2022 йил июль ойи Марказий Осиё мамлакатларида аномал иссиқ ҳаво билан ажралиб турди. Минтақада юқори об-ҳаво бўйича бир қанча рекордлар қайд этилди.
Мутахассисларнинг фикрича, Марказий Осиёда бундай об-ҳаво одатий ҳолга айланиб бормоқда.
Ўзбекистон
Ўзбекистонда 2022 йил июль ойининг иккинчи ва учинчи ўн кунлигининг катта қисмида аномал иссиқ ҳаво кузатилди.
Мутахассисларининг фикрича, соядаги ҳарорат Цельсий бўйича 45 даража атрофида бўлган, ҳатто айрим жойларда кўрсаткич бу даражадан ҳам ошиб кетган.
Бироқ июль ойи охирида ҳаво ҳарорати бироз пасайиб, Ўзбекистон пойтахтида 40-43 даражагача, мамлакат жанубида эса 45 даражагача иссиқ бўлди.
Энергетика вазирлиги иссиқлик электр узатиш линияларининг қизиб кетишига сабаб бўлаётганини айтди.
Тошкент шаҳрида энергия истеъмоли тарихий кўрсаткичга етиб, одатда куз-қиш мавсумида юқори бўладиган истеъмолдан ҳам ортди.
Яъни ўтган 2021—2022 йиллар куз-қиш мавсумида Тошкент шаҳрида энг юқори истеъмол 24 миллион киловатт-соатни ташкил қилган бўлса, жорий йил 22 июль санаси бу кўрсаткич 27,5 миллион киловатт-соатга етди ёки 15 фоизга кўпроқ бўлди.
Истеъмолнинг бундай ошишига янги биноларнинг қурилиши, ишлаб чиқариш корхоналарининг ишга туширилиши сабаб бўлган.
Шу билан бир қаторда айрим хонадонларда электр энергиясининг суткалик истеъмоли 1000 киловатт-соатгача етгани ёки ўртача хонадоннинг 4-5 ойлик электр энергияси истеъмолини бир кунда истеъмол қилиши ҳам бу кўрсаткични кескин ошишига олиб келган.
Ҳаддан ташқари иссиқлик ва юкланиш бахтсиз ҳодисаларга олиб келиши мумкин, шунинг учун Энергетика вазирлиги вақти-вақти билан электр узатиш линияларини бартараф этиш учун электр узилишларини ўтказиб турди.
Бундан ташқари фермерлар ўтган мавсумдан фарқли ўлароқ, 2022 йилда кузги олма ҳосилини яхши, эҳтимол, рекорд даражада кутишган эди, ўшанда совуқнинг икки тўлқини тухумдонни қаттиқ шикастлаб, ҳосил ва мева сифатига салбий таъсир қилган.
Фермерларнинг фикрича, 2021 йилда ҳосилнинг ортиқча юкланмагани жорий мавсумда мўл ҳосил етиштиришга яна бир сабаб бўлди.
Бироқ июль ойидаги об-ҳаво бунга йўл қўймаслиги мумкин. Минтақада аномал иссиқ ҳаво тахминан икки ҳафта давом этмоқда.
Шу билан бирга, сояда ҳарорат 45-46 даражадан ошиб кетади, бу ўсимликнинг ҳаддан ташқари босимга дуч келишига, сув танқислигига ва қуёшдан куйишига олиб келади.
Юқори ҳароратлар ҳали зарур массага эга бўлмаган олма кузги навларининг жуда эрта пишишига олиб келди.
Қозоғистон
Қозоғистонда ҳам 30 йиллик ғайритабиий иссиқ ҳаво рекорд ўрнатган, мамлакат ғарбида +45,5 даража иссиқ бўлган, деб хабар берди «Казгидромет».
Июль ойининг кўп қисмида мамлакатнинг ғарбий қисми, шунингдек, жанубий вилоятлар субтропик ҳаво массалари таъсирида бўлди, бу эса ғайритабиий иссиқликни келтириб чиқарди.
Қозоғистоннинг 11 вилоятида бўрон ҳақида огоҳлантириш эълон қилинди. Юқори ҳарорат туфайли баъзи шаҳарларда терак пахмоқлари ёниб кетди, ўт ўчирувчилар ўнлаб чақирувларга боришди. Мамлакатда ўрмон ёнғинлари ҳам кузатилмоқда.
Туркистон вилоятида жазирама иссиқдан Самара—Чимкент автомобиль йўлининг цемент-бетон қопламаси кўтарилиб, Ғарбий Европа—Ғарбий Хитой йўли участкаси шишиб кетди.
Мамлакатнинг айрим ҳудудларида одамлар қурбонлик қилиш орқали ёмғир сўраш учун маросимлар ўтказди.
‘‘Казгидромет’’ маълумотларига кўра, август ойида мамлакатнинг бешта вилоятида — Манғистау, Қизилўрда, Кўстанай, Қарағанда ва Ақтўбеда қурғоқчилик кутилмоқда.
Бундан ташқари, анормал иссиқлик Олмаота яқинидаги музликларнинг фаол эришига олиб келиши мумкин.
Қирғизистон
20 июлдан бошлаб Қирғизистонда, хусусан, Бишкекда кундузи термометрлар сояда +40 даражага етди.
Шу билан бирга, «Қирғизгидромет» бу кўрсаткич ҳозирча рекорд эмаслигини таъкидламоқда. Пойтахтда мутлақ максимал ҳарорат 1983 йил июль ойида кузатилган.
Ҳозирги иссиқ ҳавога қарамай, давлат идоралари вакиллари вазият назорат остида, фуқаролар ҳаёти одатдагидек ўтаётганини маълум қилди.
Бироқ юқори ҳарорат очиқ ҳавода бўлишни ноқулай қилади. Бишкекдаги асфальт ва дарахтларни совитиш учун Ички ишлар вазирлиги илгари митингларни тарқатишда фойдаланилган сув пуркагичлардан фойдаланишга қарор қилди.
Тожикистон
Тожикистон Гидрометеорология агентлигининг хабар беришича, июль ойида мамлакатда ҳаво ҳарорати 45-47 даражагача ғайритабиий кўтарилган.
Агентлик маълумотларига кўра, охирги марта термометр кўрсаткичи 78 йил аввал, 1944 йилда +47 даражага кўтарилган.
Тожикистонлик экологга кўра, глобал ўзгаришлар туфайли ҳароратнинг бундай кўтарилиши кучлироқ ва узоқ давом этади.
Мутахассислар фикри қандай?
Марказий Осиё мамлакатларида ўтган йили ҳам аномал юқори ҳарорат қайд этилган эди. Мутахассислар минтақада ўртача ҳаво ҳарорати ҳар йили кўтарилишидан огоҳлантирди.
«Иссиқлик тўлқини» ибораси одатда ҳарорат рекорд даражага яқин ва ўртача кўрсаткичдан юқори бўлганда қўлланилади, – дейди «Кичик ер» экологик ташкилотининг катта маслаҳатчиси Тимур Идрисов.
Аммо унинг сўзларига кўра, энди гап шунчаки ёзги иссиқлик ҳақида эмас.
Иқлим ўзгариши сабабли кучли иссиқ кунлар тез-тез юз беради, кучаяди ва узоқроқ давом этади, дейди Идрисов.
Климатолог ва БИОМ экологик ҳаракати эксперти Зоя Кретованинг таъкидлашича, глобал иқлим ўзгаришининг оқибатлари ёзнинг давомийлиги ва иссиқ кунлар сонига таъсир қилади.
Марказий Осиё дунёнинг иқлим ўзгаришига энг заиф минтақаларидан бири. Бу ерда ўртача йиллик ҳарорат глобал ўртача кўрсаткичдан тезроқ кўтарилмоқда ва минтақанинг иқлими Кувайт ёки Саудия Арабистони каби Яқин Шарқ мамлакатларига тобора ўхшаб бормоқда, — деди норвегиялик иқлим ўзгариши ва яшил энергия бўйича тадқиқотчи Роман Вакулчук.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)