Чили қалампири бир вақтнинг ўзида каротеноид, флавоноид ва капсаициноидларни ўз ичига олган ягона ўсимликдир. Моддаларнинг дастлабки иккитаси унинг ранги учун жавобгардир ва инсон организмида оксидловчи стресс ва яллиғланишдан ҳимоя қилувчи антиоксидантлар вазифасини бажаради. Капсаицин қалампирни аччиқ таъм билан таъминлайди ва унинг энг фойдали таркибий қисми ҳисобланади, деб ёзади Lifehacker.
Ушбу маҳсулот ошқозон-ичак трактига киргандан сўнг рецепторлар орқали юқори иситма, кимёвий тирнаш хусусияти берувчи моддалар ва организмнинг яллиғланиш реакциясига жавоб берадиган асаб ҳужайраларининг мембрана оқсилларига таъсир қилади.
Бу рецепторлар нафақат нейронлар, балки қон томирлари, қон, ёғ тўқималари, силлиқ мушаклар ва бошқа тўқималарнинг эндотелиал ҳужайралари томонидан чиқарилганлиги сабабли, капсаицин юрак‑қон томир ва овқат ҳазм қилиш тизимларига таъсир қилиши, яллиғланишни камайтириши, иштаҳа ва тана вазнини тартибга солиши мумкин.
Чили тана вазни ва метаболизмга қандай таъсир қилади?
Капсаицин тўқликни кучайтиради ва очликни бостиради, истеъмол қилинадиган озиқ-овқат миқдорини камайтиради, ёғларнинг оксидланишини ва термогенезни ошириб, иссиқлик ишлаб чиқаришга энергия сарфлайди.
Бундан ташқари, ваниль рецепторлари фаоллашиши қондаги глюкоза миқдорини ҳимоя қилиши ва инсулинга сезгирликни ошириши мумкин, бу ҳам тана вазнига яхши таъсир қилади.
Бир тадқиқотда овқатдан олдин 0,9 грамм чили қалампирини капсулада ёки помидор шарбатида истеъмол қилиш иштирокчиларнинг кунлик калория истеъмолини 263-382 ккалга камайтириши аниқланган.
Бироқ илмий ишларнинг мета-таҳлилида капсаицинни капсулалар, шарбатларда эриган кукун ёки ферментланган шаклда 4-12 ҳафта ичида қабул қилиш сезиларли даражада вазн йўқотишини таъминлайди, деган хулосага келишди.
Чили қалампирини вазн йўқотиш учун мўъжизавий восита сифатида қабул қилмаслик керак, аммо соғлом овқатланиш, жисмоний фаоллик ва яхши ухлаш каби бошқа усуллардан фойдаланганда уни рационга қўшиш мантиқан тўғри келади.
Чили қалампири юрак ва қон томирларининг соғлиғини қандай қўллаб-қувватлайди?
Капсаицин томирлар учун масъул бўлган ферментларнинг фаоллигини, шунингдек юракни гипертрофия ва фиброздан ҳимоя қилувчи яллиғланишга қарши оқсилларни — бириктирувчи тўқима билан кўпайишини оширади. Натижада чили қалампирини истеъмол қилиш юрак‑қон томир касалликлари учун хавф омилларини камайтиради ва атеросклерознинг олдини олиши ҳам мумкин.
Чили қалампири овқат ҳазм қилишга қандай таъсир қилади?
Аччиқ овқат ошқозонга зарар етказади, айниқса касаллик мавжуд бўлса. Аслида, капсаицин тескари таъсирга эга бўлиши мумкин. Ушбу бирикма ошқозонда кислота секрециясини камайтиради, унинг шиллиқ қаватида қон айланишини рағбатлантиради. Буларнинг барчаси ошқозон яраси пайдо бўлишидан ҳимоя қилади ва уларни даволашга ёрдам беради.
Шу билан бирга, юқори дозалар (кунига 30 дан 250 мг гача) хавфли бўлиши мумкин. Бошқа бир тадқиқотда генотип ва Helicobacter pylori бактериясининг мавжудлиги билан бир қаторда, рационда кўп миқдорда чили қалампири саратон хавфини ошириши мумкинлиги маълум қилинган. Шунинг учун агар ошқозон-ичак тракти билан боғлиқ муаммолар мавжуд бўлса, гастроэнтерологдан рационга аччиқ маҳсулот қўшиш ҳақда маслаҳатлашиш зарур.
Чили қалампири ҳаёт давомийлигини узайтириши мумкинми?
2021 йилда Италия, Эрон, АҚШ ҳамда Хитойда яшовчи 18 ёшдан 79 ёшгача бўлган 570 мингдан ортиқ одамларнинг маълумотларини ўз ичига олган тадқиқотларининг мета-таҳлили нашр этилди. Илмий ишлар текширилгандан сўнг олимлар чили қалампирини истеъмол қилиш юрак‑қон томир касалликлари, саратон ва бошқа сабабларга кўра ўлим хавфини камайтиради, деган хулосага келди.
Meta-таҳлилга киритилган шарҳ тадқиқотларидан бирида, агар ҳар куни аччиқ зираворлар истеъмол қилинса, ҳар қандай сабабларга кўра ўлим хавфи 14 фоизга камаяди. Бошқа бир тажрибада ҳафтада тўрт мартадан кўпроқ чили истеъмол қиладиган одамларда юрак хасталигидан ўлиш хавфи тахминан учдан бир қисмига камаяди.
Meta-таҳлил охирида олимлар ўзларининг илмий ишларининг камчиликлари борлигини, шу жумладан зираворларни меъёрда истеъмол қилишнинг турли шаклларини таъкидлади. Бироқ фарқларга қарамай, аччиқ овқатнинг ижобий таъсири барча тадқиқотларда қайд этилган.
Изоҳ (0)