Самарасиз иқтисодиётлар туфайли ифлосланиш йилига 9 миллион кишининг ўлимига сабаб бўлмоқда

2000 йилдан бери дунё бўйлаб ифлосланишдан бевақт ўлимлар сони учдан иккига кўпайди, бу эса ушбу асрда миллионлаб одамларни ўта қашшоқликдан олиб чиққан иқтисодий тараққиётнинг қоронғу натижасидир, деб ёзади Bloomberg.

Қайд этилаётган ўлимларнинг 90 фоиздан ортиғи жадал ривожланаётган паст ва ўрта даромадли мамлакатларда содир бўлган.

Сўнгги йигирма йил ичида камбағал мамлакатларда аҳоли ва бойлик ошгани сайин электр станциялари, маҳсулот ишлаб чиқарувчилар ва автомобиллар сони ҳам ортиб бормоқда.

Саломатлик ва ифлосланиш бўйича глобал альянс тармоғи асосчиси Ричард Фуллернинг сўзларига кўра, бу ифлосланишни камайтириш стандартлари ўрнатилмаган ҳудудларда ҳалокатли оқибатларга олиб келади.

Ҳар йили дунё бўйлаб ифлосланиш 9 миллондан ортиқ ўлимга сабаб бўлади. Уларнинг аксарияти ҳавонинг ифлосланиши билан боғлиқ бўлади.

Лекин қўрғошин ва бошқа кимёвий моддалар ҳам ҳар йили камида 1,8 млн кишининг ўлимига сабаб бўлади ва ҳақиқий статистика бундан ҳам юқори бўлиши мумкин.

Дунё кимёвий ишлаб чиқаришининг қарийб учдан икки қисми ҳозир паст ва ўрта даромадли мамлакатларда.

Глобал миқёсда 2000 йилдан бери кимёвий ишлаб чиқариш йилига 3,5 фоизга ўсди ва бу 2030 йилга бориб икки баравар кўпайиши кутилмоқда.

Тадқиқотга кўра, саноат кимёвий моддаларининг фақат кичик бир қисми хавфсизлик бўйича жиддий тадқиқотлардан ўтган, яъни уларнинг ҳақиқий таъсири номаълум.

Қўрғошин асосий муаммо бўлиб қолмоқда. 2019 йилда дунёнинг ҳар бир мамлакати уни бензиндан чиқариб ташлаганига қарамай, у 900 мингта эрта ўлим ҳолатига сабаб бўлган.

Pure Earth ва УНИCЕФ 2020 йилда ҳар учдан бир, яъни 800 млнга яқин боланинг қонида қўрғошин миқдори юқори, деб ҳисоблаган.

Бунинг сабаблари автомобиль аккумулаторларини хавфсиз қайта ишлашдан тортиб, рангни кучайтирувчи сифатида қўрғошиндан фойдаланишгача бўлган жараёнлардир.

Қўрғошин билан заҳарланиш боланинг IQ- даражасини 3-5 баллга камайтириши мумкин. Бу шуни англатадики, улар бир йиллик таълимни ва бунинг натижасида даромад олиш потенциалини йўқотадилар.

Шунингдек, оммавий қўрғошиндан заҳарланиш бутун мамлакатлар ялпи ички маҳсулотини йўқотиши мумкин.

Потенциал ечимлар ҳаво ва сув сифати мониторинги, кимёвий хавфсизлик дастурлари ва кенг қамровли ҳукумат сиёсатини ўз ичига олади, буларнинг барчаси ўнлаб йиллар давомида баъзи ифлосланишлар пасайган ривожланган мамлакатларда ишлаши исботланган.

Аввалроқ Ўзбекистондаги энг ифлосланган вилоятлар ва сув ҳавзалари маълум қилинган эди.