Bolaga hech qachon man qilib bo‘lmaydigan narsalar

Farzandini o‘zi xohlagandek tarbiyalash, shuningdek, o‘zlari uchun hayotni osonlashtirish istagida ota-onalar ko‘pincha turli xil taqiqlardan foydalanadi. Psixolog Olga Romaniv ularning qaysi biri foydali va qaysi biri zarar yetkazishi mumkinligi haqida ma’lumot beradi.

Savol berish

Ma’lumki, kichik bolalar tevarak-atrofdagi hamma narsaga qiziqadi va tinimsiz ravishda kattalarga ahmoqona yoki zerikarli tuyuladigan savollarni berishadi. Shuning uchun navbatdagi “nimaga” va “qanday qilib” savollariga istamaygina javob berishdan oldin savollar sizni g‘azablantirish uchun emas, balki bola shu tarzda dunyoni o‘rganishga intilayotgani haqida o‘ylab ko‘ring.

Mustaqilligini namoyon etish

Bola katta bo‘lgan sari mustaqil bo‘lishga harakat qila boshlaydi. Birinchi qadamlar, qoshiqni ushlab, hech kimning yordamisiz ovqatlanishga harakat qilish, mustaqil holda kiyinish va yechinishga harakat qilish. Xatolar qilish orqali unga yangi narsalarni o‘rganishga ruxsat berishdan ko‘ra, o‘zingiz bolani ovqatlantirishingiz, kiyintirishingiz ancha oson, toza va tez. Keyin esa bunday ota-onalar bolaning mas’uliyatsiz o‘sayotgani va hech narsa qilishni xohlamasligiga hayron bo‘lishadi — o‘zingiz bolangizning go‘daklida biror narsani mustaqil bajarishiga imkoniyat bermaganingiz esingizdadir?

Qizg‘anish

Bolalar o‘z narsalarini boshqa bolalar bilan baham ko‘rishi kerakligi haqidagi afsona ota-onalar miyasida mustahkamlanib qolgan. Ammo ularning bunday maslahatlarga amal qilishmaydi — ular smartfonlarini notanish odamlarga va hatto qarindoshlariga bermaydi, kiyim-kechak va mashinalarga ham qo‘l tekkizdirishmaydi. Farzandlari o‘yin maydonchasidagi o‘rtog‘iga o‘yinchog‘ini berishni istamasa, bu ishini qoralaydi. O‘zingiz qilolmagan narsa uchun bolangizni qanday uyaltira olasiz?

Kir yurish, loyga bulanish, bolalar bilan urishish

Bola uchun kiyimlari iflos bo‘lishi, yugurish, sakrash, yiqilish va turish — dunyoni kashf qilishning yana bir usuli. Yiqilish va boshini g‘urra qilish qilish orqali bola tajribaga ega bo‘lib, bu esa uni yanada ehtiyotkor bo‘lishga o‘rgatadi. Loyga, qumga, suvga yiqilib u dunyo boshqacha, qiziqarli va toza emasligini bilib oladi. Tepaliklarga chiqib, u xavf bilan bog‘liq bo‘lgan balandlik va yangi his-tuyg‘ularni o‘rganadi.

O‘z siriga ega bo‘lish

Bola katta bo‘lgani sari hayoti shunchalik shaxsiy bo‘la boshlaydi. Sirlar bolaning shaxsiy makonining bir qismi bo‘lib, ota-onalar uni ehtiyotkorlik bilan saqlashlari kerak, chunki bu har qanday bolaga xos bo‘lgan potensialni ochish imkoniyatidir. Agar ota-ona va bola o‘rtasidagi munosabatlar ishonchga asoslangan bo‘lsa, uning o‘zi kerak bo‘lganda sizga ba’zi sirlarini aytib beradi.

Salbiy his-tuyg‘ularni boshdan kechirish

Qo‘rquv, g‘azab, nafrat, hasad, albatta, insonni bezab turuvchi fazilatlar emas. Ammo haqiqat shundaki, har birimiz hayotimizni yaxshilash uchun yaratilgan salbiy his-tuyg‘ularga egamiz. Chunki bu his-tuyg‘ularning har biri, agar to‘g‘ri qabul qilinsa, shaxs rivojlanishiga hissa qo‘shadi.

Hasad sizda yo‘g‘-u, boshqalarda bor narsaga ega bo‘lish istagiga asoslanadi. G‘azab biror vaziyat yoki odam sizga mos kelmayotganini ko‘rsatadi, bu o‘zingizni yoki vaziyatni o‘zgartirishingiz kerakligini anglatadi. Har qanday his-tuyg‘u zarur va muhim, faqat ularni o‘zingizga yoki boshqalarga noqulaylik tug‘dirmaydigan tarzda ifodalashni o‘rganish lozim.

O‘z fikrini bildirish

Farzandingizning “yo‘q” deyishiga taqiq qo‘ymang. Aksincha, erta yoshdan boshlab bolaga rad etish va o‘z fikrini aytish huquqiga ega ekanini tushuntirish kerak. Agar biz ham “yo‘q” deyishdan uyalmaganimizda, hayotimizdagi qancha muammolardan qochishimiz mumkin edi. Buni bolalikdan o‘rgatish kerak, keyin u tabiiy, to‘g‘ri va xolis tarzda. Bola faqat biror narsa qilishga majburlanadigan muhitda o‘smasligi kerak — u har doim tanlash huquqiga ega bo‘lishi lozim.