Chili qalampiri bir vaqtning o‘zida karotenoid, flavonoid va kapsaitsinoidlarni o‘z ichiga olgan yagona o‘simlikdir. Moddalarning dastlabki ikkitasi uning rangi uchun javobgardir va inson organizmida oksidlovchi stress va yallig‘lanishdan himoya qiluvchi antioksidantlar vazifasini bajaradi. Kapsaitsin qalampirni achchiq ta’m bilan ta’minlaydi va uning eng foydali tarkibiy qismi hisoblanadi, deb yozadi Lifehacker.
Ushbu mahsulot oshqozon-ichak traktiga kirgandan so‘ng retseptorlar orqali yuqori isitma, kimyoviy tirnash xususiyati beruvchi moddalar va organizmning yallig‘lanish reaksiyasiga javob beradigan asab hujayralarining membrana oqsillariga ta’sir qiladi.
Bu retseptorlar nafaqat neyronlar, balki qon tomirlari, qon, yog‘ to‘qimalari, silliq mushaklar va boshqa to‘qimalarning endotelial hujayralari tomonidan chiqarilganligi sababli, kapsaitsin yurak‑qon tomir va ovqat hazm qilish tizimlariga ta’sir qilishi, yallig‘lanishni kamaytirishi, ishtaha va tana vaznini tartibga solishi mumkin.
Chili tana vazni va metabolizmga qanday ta’sir qiladi?
Kapsaitsin to‘qlikni kuchaytiradi va ochlikni bostiradi, iste’mol qilinadigan oziq-ovqat miqdorini kamaytiradi, yog‘larning oksidlanishini va termogenezni oshirib, issiqlik ishlab chiqarishga energiya sarflaydi.
Bundan tashqari, vanil retseptorlari faollashishi qondagi glyukoza miqdorini himoya qilishi va insulinga sezgirlikni oshirishi mumkin, bu ham tana vazniga yaxshi ta’sir qiladi.
Bir tadqiqotda ovqatdan oldin 0,9 gramm chili qalampirini kapsulada yoki pomidor sharbatida iste’mol qilish ishtirokchilarning kunlik kaloriya iste’molini 263-382 kkalga kamaytirishi aniqlangan.
Biroq ilmiy ishlarning meta-tahlilida kapsaitsinni kapsulalar, sharbatlarda erigan kukun yoki fermentlangan shaklda 4-12 hafta ichida qabul qilish sezilarli darajada vazn yo‘qotishini ta’minlaydi, degan xulosaga kelishdi.
Chili qalampirini vazn yo‘qotish uchun mo‘jizaviy vosita sifatida qabul qilmaslik kerak, ammo sog‘lom ovqatlanish, jismoniy faollik va yaxshi uxlash kabi boshqa usullardan foydalanganda uni ratsionga qo‘shish mantiqan to‘g‘ri keladi.
Chili qalampiri yurak va qon tomirlarining sog‘lig‘ini qanday qo‘llab-quvvatlaydi?
Kapsaitsin tomirlar uchun mas’ul bo‘lgan fermentlarning faolligini, shuningdek yurakni gipertrofiya va fibrozdan himoya qiluvchi yallig‘lanishga qarshi oqsillarni — biriktiruvchi to‘qima bilan ko‘payishini oshiradi. Natijada chili qalampirini iste’mol qilish yurak‑qon tomir kasalliklari uchun xavf omillarini kamaytiradi va aterosklerozning oldini olishi ham mumkin.
Chili qalampiri ovqat hazm qilishga qanday ta’sir qiladi?
Achchiq ovqat oshqozonga zarar yetkazadi, ayniqsa kasallik mavjud bo‘lsa. Aslida, kapsaitsin teskari ta’sirga ega bo‘lishi mumkin. Ushbu birikma oshqozonda kislota sekretsiyasini kamaytiradi, uning shilliq qavatida qon aylanishini rag‘batlantiradi. Bularning barchasi oshqozon yarasi paydo bo‘lishidan himoya qiladi va ularni davolashga yordam beradi.
Shu bilan birga, yuqori dozalar (kuniga 30 dan 250 mg gacha) xavfli bo‘lishi mumkin. Boshqa bir tadqiqotda genotip va Helicobacter pylori bakteriyasining mavjudligi bilan bir qatorda, ratsionda ko‘p miqdorda chili qalampiri saraton xavfini oshirishi mumkinligi ma’lum qilingan. Shuning uchun agar oshqozon-ichak trakti bilan bog‘liq muammolar mavjud bo‘lsa, gastroenterologdan ratsionga achchiq mahsulot qo‘shish haqda maslahatlashish zarur.
Chili qalampiri hayot davomiyligini uzaytirishi mumkinmi?
2021-yilda Italiya, Eron, AQSH hamda Xitoyda yashovchi 18 yoshdan 79 yoshgacha bo‘lgan 570 mingdan ortiq odamlarning ma’lumotlarini o‘z ichiga olgan tadqiqotlarining meta-tahlili nashr etildi. Ilmiy ishlar tekshirilgandan so‘ng olimlar chili qalampirini iste’mol qilish yurak‑qon tomir kasalliklari, saraton va boshqa sabablarga ko‘ra o‘lim xavfini kamaytiradi, degan xulosaga keldi.
Meta-tahlilga kiritilgan sharh tadqiqotlaridan birida, agar har kuni achchiq ziravorlar iste’mol qilinsa, har qanday sabablarga ko‘ra o‘lim xavfi 14 foizga kamayadi. Boshqa bir tajribada haftada to‘rt martadan ko‘proq chili iste’mol qiladigan odamlarda yurak xastaligidan o‘lish xavfi taxminan uchdan bir qismiga kamayadi.
Meta-tahlil oxirida olimlar o‘zlarining ilmiy ishlarining kamchiliklari borligini, shu jumladan ziravorlarni me’yorda iste’mol qilishning turli shakllarini ta’kidladi. Biroq farqlarga qaramay, achchiq ovqatning ijobiy ta’siri barcha tadqiqotlarda qayd etilgan.
Izoh (0)