Кимё бўйича 2021 йилги Нобель мукофоти германиялик Бенжамин Лист ва америкалик Дэвид Макмилланга «ассиметрик органокатализни ривожлантиргани учун» берилади. Ғолибларни эълон қилиш маросимини трансляция қилувчи Нобель қўмитаси веб-сайтида олимларнинг тадқиқотлари ҳақидаги пресс-релиз ҳам чоп этилган.
10 миллион швед кронаси (1,14 миллион доллардан ортиқ) миқдоридаги мукофот икки лауреат ўртасида тенг тақсимланади.
Катализаторларнинг фақат иккита тури бор деб ҳисобланарди: металлар ва ферментлар. Лист ва Макмиллан бир-биридан мустақил равишда молекулаларни яратишнинг янги усулини — кичик органик молекулаларга асосланган ассиметрик органокатализни ишлаб чиқди. Нобель қўмитаси пресс-релизида айтилишича, у янги фармацевтика маҳсулотларини тадқиқ қилиш учун асос бўлиб хизмат қилади, бундан ташқари, кимёнинг янада барқарор бўлишига ёрдам беради.
«Органокатализ ақл бовар қилмас даражада тез ривожланмоқда. Бундай реакциялар ёрдамида тадқиқотчилар энди янги фармацевтика воситаларидан тортиб қуёш панелларида нурни юта оладиган молекулаларга қадар ҳамма нарсани янада самарали тарзда яратиши мумкин», — дейилади хабарда.
Лист 1968 йилда Германиянинг Франкфурт Майн шаҳрида туғилган ва докторлик даражасини 1997- йилда Франкфуртдаги Гёте университетида олган. Ҳозирда у Германиянинг Мюлхайм-на-Рур шаҳридаги Макс Планк номли илмий тадқиқотлар жамияти тадқиқот институтларидан бирининг раҳбари.
Макмиллан 1968 йилда Шотландиянинг Беллзхилл шаҳрида туғилган. Кейинчалик у АҚШга кўчиб ўтган. 1996 йилда Ирвайн шаҳридаги Калифорния университетида докторлик диссертациясини олган. Ҳозир у Принстон университети профессори.
2020 йилда кимё бўйича Нобель мукофоти геномни таҳрирлаш усулларини ишлаб чиққани учун Эммануэль Шарпанте ва Женнифер Дуднега топширилганди.
4 октябрь куни Стокгольмда Нобель ҳафталиги бошланди. Биринчи бўлиб анъанавий тарзда тиббиёт ва физиология бўйича мукофот лауреатлари эълон қилинди. Бу йил ушбу йўналишда мукофот АҚШда фаолият олиб борадиган олимлар — Дэвид Жулиус ҳамда Ардем Патапутянга ҳарорат ва сенсорли рецепторлар устидан тадқиқотлар учун берилди.
5 октябрь куни физика бўйича Нобель мукофотига уч нафар олим сазовор бўлди. Мукофотнинг бир қисми америкалик иқлимшунос Сюкуро Манабе ва германиялик олим Клаус Хасселманга Ер иқлимини физик моделлаштириш ва глобал исишнинг ишончли таҳлили учун, иккинчи қисми эса италиялик физик Жоржо Паризига атомлардан сайёраларгача бўлган физик тизимларда тартиб ва тебранишларнинг ўзаро таъсирини кашф қилгани учун берилади.
Мукофотни топшириш маросими 10 декабрда, Алфред Нобель вафот этган кунда бўлиб ўтади. Одатда Нобель мукофоти совриндорларини Швеция қироли Стокгольмда шахсан табрикларди (Ослода тақдирланадиган Тинчлик мукофоти совриндорлари бундан мустасно). Бироқ коронавирус пандемияси туфайли 2021 йилда худди ўтган йилги каби тантанали маросим ва зиёфат бўлмайди. Ғолиблар онлайн тарзда тақдирланади.
Изоҳ (0)