Leykemiya – qon va suyak iligi saratonining turli shakllarining umumiy nomi. Har yili yuz minglab odamlarga dahshatli tashxis qo‘yiladi, ularni ko‘pincha 15 yoshgacha bo‘lgan bolalar tashkil etadi. Leykemiya – bu oxiri o‘limga olib boruvchi kasallik, lekin o‘z vaqtida davolanish bilan ko‘pincha sog‘ayishga erishish mumkin.
Shuningdek, har o‘n yillikda olimlar tobora ko‘proq samarali dori topishga muvaffaq bo‘lmoqda: masalan, o‘tgan asrning 50-yillarida leykemiya tashxisi qo‘yilgan bemorlarning atigi 14 foizi besh yil yoki undan ko‘proq yashagan, hozir ular 60 foizga yetgan. Bundan tashqari, bugunda bir vaqtning o‘zida bir nechta dorilar sinovdan o‘tkazilmoqda. Ammo boshqa saraton shakllarida bo‘lgani kabi davolanishning muvaffaqiyati ham kasallikning qanchalik tez aniqlanishiga bog‘liq. Leykemiyaning 4 ta asosiy turi mavjudligiga qaramay, aksariyat alomatlar bir xil va ularni bilish har bir inson uchun juda muhim.
Leykemiya belgilari:
Charchoq va zaiflik
Doimiy charchoq hissi, ayniqsa kuchayishi – bu alomatni e’tiborsiz qoldirib bo‘lmaydi. Ko‘pincha saraton kasalligining turli xil shakldagilari kuzatiladi va leykemiya ham bundan mustasno emas. Charchoq darajasi yengildan to chidab bo‘lmas darajagacha o‘zgarishi mumkin, lekin har holda, kundalik ish odatdagidan ko‘ra charchab qolsa, shifokorga ko‘rinishga arziydi.
Nafas qisilishi
Og‘ir, vaqti-vaqti bilan nafas qisilishi, nafasni ushlab turgan kuch – bularning hammasi shifokor ko‘rigidan imkon qadar tezroq o‘tish uchun sababdir. Leykemiya bilan birga kechadigan anemiya nafas qisilishiga olib kelishi mumkin, chunki o‘pkaga kislorod yetmaydi va u normal ishlay olmaydi.
Ko‘karishlar
Leykemiya bilan qondagi trombotsitlar soni keskin kamayadi va qon ivishidagi muammolar boshlanadi va bularning barchasi tanada ko‘karishlar paydo bo‘lishiga olib keladi. Agar bemor hech qanday jarohat olmagan bo‘lsa ham, qo‘l va oyoqlarda ko‘karishlar paydo bo‘lishi mumkin va bu juda xavfli alomatdir.
Qon ketishi
Burun, milk, ichakdan qon ketishi – bularning barchasi trombotsitlar yetishmasligi va qon ivishi muammolari namoyon bo‘lishi mumkin. Bu esa o‘z navbatida leykemiyaning kuchli shakllarini ko‘rsatishi mumkin.
Teri ostidagi kichik qizil dog‘lar
To‘liq og‘riqsiz kichik qizil toshmalar trombotsitlar sonining pastligidan dalolat beradi. Ko‘pincha ular oyoq, bilak kabi joyda paydo bo‘ladi va leykemiya alomati bo‘lishi mumkin.
Milk shishishi
Leykemiyaning eng aniq alomati – milkning kattalashishi, shishishi. Agar bu sodir bo‘lsa, milk shishib ketadi va bemor og‘zida noxush hidlar paydo bo‘ladi.
Ishtaha yo‘qolishi
Leykemiyaning belgilaridan yana biri – taloqning kattalashishi. Shishgan organ oshqozonni siqib qo‘yishi mumkin, natijada bemorning qorni tez to‘yadi va ishtahasi bo‘lmaydi
Qorinning yuqori qismida og‘riq yoki noqulaylik
Taloqning kattalashishi ko‘pincha bemorlarga qorinning yuqori qismida ham noqulaylik yoki og‘riqni keltirib chiqaradi. Ba’zida og‘riq o‘tkir va juda kuchli bo‘lishi mumkin. Lekin bu sohada doimiy noqulaylik sezilsa, albatta, shifokorga murojaat qilish lozim.
Harorat va titroq
Bu alomat leykemiya bilan og‘rigan bemorlarning qariyb to‘rtdan birida uchraydi, lekin uni ham e’tiborsiz qoldirmaslik kerak. Bundan tashqari, yuqori harorat infeksiyani va immunitetning zaiflashishini ko‘rsatishi mumkin, bu ham leykemiya bilan bog‘liq.
Tunda terlashning kuchayishi
Agar choyshab ertalab ho‘l bo‘lsa, shifokor huzuriga borish kerak. Tunda terlashning ko‘payishi oqqon bilan kechadigan infeksiyalarga bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Bosh og‘rig‘i
Tez-tez bosh og‘rig‘i, agar og‘riq xuddi boshga zarba bergandek tuyilsa, oqqon anemiyasi belgisi bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, kuchli bosh og‘rig‘i xavfli intrakranial qon ketishining belgisi bo‘lishi mumkin. Shuning uchun hech qanday holatda og‘riqqa dosh bermaslik yoki uni tabletkalar bilan qoldirishga urinmaslik kerak, darhol shifokor bilan maslahatlashish zarur.
G‘ayrioddiy rangparlik
Bu alomat, qoida tariqasida, charchoq, nafas qisilishi va oqarishdan keyin paydo bo‘ladi va limfatik anemiya rivojlanishi haqida ogohlantiradi. G‘ayrioddiy, nosog‘lom rangparlik – shifokorga borish uchun sababdir.
Suyak og‘rig‘i
Bu oqqon hujayralari suyak iligiga zarar yetkazishini ko‘rsatadigan va kamdan-kam uchraydigan alomat. Suyak og‘rig‘i yoki zaifligi – bu alomatni e’tiborsiz qoldirib bo‘lmaydi.
Limfa tugunlari shishishi
Bu leykemiyaning birinchi belgilaridan biri bo‘lib, unga tez-tez e’tibor qaratiladi. Qo‘ltiq osti, bo‘yin sohasidagi limfa bezlarining og‘riqsiz shishishi yuqumli kasalliklar normasi hisoblanadi. Ammo agar ular uzoq vaqt ketmasa, albatta, shifokor bilan maslahatlashish kerak.
Teri toshmasi
Leykemiya bilan kasallangan har yigirmanchi bemorda teri toshmasi kuzatilgan. Bu allergik reaksiyaga o‘xshab ketishi mumkin, toshma har xil shakl va o‘lchamda bo‘ladi. Lekin ularning umumiy jihatlari bor: toshma kattalashib, terining tobora kattaroq joyiga tarqaladi.
Leykemiya bosqichlari
- Limfa tugunlari kattalashgan simptom. Odam oqqon rivojlanishining bu belgisini o‘zi sezishi mumkin.
- Limfotsitlar sonining ko‘payishi natijasida organlar kattalashadi: jigar yoki taloq.
- Anemiya rivojlanadi, gemoglobin 10 birlikdan pastga tushadi.
- Trombotsitlar soni 100 mingdan pastga tushadi, bu holat trombotsitopeniya deyiladi.
Tashxis qo‘yish uchun shifokor anamnez yig‘adi, bemorda nima shikoyat borligini va qarindoshlari orasida saraton kasalligi borligini aniqlaydi. Limfa tugunlarini, taloq va jigar maydonini ular kattalashganmi yoki yo‘qligi tekshiriladi. Keyingi bosqich – bemorni tekshirish.
- Klinik qon tekshiruvi. Kasallikda oq qon hujayralari ko‘payishi va boshqa qon hujayralari soni kamayishi mumkin.
- Koagulogramm yoki qon ivishini tekshirish.
- Immunogramma, ya’ni immunitet tizimini o‘rganish.
- Suyak iligi biopsiyasidan ponksiyon yordamida olingan biomaterialning gistologiyasi.
- Limfa tugunlari biopsiyasi.
- Orqa miyaning ponksiyoni: shu tariqa yetilmagan qon hujayralari aniqlanadi va turli kimyoterapiya dorilariga sezuvchanligi tekshiriladi.
- Organlarning ultratovush tekshiruvi.
- KT (kompyuter tomografiyasi) yoki MRI (magnit-rezonans tomografiya).
Davolashning muvaffaqiyati ko‘p omillarga bog‘liq. Saraton qanchalik erta aniqlansa, bemorning sog‘ayish ehtimoli shuncha yuqori bo‘ladi. Tekshiruv va tashxisdan so‘ng shifokorlar davolash rejasini tuzadi, unga quyidagilar kirishi mumkin:
- Kimyoterapiya. Tananing barcha qismlarida g‘ayritabiiy hujayralar va o‘simtalar shakllanishlarni yo‘q qiladi.
- Nur terapiya. Ionlashtiruvchi nurlanishning yuqori dozalari yordamida saraton hujayralari vayron bo‘ladi, buning natijasida limfa tugunlari va taloq oldingi hajmiga qaytadi. Davolashning bu turi suyak iligi va ildiz hujayralari transplantatsiyasidan oldin amalga oshiriladi.
- Target terapiya. U asosan surunkali miyeloid leykemiya uchun ishlatiladi. Target terapiya bilan bir qatorda kimyoterapiya va interferon terapiyasi o‘tkaziladi.
- Suyak iligi transplantatsiyasi. Bu to‘liq davolanishga olib keladigan davolanishning yagona turi. Yaqin qarindoshlar donor sifatida ishtirok etishlari mumkin.
Izoh (0)