Замонавий фирибгарлик схемалари тобора мураккаблашиб, рақамли технологиялар орқали амалга оширилмоқда. Жиноятчилар ижтимоий тармоқлар, мессенжерлар ва интернет сервислар орқали одамлар ишончига киради ва алдов йўли билан уларнинг маблағини ўзлаштириб олади.
Бундай кибер жиноятчиларнинг қандай ишлашини, психологик услубларини ва техник ҳийлаларини тушуниш учун эса фильм ва сериаллар яхши манба бўла олади.
“Фокус” (Focus)
Фильмда бош қаҳрамон моҳир ва узоқ йиллик тажрибага эга Ники (актёр Уилл Смит) бўлиб, у эндигина жиноят оламига қадам қўйган Жесс исмли аёл билан танишади ва уни ўз гуруҳига қўшади. Улар кўчада, ресторанларда, стадионларда — инсонлар гавжум бўлган жойларда турли хил психологик ҳийла ва манипуляциялар орқали чўнтак ўғрилиги ва молиявий алдовларни амалга оширишади. Фильмнинг асосий ғояси одам эътиборини чалғитиш орқали унинг мол-мулкига эга бўлиш ҳақидадир.
“Фокус” лойиҳасида инсон онгига сингдирилаётган ишонч, хотиржамлик, назорат иллюзияси орқали фирибгарлик қандай содир бўлиши батафсил кўрсатилган. Қаҳрамонлар ҳар бир ҳаракатни олдиндан режалаштиради, қурбон эса буни сезмай қолади.
“Tinderдаги фирибгар” (Тhе Tinder Swindler)
Ушбу ҳужжатли фильмда бир неча аёл Tinder иловасида ўзларини “сармоядор” сифатида таништирган фирибгар билан танишиб қолади. У ҳашаматли ҳаёт тарзини намойиш этади: шахсий самолётлар, қиммат меҳмонхоналар, бренд кийимларга тўла бадавлат ҳаётни кечиради. Қисқа вақт ичида у аёлларнинг ишончини қозониб, севги ва келажак режалари ҳақида сўз юритади. Аммо орадан вақт ўтиб, у “тўсатдан муаммога тушгани”ни айтиб, катта миқдорда пул сўрайди.
Бу схема романтик фирибгарлик деб юритилади. Асосий мақсад — ҳиссий яқинлик, аёлларнинг ишончи ортидан молиявий фойда кўриш. Жиноятчи ойлар давомида сабр билан қурбон билан муносабат қуради. Натижада эса жабрланувчига нафақат молиявий йўқотиш, балки руҳий зарба ҳам беради.
“Жаноб Робот” (Мr. Robot)
Сериал бош қаҳрамони Эллиот истеъдодли, бироқ ижтимоий изоляцияда яшовчи дастурчидир. У кундузлари киберхавфсизлик компаниясида ишлайди, кечқурун эса компьютерларни бузиш орқали фирибгарликларни фош қилади. Уни сирли хакерлар гуруҳи ўз сафига қўшади ва улар дунёдаги энг йирик корпорациялардан бирининг мураккаб тизими бузишни режалаштиришади.
Ҳар бир серияда янги киберфирибгарлик усуллари очилади: банк тизимини бузиш, шахсга оид маълумотларни ўғирлаш, рақамли маълумотларни сохталаштириш ва ахборотни йўқ қилиш каби. Эллиот эса шерикларидан фарқли равишда фақат компьютерни эмас, одамларни ҳам таҳлил қилади.
“Тармоқ” (Тhe Net)
Фильмда Сандра Буллок ижросидаги Анжела Бенетт исмли дастурчи аёл тасодифан хавфли компьютер дастурини қўлга киритади. Бу дастур исталган тизимни — банкдан тортиб давлат хизматларини тўлиқ назоратга олиш имконини беради. Шундан сўнг номаълум кучлар унинг шахсини “йўқ қилади”: ҳужжатлари сохталаштирилади, исми бошқа маълумотлар билан алмаштирилади, кредит тарихи ўчирилади.
Фильм орқали шундай ҳолатлар кўрсатиладики, биргина базага кириш имконияти орқали бутун инсон тақдири ўзгартирилиши мумкин. Бу электрон имзоларни сохталаштириш, давлат тизимларида маълумотларни алмаштириш, телефон ва ёзишма тарихини бузиш орқали амалга оширилади.
“Мамонтлар” (Мамонты)
Сериалда бош қаҳрамон — нафақахўр Николай Николаевич (актёр Юрий Стоянов) уйини сотиб, Москвадаги қизи ва набираси ёнига кўчади. Кўп ўтмай унга “банк ходими” деб таништирган киши қўнғироқ қилади ва жамғармаларни “хавфсиз ҳисоб рақамига” ўтказишни сўрайди. Эркак унга ишониб, 3 миллион рублни ўтказади. Пул йўқолганидан сўнг у фирибгарликни ўзи текширишга қарор қилади. Унинг технологиядан яхши хабардор набираси ёрдамга келади. Бирга олиб борган суриштирув давомида улар компьютер, даркнет, биллинг тизими, сохта ҳужжатлар ва базалар билан ишлашни ўрганишади.
Изоҳ (0)