайди.
Изоҳ (0)