Сабаб ва оқибат: энергия инқирози глобал иқтисодиётни қандай ўзгартирди?

Бутун дунёда 1970 йиллардан бери кузатилмаган энергия инқирози кузатилмоқда. Бу ҳақда Bloomberg хабар берди.

Украинадаги уруш пандемия сабаб бўлган босимлар билан биргаликда энергиянинг барча турлари нархининг ўсишига сабаб бўлди. Масалан, 2022 йилнинг биринчи ярмида нефть нархи 50 фоиздан кўпроққа ошди.

Нима учун энергия инқирози кузатилмоқда?

Икки йил олдин пандемия глобал иқтисодиётни чўктиргани сабабли, АҚШнинг бенчмарк нефть нархи қисқа вақт ичида нолдан пастга тушди.

Бир йил ўтгач нарх пандемиядан олдинги даражага кўтарилди ва ўсишда давом этди, чунки қайта тикланган талаб хом ашё етказиб беришнинг ўсишидан ошиб кетди.

Кейин дунё нефтининг 10 фоиз манбайи бўлган Россия санкцияларга учради. Мамлакат нефть экспортининг ярмидан кўпи Европа мамлакатларига тўғри келади, аммо энергия бозорлари глобалдир, шунинг учун талаб ва таклифнинг ўзгариши бутун дунёда сезилади.

Кимлар зарар кўрди?

Энергия сарфини камайтириш қийинлиги сабаб истеъмолчилар қаттиқ зарба олди. Буюк Британияда аҳоли табиий газ нархлари ўсаётган бир пайтда, октябрь ойида уй хўжаликларининг энергия учун ўртача ҳисобини яна 42 фоизга оширилиши ҳақида огоҳлантирилди.

Дунёнинг аксарият мамлакатларида чакана ёқилғи нархи хом нефтга қараганда тезроқ кўтарилди. Июнь ойида АҚШда бензин ўртача 5 доллардан (3,79 литр) ошиб кетди.

Якуний натижа ўнлаб йиллар давомида кузатилмаган инфляциянинг ўсиши бўлди. Нархлар билан боғлиқ муаммолардан ташқари, иқлим ўзгариши туфайли глобал электр тармоқлари янада заифлашиб, одамларнинг ҳаётини хавф остига қўйиши мумкин бўлган электр узилишларига олиб келиши ҳақида хавотирлар ҳам кучайди.

Бунинг оқибатлари қандай?

Европа босқичма-босқич Россия нефтига тақиқ қўйди ва таъминотнинг 40 фоизини ташкил этган Россия газ қувурларидан воз кечиш учун жаҳон бозорларида кўпроқ суюлтирилган газ сотиб олди.

Июнь ойининг ўрталарига келиб, Россия ўз навбатида Европанинг тўртта давлатига газ оқимини тўхтатади.

Эндиликда Украинадаги даҳшатли, қонли урушга чек қўйилиши ҳақида бирор белги ва энергия ишлаб чиқаришда катта ўсишга умид йўқ.

Нефтьга бой ОПЕК давлатлари нефть қазиб олиш ҳажмини бироз оширишга рози бўлди. Ғарбий Техас оралиқ нефть фьючерсларининг нархи бир баррель учун 120 доллардан ошди.

Аввалроқ CNN дунёда энергия инқирози бошлангани ҳақида хабар берган эди.