Oxirgi yillarda ta’lim sohasida tub o‘zgarish va islohotlarning guvohi bo‘lib turibmiz. Bunday islohotlar uzoqni ko‘zlab hamda chuqur tomir otib ketgan muammolarni hal qilmoqda, desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
Bunday o‘zgarishlardan biri bu oliy ta’lim muassasalariga akademik erkinlik berishdir. Xo‘sh, akademik erkinlik nima beradi? Avvalo, kuchli va raqobatbardosh yetuk kadrlar yetishtirishga xizmat qiladi. Shu o‘rinda ta’kidlash joizki, bu yana xalqimizni uzoq yillar davomida qiynab kelgan korrupsiya kabi illatlarni ham bartaraf etadi.
Prezidentimiz “Davlat oliy ta’lim muassasalariga moliyaviy mustaqillik berish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorni imzoladi. Unga ko‘ra, 2022-yil 1-yanvardan boshlab O‘zbekistonda 35 ta OTM akademik mustaqillik asosida faoliyat yurita boshladi. Bu nima degani? Akademik mustaqillik natijasida OTMlar o‘quv rejalari, dasturlari, malaka talablarini, ta’lim shaklini belgilash, o‘qish davomiyligini, o‘z hisobidan grant ajratib doktoranturaga kvotaga qo‘shimcha qabul qilish, magistratura uchun sirtqi, masofaviy va kechki ta’limni joriy etish, o‘z grifi asosida darsliklar hamda boshqa o‘quv va ilmiy adabiyotlarni yaratish va nashr etish, ta’lim sifatini ichki nazorat qilish, kontrakt qiymatini, mahalliy va xorijiy professor-o‘qituvchi va mutaxassislarni shartnoma asosida jalb qilish, xorijiy o‘quv va ilmiy adabiyotlar, darsliklar, o‘quv qo‘llanmalarni to‘g‘ridan to‘g‘ri xarid qilish kabi bir qator muhim bo‘lgan vazifalarni o‘zi hal qiladi.
Dono xalqimiz “shahar bedarvoza emas” deganidek, moliyaviy mustaqillik berilgan davlat OTMlarida vasiylik kengashlari tugatiladi. Ularning o‘rnida tarkibining kamida 70 foizi tegishli vazirlik, idoralar, kadrlar buyurtmachilari, jamoatchilik vakillari va homiylardan iborat bo‘lgan yuridik shaxs maqomisiz OTMlarning Kuzatuv kengashlari tashkil etiladi. Demak, hamkorlikda, shaffof va bamaslahat ish olib boriladi.
Akademik erkinlikdan ko‘zlangan umidlar talaygina. Ular Yangi O‘zbekiston Taraqqiyot strategiyasining 2022-yilda yoshlarni oliy ta’lim bilan qamrov darajasini 38 foizga yetkazish, 2026-yilgacha nodavlat oliy ta’lim tashkilotlari sonini kamida 50 taga yetkazish hamda qabul ko‘rsatkichini kamida 250 mingga ko‘tarish, 10 ta salohiyatli oliy ta’lim muassasasini QS va TNE xalqaro reytinglariga kirish, 100 ming o‘rinli talabalar turar joylarini barpo etish kabi maqsadlar xalqimizni quvontirdi.
Demak, xorijiy tajriba o‘rganilgan holda zamon talablariga javob bera oladigan raqamlashtirilgan va innovatsion o‘zgarishlar ham qomusimizdan o‘z o‘rnini olishi kerak. Shu o‘rinda, Konstitutsiyamizning 41—42-moddalarida qisman pedagog xodimlarning kasbiy faoliyatiga aralashishga yo‘l qo‘yilmaslik, o‘qituvchilarni ta’lim oluvchilarning bilimlarini to‘g‘ri va xolis baholashga ta’sir ko‘rsatishga yo‘l qo‘yilmaslik hamda o‘qituvchilarning xizmat majburiyatlarini bajarishiga to‘sqinlik qilishga yo‘l qo‘yilmaslik kabi jumlalar aks etishi muhimdir.
Xulosada aytish kerakki, Konstitutsiya dogma emas, unda hayot jo‘sh urib turadi. U doimo zamon bilan hamnafas holda harakatda va o‘zgarishda bo‘ladi. Shuning uchun ham OTMlardagi akademik erkinlik, raqamli ta’lim va innovatsiyalar kabi dolzarb masalalar davlat himoyasida bo‘lib, ular ham Konstitutsiyada mustahkamlanishi maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Feruza Usarova,O‘zR Fanlar akademiyasi huzuridagi O‘zbekistonning eng yangi tarixi masalalari bo‘yicha Muvofiqlashtiruvchi-metodik markaz direktori v.b., siyosiy fanlar nomzodi, dotsent.
Izoh (0)