Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати Дониёр Ғаниев иккиламчи бозордан автомобиль харид қилинганда уни бошқа шахс номига нотариал расмийлаштириш ҳамда ДЙҲХХда рўйхатдан ўтказишда тўланадиган давлат божи ва йиғимлар ставкаларининг юқорилиги кўплаб фуқаро ва сайловчиларнинг норозилигига сабаб бўлаётгани ҳақида ёзди.
Маълум қилинишича, амалдаги «Давлат божи тўғрисида»ги қонунга асосан автомобиль олди-сотди шартномасини расмийлаштириш учун ундириладиган давлат божи транспорт воситасининг двигатель қуввати (от кучи) ва ишлаб чиқарилган санасидан келиб чиққан ҳолда БҲМнинг 2 баробари (ҳозирда 540 минг сўм)дан 10 баробари (2,7 миллион сўм)гача этиб белгиланган. Бундан ташқари, нотариус пуллик хизматлари учун БҲМнинг 65 фоиз миқдорида (175,5 минг сўм) қўшимча тўловлар бор.
Шунингдек, сотиб олинган автотранспорт воситасини ДЙҲХХда рўйхатдан ўтказиш учун ҳам транспорт воситасининг от кучи ва ишлаб чиқарилган санасидан келиб чиққан ҳолда йиғим белгиланган. Автотранспорт йиғимидан ташқари, фуқародан сотиб олинган автомобилга янги қайд этиш гувоҳнома («техпаспорт»)си, давлат рақам белгиси ва рўйхатдан ўтказиш хизмати учун жами 621 минг сўм қўшимча тўловлар ундирилади.
Мисол учун, от кучи 105 бўлган ва ишлаб чиқарилган санаси 3 йилдан кўп бўлмаган Nexia автомобилини олди-сотди шартномасини нотариал расмийлаштириш учун 1 795 500 сўм, ДЙҲХХда рўйхатдан ўтказиш учун эса 3 739 500 сўм, яъни жами 5 миллион 535 минг сўм харажат талаб қилинмоқда.
Солиштириш учун, автомобилни тасарруф этиш ва сотиш ҳуқуқи билан бегона шахсларга бериладиган ишончнома (халқ тилида «гендоверенност») учун белгиланган давлат божи БҲМнинг 3 баробари (810 минг сўм) этиб белгиланган. Пуллик нотариус хизматлари билан қўшиб ҳисоблаганда ҳам бундай ишончнома жами 985,5 минг сўм харажат талаб этади. Шунингдек, ишончномаларни ДЙҲХХда рўйхатдан ўтказиш талаб этилмайди.
Статистик маълумотларга кўра, 2017 йилда бегона шахсларга тасарруф этиш ҳуқуқи билан расмийлашган ишончномалар сони атиги 20 996 та бўлган бўлса, бу рақам 2020 йилда 18 баробарга ошиб, 376 521 тага етган. 2021 йилда (2021 йил 18 сентябрь ҳолатига) бегона шахсларга тасарруф этиш ҳуқуқи билан расмийлашган ишончномалар сони 324 721 тани ташкил этган. Шунингдек, нотариал расмийлашган автомобиль олди-сотди шартномаларининг сони ҳам 2018 йилдаги 343 674 тадан 2020 йилга келиб 308 413 тага камайган.
Ушбу ишончномаларни катта қисми аслида олди-сотди шартномаси экани инобатга олинса, бундай ҳақиқатга тўғри келмайдиган автобитимлар мулк ҳуқуқи ва фуқаролик муносабатларида салбий оқибатлар келтириб чиқармоқда.
Биринчидан, ишончнома 3 йилдан ошмаган муддатга берилади ва хоҳлаган пайтида ишончнома берган шахс томонидан бекор қилиниши мумкин. Иккинчидан, ишончнома берган шахс вафот этса, ишончнома автоматик бекор бўлади. Учинчидан, ҳайдовчи томонидан йўл ҳаракати қоидалари бузилганда жарималар ишончнома берувчи номига келиб тушаверади ва турли низоларга сабаб бўлади.
«Кўриниб турибдики, иккиламчи бозордан харид қилинган автотранспортни харидор номига ўтказиш учун белгиланган давлат божи ва ДЙҲХХда рўйхатдан ўтказиш йиғим ставкаларининг қайта кўриб чиқиш зарурияти бор. Қолаверса, автомобиль олди-шартномасини расмийлаштириш харажатлари камайса, уларнинг сони ошиб, давлат бюджетига ундирилиши кўзланган тушумлар миқдори ҳам ошади», — деб ёзади Дониёр Ғаниев.
«Шунингдек, парламентда бюджет лойиҳаси муҳокамаси бошланганда ушбу масалага алоҳида эътибор қаратиб, кун тартибига олиб чиқишга ҳаракат қиламан», — дейди Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати.
Изоҳ (0)