Фарзандини ўзи хоҳлагандек тарбиялаш, шунингдек, ўзлари учун ҳаётни осонлаштириш истагида ота-оналар кўпинча турли хил тақиқлардан фойдаланади. Психолог Олга Романив уларнинг қайси бири фойдали ва қайси бири зарар етказиши мумкинлиги ҳақида маълумот беради.
Савол бериш
Маълумки, кичик болалар теварак-атрофдаги ҳамма нарсага қизиқади ва тинимсиз равишда катталарга аҳмоқона ёки зерикарли туюладиган саволларни беришади. Шунинг учун навбатдаги «нимага» ва «қандай қилиб» саволларига истамайгина жавоб беришдан олдин саволлар сизни ғазаблантириш учун эмас, балки бола шу тарзда дунёни ўрганишга интилаётгани ҳақида ўйлаб кўринг.
Мустақиллигини намоён этиш
Бола катта бўлган сари мустақил бўлишга ҳаракат қила бошлайди. Биринчи қадамлар, қошиқни ушлаб, ҳеч кимнинг ёрдамисиз овқатланишга ҳаракат қилиш, мустақил ҳолда кийиниш ва ечинишга ҳаракат қилиш. Хатолар қилиш орқали унга янги нарсаларни ўрганишга рухсат беришдан кўра, ўзингиз болани овқатлантиришингиз, кийинтиришингиз анча осон, тоза ва тез. Кейин эса бундай ота-оналар боланинг масъулиятсиз ўсаётгани ва ҳеч нарса қилишни хоҳламаслигига ҳайрон бўлишади — ўзингиз болангизнинг гўдаклида бирор нарсани мустақил бажаришига имконият бермаганингиз эсингиздадир?
Қизғаниш
Болалар ўз нарсаларини бошқа болалар билан баҳам кўриши кераклиги ҳақидаги афсона ота-оналар миясида мустаҳкамланиб қолган. Аммо уларнинг бундай маслаҳатларга амал қилишмайди — улар смартфонларини нотаниш одамларга ва ҳатто қариндошларига бермайди, кийим-кечак ва машиналарга ҳам қўл теккиздиришмайди. Фарзандлари ўйин майдончасидаги ўртоғига ўйинчоғини беришни истамаса, бу ишини қоралайди. Ўзингиз қилолмаган нарса учун болангизни қандай уялтира оласиз?
Кир юриш, лойга буланиш, болалар билан уришиш
Бола учун кийимлари ифлос бўлиши, югуриш, сакраш, йиқилиш ва туриш — дунёни кашф қилишнинг яна бир усули. Йиқилиш ва бошини ғурра қилиш қилиш орқали бола тажрибага эга бўлиб, бу эса уни янада эҳтиёткор бўлишга ўргатади. Лойга, қумга, сувга йиқилиб у дунё бошқача, қизиқарли ва тоза эмаслигини билиб олади. Тепаликларга чиқиб, у хавф билан боғлиқ бўлган баландлик ва янги ҳис-туйғуларни ўрганади.
Ўз сирига эга бўлиш
Бола катта бўлгани сари ҳаёти шунчалик шахсий бўла бошлайди. Сирлар боланинг шахсий маконининг бир қисми бўлиб, ота-оналар уни эҳтиёткорлик билан сақлашлари керак, чунки бу ҳар қандай болага хос бўлган потенциални очиш имкониятидир. Агар ота-она ва бола ўртасидаги муносабатлар ишончга асосланган бўлса, унинг ўзи керак бўлганда сизга баъзи сирларини айтиб беради.
Салбий ҳис-туйғуларни бошдан кечириш
Қўрқув, ғазаб, нафрат, ҳасад, албатта, инсонни безаб турувчи фазилатлар эмас. Аммо ҳақиқат шундаки, ҳар биримиз ҳаётимизни яхшилаш учун яратилган салбий ҳис-туйғуларга эгамиз. Чунки бу ҳис-туйғуларнинг ҳар бири, агар тўғри қабул қилинса, шахс ривожланишига ҳисса қўшади.
Ҳасад сизда йўғ-у, бошқаларда бор нарсага эга бўлиш истагига асосланади. Ғазаб бирор вазият ёки одам сизга мос келмаётганини кўрсатади, бу ўзингизни ёки вазиятни ўзгартиришингиз кераклигини англатади. Ҳар қандай ҳис-туйғу зарур ва муҳим, фақат уларни ўзингизга ёки бошқаларга ноқулайлик туғдирмайдиган тарзда ифодалашни ўрганиш лозим.
Ўз фикрини билдириш
Фарзандингизнинг «йўқ» дейишига тақиқ қўйманг. Аксинча, эрта ёшдан бошлаб болага рад этиш ва ўз фикрини айтиш ҳуқуқига эга эканини тушунтириш керак. Агар биз ҳам «йўқ» дейишдан уялмаганимизда, ҳаётимиздаги қанча муаммолардан қочишимиз мумкин эди. Буни болаликдан ўргатиш керак, кейин у табиий, тўғри ва холис тарзда. Бола фақат бирор нарса қилишга мажбурланадиган муҳитда ўсмаслиги керак — у ҳар доим танлаш ҳуқуқига эга бўлиши лозим.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)