Марказий банк асосий ставкани пасайтириб, 16 фоиз этиб белгилангани ҳақида хабар берилганди. Бунинг аҳамияти нимада ва Ўзбекистон ҳаёти қанчалик ўзгариши —«Дарё» шарҳида.
Асосий ставка ўзи нима ва у нималарга таъсир қилади?
Марказий банк асосий ставкаси Ўзбекистон ҳаётига жиддий таъсир қилади. Мазкур ставкага мамлакатдаги қолган барча ставкалар (омонатлар, кредитлар ва ҳ.к) боғлиқдир.
Ставка талаб ва таклифни ўзгартиради, улар эса, ўз навбатида, аҳоли ва бизнес қарорларини. Буларнинг барчаси эса нархлар ўз таъсирини кўрсатади.
Марказий банк ставкани нима учун пасайтирди ва энди нималар ўзгаради?
Асосий ставка Марказий банкнинг мамлакат иқтисодиётига таъсир кўрсатишига имкон берувчи воситалардан биридир.
Марказий банкнинг асосий вазифаси — бозорнинг барча иштирокчилари ва барча жараёнлар (инфляция, иқтисодий фаоллик ва молиявий барқарорлик) ўртасида мувозанатни топишдир.
Ставкани пасайтиришдан мақсад мамлакат иқтисодиётини арзон пул билан тўлдириш, бу эса ишлаб чиқаришни ривожлантириш, компанияларнинг солиқ имтиёзларини ошириш, давлатнинг йирик лойиҳаларга кўпроқ маблағ сарфлашга имкон беради.
Ставкани пасайиши аҳолининг харид қобилиятининг ошишидан далолат беради.
Одамлар тежашни тўхтатиб, кўпроқ харажат қилишни бошлайди, бу эса иқтисодиётни ривожлантиришга имкон беради. Аммо бу чора инфляциянинг тезлашишига ҳам олиб келиши мумкин:
асосий ставкани пасайтириш → арзон кредитлар + паст омонат ставкалари → аҳоли харажатларини оширади + тежашга интилмайди → инфляция тезлашади.
Марказий банкнинг асосий ставкасини пасайтириш оқибатлари
Кредитлар ва ипотека билан нима бўлади?
Асосий ставканинг ўзгариши банклардаги ставкаларга бевосита таъсир қилади. Асосий ставка пасайганда, банк маҳсулотларига бўлган фоизлар ҳам камаяди.
Банкларнинг асосий ставкадаги ўзгаришларга жавоб бериш муддати бир кундан бир ойгача бўлиши мумкин.
Асосий ставка пасайтирилгандан сўнг, кредитлар бўйича фоиз ставкаларининг пасайишини кутиш мумкин.
Асосий ставканинг ўзгариши банкларидаги омонатлар бўйича фоизларга ҳам таъсир қилади. Агар у пасайса, омонатлар бўйича ҳам фоизлар тушади.
Мисол
Март ойининг ўрталарида асосий ставка 14 фоиздан дан 17 фоизгача кўтарилган эди. Шундан сўнг Ўзбекистонда кредитлар қимматлашди: ипотека кредитлари бўйича ставка ўртача 2 фоизга, автокредитлар бўйича ставка эса ўртача3 фоизга ошган эди.
Бироқ бу барча кредитлар тааллуқли эмас. Масалан, олий таълим ташкилотларида тўлов-контракт асосида ўқиш учун кредит ажратиш тартибига мувофиқ, таълим кредити банклар томонидан кредит олувчига Марказий банкнинг асосий ставкаси миқдорида ажратилади.
Бунда асосий ставка пасайтирилган тақдирда, таълим кредити бўйича фоиз ставкаси мутаносиб равишда пасаяди, асосий ставкаси оширилган тақдирда эса таълим кредити бўйича фоиз ставкаси ўзгаришсиз қолади.
Марказий банк раиси Мамаризо Нурмуратов ҳам асосий ўзгаришижорий кредитларга таъсири шартномада белгиланган шартлар асосида бўлишини айтган эди.
Банклар ва мижозлар ўртасида тузилган ўзгарувчан фоиз ставкали, хусусан, Марказий банк асосий ставкасига боғланган ҳолда тузилган фоиз ставкалари шартномаларга таъсири эса ушбу шартномада келишилган шартлар ёки кредит ажратиш бўйича тегишли низом талабларига мувофиқ бўлади, — деган эди у.
Умуман олганда асосий ставканинг пасайиши кўпроқ ижобий ҳолат ҳисобланади — бу мамлакат мураккаб даврни муваффақиятли енгиб ўтаётганини англатади.
Изоҳ (0)