«Қизил» паспорт керак эмас, билет 150 минг сўм, 40 дақиқада манзилдасиз. Сўхга уюштирилган авиасаёҳатдан репортаж

Транспорт вазирлиги 2021 йилнинг 11 декабрь куни Humo Air авиакомпанияси Фарғона–Сўх–Фарғона йўналишида мунтазам қатновларни йўлга қўйганини маълум қилди. 12 декабрь куни мазкур авиакомпанияга қарашли Ан-2П самолёти Фарғона халқаро аэропортидан Сўхга биринчи қатновини амалга оширди.

«12 декабрь кунидан бошлаб Humo Air авиакомпанияси Фарғона—Сўх—Фарғона йўналишида ҳафтасига икки маротаба йўловчи ташувлари учун мунтазам қатновларни йўлга қўйди. Бунинг учун Фарғона халқаро аэропортида ҳам, Сўх аэродромида ҳам пухта тайёргарлик кўрилди. Парвозлар дастлабки босқичда душанба ва жума кунлари, Фарғона—Сўх йўналишида соат 10:00 да, Сўх—Фарғона йўналишида эса соат 12:00 да амалга оширилади. Парвозлар давомийлиги 30—40 дақиқа. Келгусида талабга қараб рейслар сонини оширишни режалаштирганмиз.

Йўловчилар чипталарни Фарғона, Андижон ва Наманган аэропортларидан, Сўхда эса туман ҳокимлиги биносидан харид қилишлари мумкин. Парвозлар учун авиакомпаниямизга қарашли битта Ан-2П йўловчи ташиш самолёти ажратилиб, ушбу йўналишга тажрибали учувчилар жалб қилинган. Самолёт 10 нафар йўловчини ташишга мўлжалланган. Бир томонга учиш нархи 150 минг сўм қилиб белгиланган.

2021 йилнинг 13 декабрь, душанба кунига режалаштирилган дастлабки рейс ноқулай об-ҳаво шароити туфайли амалга оширилмади. Фарғонадаги учувчиларимиз Сўхда ҳаво яхши эмаслигини, бундай вазиятда парвоз қилиб бўлмаслигини айтишгани учун шундай қарорга келинди. Сўх ўзига хос иқлим шароитига эга тоғли ҳудуд, шунинг учун кўп нарса у ердаги об-ҳавога боғлиқ», — дейди Humo Air авиакомпанияси раҳбари Бекбўлат Рўзметов.

«Дарё» мухбирлари ҳам Фарғона—Сўх—Фарғона йўналишининг илк маҳаллий йўловчилари қаторида Ўзбекистоннинг энг катта анклав ҳудудига парвоз қилиб, жараёндан фоторепортаж тайёрлади.

Чипталарни Фарғона халқаро аэропортига қарашли авиакассадан харид қилиш мумкин. Нархи — бир томон учун 150 минг сўм. Фарғона–Сўх йўналиши учун сотилаётган чипталар бошқаларидан фарқланади: қоғоз бланкага маълумотлар қўлёзма шаклида киритилган.

Авиакасса ходимлари Humo Air авиакомпанияси ички рейсларни амалга оширгани учун ҳали халқаро тизимга уланмаганини, шу сабабдан чипталарнинг электрон сотуви йўлга қўйилмаганини маълум қилишди.

Авиачипталарни харид қилиш ва Сўхга ҳаво йўли орқали бориш учун «қизил», яъни хорижга чиқиш биометрик паспорти талаб қилинмайди. Паспорт олиш ёшига етмаган болалар туғилганлик ҳақидаги маълумотнома билан ҳам учишлари мумкин. Сўхга автомашинада бориш-келиш учун эса чегара постларида болалардан ҳам хорижга чиқиш биометрик паспорти талаб қилинади.

Соат 10:00 га белгиланган парвоз техник сабабларга кўра бир соатга кечиктирилди. Шу вақт оралиғида илк парвозда бизга ҳамроҳлик қилаётган сўхлик юртдошларимизнинг фикрлари билан қизиқдик.

«Сўх туманининг Сариканда қишлоғиданман. Онам, фарзандларим, қариндошларим ўша ерда яшашади. Ўзим узоқ йиллардан бери Россияда ишлайман. Қирғиз чегарасидан ўтказишмагани учун 11 йилдан бери Сўхга, туғилган қишлоғимга бора олмайман. Ҳар сафар Фарғонага келаман. Яқинларим — онам, фарзандларим, укаларим, сингилларим ҳам мени кўриш учун Сўхдан Фарғонага келишади. Улар билан шу ерда кўришиб, яна Россияга қайтиб кетаман. Шунча одам битта мен учун овора бўлар эди.

Йиллаб мусофир юртларда юриб, қишлоғимни, яқинларимни соғиниб, минглаб километр йўл босиб келардиму, лекин уйимга бора олмасдим. Бу синовлар қачонгача давом этишини ҳам билмасдим, очиғи, ота уйимга боришдан умидимни узгандим. Охирги марта Сўхга 2010 йилда борганман. Орадан деярли 12 йил ўтди, мана, шунча йилдан кейин биринчи марта Сўхга кетаяпман. Самолёт қўйилганини эшитдиму, нарсаларимни йиғиштириб, келавердим. Худо хоҳласа, Сўхга бориб, катта иш бошлайман, бирорта соҳага инвестиция киритиб, тадбиркорлик қиламан», — дейди Аминжон Нишонов.

Бортига 11 нафар йўловчини олган самолёт маҳаллий вақт билан соат 11:15 да Фарғона халқаро аэропортидан ҳавога кўтарилиб, соат 11:55 да Сўхдаги аэродромга келиб қўнди. Самолёт туман расмийлари, журналист ва блогерлар, маҳаллий аҳоли ҳамда кенг жамоатчилик вакиллари томонидан катта қизиқиш билан кутиб олинди.

«Фарғона—Сўх—Фарғона йўналишида мунтазам авиақатновларнинг йўлга қўйилиши туманимиз аҳолиси учун жуда катта қулайлик бўлди. Сўхда туғилиб ўсган, кейинчалик бошқа давлатлар фуқаролигини ҳам олган тумандошларимиз узоқ йиллардан бери ўз уйларига келиш-кетиш имкониятидан маҳрум эди. Ҳатто, хонадонларида таъзия, тўй ёки бошқа хурсандчилик маросимлари бўлса ҳам кела олишмасди. Президентимизга раҳмат, шундай қулай шароитлар яратилди. Барча сўхликлар бундан жуда миннатдор. Чегара постларидан ўтмасдан, узоқ навбатларда турмасдан, чиптани олиб, ярим соатда Сўхга етиб келдик.

Илгари Фарғонага машинада бориб-келишда кўп қийинчиликларга дуч келардик. Мисол учун, Ўзбекистон ёки Қирғизистон чегара постларида ‘свет’ ўчиб қолса, 5—6 соатгача навбатда қолиб кетардик. Айрим ҳолларда қирғиз чегарачилари таъмагирлик қилиб, пул сўрарди, у ҳужжатинг йўқ, бу ҳужжатинг йўқ, деб камчилик топишга уринарди. Энди бу муаммоларга чек қўйилди, самолётда ҳеч қандай қийинчиликларсиз Фарғонага етиб олишимиз мумкин. Уч соатлик йўлимиз ярим соатга қисқарди. Бу, айниқса, ёш болалар, беморлар ва кексалар учун айни муддао бўлди», — дейди «Сариканда» маҳалла фуқаролар йиғини раиси Субҳонали Нишонов.

Эксклав ҳудуд ҳисобланадиган Сўх тумани аҳолиси шу пайтгача автотранспортда Фарғонага келиш учун «қизил», яъни хорижга чиқиш биометрик паспорти билан Қирғизистон чегара ҳудудини кесиб ўтар эди. Эндиликда авиақатнов йўлга қўйилиши сабабли йўловчилар «яшил», яъни оддий фуқаролик паспорти ёки ID-карта билан Сўхга парвоз қилиши мумкин.

«Бугун Фарғона халқаро аэропортидан Сўхга 11 нафар йўловчини олиб келдик. Парвоз муваффақиятли ўтди, ҳеч қандай кўнгилсиз вазиятлар кузатилмади. 10—15 дақиқадан кейин яна 10 кишини олиб Фарғонага учиб кетамиз. Фарғона—Сўх—Фарғона йўналиши бўйича ҳозирча ҳафтасига икки кун — душанба ва жума кунлари рейслар қўйилган. Талабга қараб рейслар сони яна оширилади. Об-ҳаво яхши бўлса, бир кунда тўрт мартагача парвоз қилиши мумкин.

Сўх халқида самолётда учишга талаб бор. Агар улар ерусти транспорти билан юришса, чегара постларидан ўтиб, Фарғонага бориш учун бир кун вақт сарфлашади. Самолёт билан борилса, атиги 40 дақиқа вақт кетади. Фарғона аэропортидан эрталаб соат 10:00 да учган самолёт 10:40 да Сўхга келиб қўнади», — дейди Humo Air авиакомпаниясининг ҳаво кемаси командири Жавоҳир Марупов.

Humo Air авиакомпаниясининг Сўх туманидаги вакили Абдуфатто Абдуфаттоевнинг маълум қилишича, Сўхда ҳам чипталар сотуви бошланган.

«Чипталарни сотишни бошладик. Фарғонадан Сўхга самолётда келувчилар жуда кўп, қайтишга эса талабгорлар бироз камроқ. Самолётда, асосан, Фарғонада даволаниш учун йўлланма олган беморлар ва уларга ҳамроҳлик қилаётган яқинлари, шунингдек, шошилинч иши бор одамлар учяпти. Қолганлар ҳозирча машинада боришни афзал кўряпти. Чунки, чипта нархи маҳаллий аҳоли учун бироз қимматлик қиляпти. Ҳозирги кунда Фарғонага машинада бориш бир киши учун 25—35 минг сўм атрофида. Чипталар нархини арзонлаштириш масаласини айтганмиз, натижасини кутяпмиз. Субсидия ажратилса, нархлар яна арзонлашиши мумкин», — дейди Абдуфатто Абдуфаттоев.

Маълум қилинишича, Президентнинг «2020—2021 йилларда Фарғона вилоятининг Сўх туманини комплекс ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорида Молия вазирлиги Фарғона шаҳридан Сўх туманига кичик авиация транспорти қатнови бўйича кўрилган зарарларни қоплаш учун компенсация тўловларини жорий йилда Вазирлар Маҳкамасининг захира жамғармасидан қопланишини ва келгуси йилларда Давлат бюджети параметрларида назарда тутилишини таъминлаши кўрсатиб ўтилган.

Сўх тумани ҳокимлиги ва Humo Air авиакомпанияси вакилларининг таъкидлашича, ҳали авиақатновлар учун қачон ва қандай тартибда субсидия ажратилиши маълум қилинмаган. Агар субсидия ажратилса, чипталар арзонлашиши, Президент қарорида айтилганидек, аҳоли учун мақбул нархларда сотувга чиқарилиши мумкин.

80 мингга яқин аҳоли истиқомат қилувчи Сўх анклав ҳудуд ҳисобланиб, туманга фақат Қирғизистоннинг Боткен вилояти орқали борилади. 2013 йил январь ойида содир бўлган воқеалар оқибатида Сўх туманига олиб борувчи Риштон йўли ёпилиб, «Водил» пости ягона қатнов йўли ҳисобланарди. Сўх тумани аҳолиси 8 йилдан ортиқ вақт давомида вилоят марказига келиш учун соатлаб вақт сарфлаётган эди.

Риштон—Сўх маршрути ҳудудларни боғловчи қисқа йўл ҳисобланади. 29 километрлик бу йўл ёпиқлиги сабаб сўхликлар вилоят марказига бориш учун 120 километр масофани босиб ўтишига тўғри келган. Риштон—Сўх йўлининг очилиши натижасида Фарғонага олиб борувчи йўл қарийб 90 километрга қисқарди. 2021 йил 1 апрель куни Фарғона вилояти божхона бошқармаси тасарруфидаги «Риштон» ва «Тул» чегара божхона постлари барча фуқаролар ҳамда енгил автомашиналар ҳаракати учун тўлиқ очилган.

Ушбу қарорга асосан, Сўх туманига кичик авиация транспорти қатновини йўлга қўйиш мақсадида «Навобод» маҳалла фуқаролар йиғини ҳудудида самолёт ва вертолётлар учун учиш-қўниш майдончаси ташкил этилди. Учиш-қўниш майдончасининг узунлиги 650 метр ва эни 100 метр бўлган мазкур аэродром қурилиши учун қарийб 7 гектар ер майдони ажратилган.

Қурилиш ишлари учун 6,8 миллиард сўм маблағ ажратилиб, кутиш зали, овқатланиш шохобчаси, савдо нуқтаси, дам олиш жойларини ўзида қамраб олган замонавий мажмуа бунёд этилган.

Октябрь ўрталарида Фарғона вилоятининг Сўх туманида аэродром қурилиши якунлангани, яқин кунларда синов учишлари амалга оширилиши тўғрисида хабар берилганди. 1 ноябрь куни Humo Air авиакомпаниясига қарашли Ан-2П йўловчи ташиш самолётида Сўхдаги янги аэродромда илк синов парвози амалга оширилганди.

Шу куннинг ўзида самолёт етти нафар сўхлик фуқарони олиб, Фарғонага қайтди.