Турк лираси курсининг рекорд даражада қулаши оқибатида Туркиядаги фермерлар ўрмон ёнғоқларини етиштиришни қисқаритиришга мажбур бўлмоқда. Meduza’нинг The Wall Street Journal’га таяниб ёзишича, бу бутун дунёда фундук танқислигига олиб келиши мумкин.
2021 йил бошидан буён лира курси долларга нисбатан қарийб икки баробарга арзонлашган: курснинг энг жиддий қулаши ноябрда қайд этилди — турк валютаси бир ойда ўз қийматининг 40 фоизини йўқотди. Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон паст фоизли ставкалар тарафдори — бу эса юқори инфляцияни ҳисобга олган инвесторларнинг лирадаги активларининг қадрсизланишидан қўрқишига сабаб бўлиб, уларнинг ушбу валютадан чиқиб кетишига олиб келмоқда.
Лиранинг қулаши сабаб Туркиядаги фундук ишлаб чиқарувчилар харажатларнинг жиддий ошишига дуч келди — хориждан олиб келинувчи барча ўғитлар, уруғ ва пестицидлар нархи турк лирасида кўтарилиб кетди (шундоқ ҳам 2020 йилда ўғитларнинг доллардаги нархи уч баробарга ошганди). Шу сабабли фермерлар камроқ ўғитдан фойдаланишга ўтган, бу эса ўз навбатида ҳосилнинг камайишига олиб келади.
Туркиянинг ўзида энергия ва транспорт хизматилари қимматлашмоқда, ҳукумат минимал ойлик маош миқдорини оширишни режалаштиряпти. Ушбу харажатларнинг барчаси ёнғоқ етиштирувчи кўплаб фермерларга фойдасиз бўлиб қолмоқда улар ўз ишлаб чиқаришини ёпяпти.
Туркияда дунёда энг йирик фундук етиштирувчи ҳисобланади — глобал етказиб беришларнинг 70 фоизи унинг ҳисобига тўғри келади. Мамлакатда ушбу соҳада 4 миллионга яқин одам ишлайди. Шу билан бирга, турк ёнғоқларининг учдан бир қисмини Nutella шоколад пастаси, шунингдек, ширинлик ва шоколад батонларини ишлаб чиқарувчи Италиянинг Ferrero корпорацияси харид қилади. Етказиб бериш занжирининг камайиши якуний истеъмолчилар учун нархларнинг ошишига олиб келади.
«Дунёга фундук танқислиги таҳдид солмоқда. Агарда сиз Nutella ишқибози бўлсангиз, яхшиси озиқ-овқат дўконидан уни захираси билан сотиб олинг», — дейди Туркиянинг Нью-Йоркдаги компанияси консултанти Турган Зулфиқор.
Эслатиб ўтамиз, лиранинг тарихий минимумга қадар тушиб кетиши ортидан 23 ноябрь куни йирик шаҳарларда юзлаб одамлар кўчаларга чиқиб, президентнинг истеъфосини талаб қилди. Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон эса фуқароларни сабрли бўлишга ва ҳукуматнинг янги иқтисодий моделига ишонишга чақирди, товарлар нархининг ошишидан фойдаланиб қолмоқчи бўлган шахсларга раҳм-шафқат қилмаслигини айтди. Бироқ вазият кундан кунга ёмонлашиб, маҳсулотларнинг нархи ва доллар курси ошиб боряпти.
Изоҳ (0)