Охирги йилларда таълим соҳасида туб ўзгариш ва ислоҳотларнинг гувоҳи бўлиб турибмиз. Бундай ислоҳотлар узоқни кўзлаб ҳамда чуқур томир отиб кетган муаммоларни ҳал қилмоқда, десак муболаға бўлмайди.
Бундай ўзгаришлардан бири бу олий таълим муассасаларига академик эркинлик беришдир. Хўш, академик эркинлик нима беради? Аввало, кучли ва рақобатбардош етук кадрлар етиштиришга хизмат қилади. Шу ўринда таъкидлаш жоизки, бу яна халқимизни узоқ йиллар давомида қийнаб келган коррупция каби иллатларни ҳам бартараф этади.
Президентимиз «Давлат олий таълим муассасаларига молиявий мустақиллик бериш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорни имзолади. Унга кўра, 2022 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистонда 35 та ОТМ академик мустақиллик асосида фаолият юрита бошлади. Бу нима дегани? Академик мустақиллик натижасида ОТМлар ўқув режалари, дастурлари, малака талабларини, таълим шаклини белгилаш, ўқиш давомийлигини, ўз ҳисобидан грант ажратиб докторантурага квотага қўшимча қабул қилиш, магистратура учун сиртқи, масофавий ва кечки таълимни жорий этиш, ўз грифи асосида дарсликлар ҳамда бошқа ўқув ва илмий адабиётларни яратиш ва нашр этиш, таълим сифатини ички назорат қилиш, контракт қийматини, маҳаллий ва хорижий профессор-ўқитувчи ва мутахассисларни шартнома асосида жалб қилиш, хорижий ўқув ва илмий адабиётлар, дарсликлар, ўқув қўлланмаларни тўғридан-тўғри харид қилиш каби бир қатор муҳим бўлган вазифаларни ўзи ҳал қилади.
Доно халқимиз «шаҳар бедарвоза эмас» деганидек, молиявий мустақиллик берилган давлат ОТМларида васийлик кенгашлари тугатилади. Уларнинг ўрнида таркибининг камида 70 фоизи тегишли вазирлик, идоралар, кадрлар буюртмачилари, жамоатчилик вакиллари ва ҳомийлардан иборат бўлган юридик шахс мақомисиз ОТМларнинг Кузатув кенгашлари ташкил этилади. Демак, ҳамкорликда, шаффоф ва бамаслаҳат иш олиб борилади.
Академик эркинликдан кўзланган умидлар талайгина. Улар Янги Ўзбекистон Тараққиёт стратегиясининг 2022 йилда ёшларни олий таълим билан қамров даражасини 38 фоизга етказиш, 2026 йилгача нодавлат олий таълим ташкилотлари сонини камида 50 тага етказиш ҳамда қабул кўрсаткичини камида 250 мингга кўтариш, 10 та салоҳиятли олий таълим муассасасини QS ва TNE халқаро рейтингларига кириш, 100 минг ўринли талабалар турар жойларини барпо этиш каби мақсадлар халқимизни қувонтирди.
Демак, хорижий тажриба ўрганилган ҳолда замон талабларига жавоб бера оладиган рақамлаштирилган ва инновацион ўзгаришлар ҳам қомусимиздан ўз ўрнини олиши керак. Шу ўринда, Конституциямизнинг 41—42-моддаларида қисман педагог ходимларнинг касбий фаолиятига аралашишга йўл қўйилмаслик, ўқитувчиларни таълим олувчиларнинг билимларини тўғри ва холис баҳолашга таъсир кўрсатишга йўл қўйилмаслик ҳамда ўқитувчиларнинг хизмат мажбуриятларини бажаришига тўсқинлик қилишга йўл қўйилмаслик каби жумлалар акс этиши муҳимдир.
Хулосада айтиш керакки, Конституция догма эмас, унда ҳаёт жўш уриб туради. У доимо замон билан ҳамнафас ҳолда ҳаракатда ва ўзгаришда бўлади. Шунинг учун ҳам ОТМлардаги академик эркинлик, рақамли таълим ва инновациялар каби долзарб масалалар давлат ҳимоясида бўлиб, улар ҳам Конституцияда мустаҳкамланиши мақсадга мувофиқ бўлади.
Феруза Усарова,ЎзР Фанлар академияси ҳузуридаги Ўзбекистоннинг энг янги тарихи масалалари бўйича Мувофиқлаштирувчи-методик марказ директори в.б., сиёсий фанлар номзоди, доцент.
Изоҳ (0)