Лейкемия – қон ва суяк илиги саратонининг турли шаклларининг умумий номи. Ҳар йили юз минглаб одамларга даҳшатли ташхис қўйилади, уларни кўпинча 15 ёшгача бўлган болалар ташкил этади. Лейкемия – бу охири ўлимга олиб борувчи касаллик, лекин ўз вақтида даволаниш билан кўпинча соғайишга эришиш мумкин.
Шунингдек, ҳар ўн йилликда олимлар тобора кўпроқ самарали дори топишга муваффақ бўлмоқда: масалан, ўтган асрнинг 50 йилларида лейкемия ташхиси қўйилган беморларнинг атиги 14 фоизи беш йил ёки ундан кўпроқ яшаган, ҳозир улар 60 фоизга етган. Бундан ташқари, бугунда бир вақтнинг ўзида бир нечта дорилар синовдан ўтказилмоқда. Аммо бошқа саратон шаклларида бўлгани каби даволанишнинг муваффақияти ҳам касалликнинг қанчалик тез аниқланишига боғлиқ. Лейкемиянинг 4 та асосий тури мавжудлигига қарамай, аксарият аломатлар бир хил ва уларни билиш ҳар бир инсон учун жуда муҳим.
Лейкемия белгилари:
Чарчоқ ва заифлик
Доимий чарчоқ ҳисси, айниқса кучайиши – бу аломатни эътиборсиз қолдириб бўлмайди. Кўпинча саратон касаллигининг турли хил шаклдагилари кузатилади ва лейкемия ҳам бундан мустасно эмас. Чарчоқ даражаси енгилдан то чидаб бўлмас даражагача ўзгариши мумкин, лекин ҳар ҳолда, кундалик иш одатдагидан кўра чарчаб қолса, шифокорга кўринишга арзийди.
Нафас қисилиши
Оғир, вақти-вақти билан нафас қисилиши, нафасни ушлаб турган куч – буларнинг ҳаммаси шифокор кўригидан имкон қадар тезроқ ўтиш учун сабабдир. Лейкемия билан бирга кечадиган анемия нафас қисилишига олиб келиши мумкин, чунки ўпкага кислород етмайди ва у нормал ишлай олмайди.
Кўкаришлар
Лейкемия билан қондаги тромбоцитлар сони кескин камаяди ва қон ивишидаги муаммолар бошланади ва буларнинг барчаси танада кўкаришлар пайдо бўлишига олиб келади. Агар бемор ҳеч қандай жароҳат олмаган бўлса ҳам, қўл ва оёқларда кўкаришлар пайдо бўлиши мумкин ва бу жуда хавфли аломатдир.
Қон кетиши
Бурун, милк, ичакдан қон кетиши – буларнинг барчаси тромбоцитлар етишмаслиги ва қон ивиши муаммолари намоён бўлиши мумкин. Бу эса ўз навбатида лейкемиянинг кучли шаклларини кўрсатиши мумкин.
Тери остидаги кичик қизил доғлар
Тўлиқ оғриқсиз кичик қизил тошмалар тромбоцитлар сонининг пастлигидан далолат беради. Кўпинча улар оёқ, билак каби жойда пайдо бўлади ва лейкемия аломати бўлиши мумкин.
Милк шишиши
Лейкемиянинг энг аниқ аломати – милкнинг катталашиши, шишиши. Агар бу содир бўлса, милк шишиб кетади ва бемор оғзида нохуш ҳидлар пайдо бўлади.
Иштаҳа йўқолиши
Лейкемиянинг белгиларидан яна бири – талоқнинг катталашиши. Шишган орган ошқозонни сиқиб қўйиши мумкин, натижада беморнинг қорни тез тўяди ва иштаҳаси бўлмайди
Қориннинг юқори қисмида оғриқ ёки ноқулайлик
Талоқнинг катталашиши кўпинча беморларга қориннинг юқори қисмида ҳам ноқулайлик ёки оғриқни келтириб чиқаради. Баъзида оғриқ ўткир ва жуда кучли бўлиши мумкин. Лекин бу соҳада доимий ноқулайлик сезилса, албатта, шифокорга мурожаат қилиш лозим.
Ҳарорат ва титроқ
Бу аломат лейкемия билан оғриган беморларнинг қарийб тўртдан бирида учрайди, лекин уни ҳам эътиборсиз қолдирмаслик керак. Бундан ташқари, юқори ҳарорат инфекцияни ва иммунитетнинг заифлашишини кўрсатиши мумкин, бу ҳам лейкемия билан боғлиқ.
Тунда терлашнинг кучайиши
Агар чойшаб эрталаб ҳўл бўлса, шифокор ҳузурига бориш керак. Тунда терлашнинг кўпайиши оққон билан кечадиган инфекцияларга боғлиқ бўлиши мумкин.
Бош оғриғи
Тез-тез бош оғриғи, агар оғриқ худди бошга зарба бергандек туйилса, оққон анемияси белгиси бўлиши мумкин. Бундан ташқари, кучли бош оғриғи хавфли интракраниал қон кетишининг белгиси бўлиши мумкин. Шунинг учун ҳеч қандай ҳолатда оғриққа дош бермаслик ёки уни таблеткалар билан қолдиришга уринмаслик керак, дарҳол шифокор билан маслаҳатлашиш зарур.
Ғайриоддий рангпарлик
Бу аломат, қоида тариқасида, чарчоқ, нафас қисилиши ва оқаришдан кейин пайдо бўлади ва лимфатик анемия ривожланиши ҳақида огоҳлантиради. Ғайриоддий, носоғлом рангпарлик – шифокорга бориш учун сабабдир.
Суяк оғриғи
Бу оққон ҳужайралари суяк илигига зарар етказишини кўрсатадиган ва камдан-кам учрайдиган аломат. Суяк оғриғи ёки заифлиги – бу аломатни эътиборсиз қолдириб бўлмайди.
Лимфа тугунлари шишиши
Бу лейкемиянинг биринчи белгиларидан бири бўлиб, унга тез-тез эътибор қаратилади. Қўлтиқ ости, бўйин соҳасидаги лимфа безларининг оғриқсиз шишиши юқумли касалликлар нормаси ҳисобланади. Аммо агар улар узоқ вақт кетмаса, албатта, шифокор билан маслаҳатлашиш керак.
Тери тошмаси
Лейкемия билан касалланган ҳар йигирманчи беморда тери тошмаси кузатилган. Бу аллергик реакцияга ўхшаб кетиши мумкин, тошма ҳар хил шакл ва ўлчамда бўлади. Лекин уларнинг умумий жиҳатлари бор: тошма катталашиб, терининг тобора каттароқ жойига тарқалади.
Лейкемия босқичлари
- Лимфа тугунлари катталашган симптом. Одам оққон ривожланишининг бу белгисини ўзи сезиши мумкин.
- Лимфоцитлар сонининг кўпайиши натижасида органлар катталашади: жигар ёки талоқ.
- Анемия ривожланади, гемоглобин 10 бирликдан пастга тушади.
- Тромбоцитлар сони 100 мингдан пастга тушади, бу ҳолат тромбоцитопения дейилади.
Ташхис қўйиш учун шифокор анамнез йиғади, беморда нима шикоят борлигини ва қариндошлари орасида саратон касаллиги борлигини аниқлайди. Лимфа тугунларини, талоқ ва жигар майдонини улар катталашганми ёки йўқлиги текширилади. Кейинги босқич – беморни текшириш.
- Клиник қон текшируви. Касалликда оқ қон ҳужайралари кўпайиши ва бошқа қон ҳужайралари сони камайиши мумкин.
- Коагулограмм ёки қон ивишини текшириш.
- Иммунограмма, яъни иммунитет тизимини ўрганиш.
- Суяк илиги биопсиясидан понксиён ёрдамида олинган биоматериалнинг гистологияси.
- Лимфа тугунлари биопсияси.
- Орқа миянинг понксиёни: шу тариқа етилмаган қон ҳужайралари аниқланади ва турли кимётерапия дориларига сезувчанлиги текширилади.
- Органларнинг ультратовуш текшируви.
- КТ (компьютер томографияси) ёки МРИ (магнит-резонанс томография).
Даволашнинг муваффақияти кўп омилларга боғлиқ. Саратон қанчалик эрта аниқланса, беморнинг соғайиш эҳтимоли шунча юқори бўлади. Текширув ва ташхисдан сўнг шифокорлар даволаш режасини тузади, унга қуйидагилар кириши мумкин:
- Кимётерапия. Тананинг барча қисмларида ғайритабиий ҳужайралар ва ўсимталар шаклланишларни йўқ қилади.
- Нур терапия. Ионлаштирувчи нурланишнинг юқори дозалари ёрдамида саратон ҳужайралари вайрон бўлади, бунинг натижасида лимфа тугунлари ва талоқ олдинги ҳажмига қайтади. Даволашнинг бу тури суяк илиги ва илдиз ҳужайралари трансплантациясидан олдин амалга оширилади.
- Таргет терапия. У асосан сурункали миелоид лейкемия учун ишлатилади. Таргет терапия билан бир қаторда кимётерапия ва интерферон терапияси ўтказилади.
- Суяк илиги трансплантацияси. Бу тўлиқ даволанишга олиб келадиган даволанишнинг ягона тури. Яқин қариндошлар донор сифатида иштирок этишлари мумкин.
Изоҳ (0)