«Ўзгидромет» маркази июль ойи бошида 3—8 июль кунлари бутун Ўзбекистон бўйича ўртача суткалик ҳаво ҳарорати кўп йиллик иқлимий меъёрдан 5—8 даража юқорилаши, оддий қилиб айтганда, кунлар ўтган йиллардагидан кўра иссиқроқ бўлиши ҳақида огоҳлантирган эди. Марказнинг бу прогнози тасдиқаниб, биргина Тошкент шаҳрининг ўзида 5, 7 ва 8 июль кунлари 150 йиллик рекордлар янгиланди.
Айнан 5 июль куни ижтимоий тармоқларда Тошкент шаҳридан 160 километр шимолда, Угом-Чотқол миллий боғида жойлашган Нефрит (Урунғоч) кўли қуриб қолгани ҳақидаги видеохабарлар тарқалди. Пойтахт аҳолиси жазирамадан қаерда сақланишни билмай, тоғларга чиқиб кетишни («қочиб кетиш»ни деб ўқиса ҳам бўлади) хоҳлаб турган вақтда тарқалган бу хабар иссиқнинг ҳис қилиниш даражасини янада оширгандек бўлди, гўё.
Аммо хавотирга (ҳозирча) ўрин йўқ. Аввало, «Нефрит кўли қуриб қолибди» дейиш унчалик ҳам тўғри эмас. Тўғри, видеоси ижтимоий тармоқларда тарқалган сув ҳавзаси ҳақиқатан ҳам қуриган, лекин бу 2021 йилги кучли жазирама оқибати эмас — Давлат экология қўмитаси ер-сув бўлими бошлиғи Нодир Йўлдошев «Дарё» мухбири билан суҳбатда Урунғоч номли кўл битта эмаслигини, ижтимоий тармоқларда тарқалган видеода акс этган Кичик Урунғоч кўли ҳар йили қуришини маълум қилди.
Кўл бутунлай қуриб қолмаган, оз миқдорда сув бор. Бунга ҳеч қандай табиий офат ёки инсон омили сабабчи эмас, бу мавсумий ҳолат. Қишда тушган қор даражаси кўлдаги сув сатҳига таъсир қилади — агар қор кўп ёғса, кўлнинг мавсумий қуриш муддати августга сурилиши мумкин. Бу йил қор кам ёғди, шунинг учун қуриш эрта бошланди. Сув сатҳи, тахминан, келаси йил апрелида ўз ҳолига қайтади, — дейди Нодир Йўлдошев (дарвоқе, унинг ўзи айнан Урунғоч яқинидаги қишлоқда туғилиб, ўсган).Йўлдошевнинг сўзларини унинг ҳамкасби Баракабек Нуруллаев ҳам тасдиқлади. «Кичик Урунғоч аслида мавсумий кўл бўлиб, сув сатҳи апрель—май ойларида кўтарила бошлайди, июнда ўзининг максимал нуқтасига чиқади. Кўл қуришининг асосий сабаби — ёз мавсумида музликларнинг камайиши ҳамда кўлдаги сувнинг пастки сув оқимларига шимилиб кетишидир», — дейди вилоят Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармаси бўлим бошлиғи «Замон» информацион дастурига берган интервьюсида.
Кичик Урунғочдан, тахминан, 3—4 километр юқорида Юқори Урунғоч кўли жойлашган — у қуримайди, йил бўйи сув билан тўла. Кичик Урунғоч даражасида шаффоф бўлмаса-да, лекин у ҳам «Нефрит кўл» номига даъвогар. «Замон» мухбирлари суҳбатлашган сайёҳлар ҳам буни тасдиқлайди. Улардан бири: «Таърифлашга тил ожиз», — деса, бошқаси: «Шундай чиройли кўл борлигини билмагандик, Ўзбекистонда бошқа бунақа чиройли жойни кўрмаганман», — дейди.
Баракабек Нуруллаевнинг қўшимча қилишича, Урунғоч кўлларига ташриф буюрувчилар сони кўпайиши 2017 йилдан бошланган. «Ҳозирги вақтда нафақат Ўзбекистоннинг турли ҳудудларидан, балки хорижий мамлакатлардан ҳам келиб, кўлни кўриш истагидагилар кўп. 2021 йил июнида бир кунда 1800 нафар сайёҳ Урунғочга келгани қайд этилган — бу ташрифчилар сони бўйича кунлик рекорд», — дейди у.
Мазкур кўллар давлат муҳофазасига олинган, шунга қарамай унда чўмилишга бирор тақиқ йўқ. Лекин чўмилишдан аввал яхшилаб ўйлаб кўриш керак: сувдаги ҳарорат 5—8 даража атрофида бўлиб (бу жуда совуқ, дегани), шу сабабли ҳам мазкур сув ҳавзаларида бирор жонзот яшолмайди. Кўлга «калла ташлаб» кўрганларнинг айтишича, «сув шу қадар совуқки, суягинггача ҳис қиласан, мия ўчиб қолади».
Маълумот учун, Ўзбекистонда Урунғоч кўллари каби гўзал сув ҳавзалари оз эмас — Урунғочдан шарқ томонга қараб, юқорироқ ҳаракат қилинса, Ихнач кўллар тизими ва Шовуркўлга бориш мумкин (бахтга қарши, машинада бориб бўлмайди у ерларга), Наманган вилоятидаги машинада бориш мумкин бўлган Арашан кўллар тизими ҳам мафтункорлик борасида Чотқолдагилардан қолишмайди.
Изоҳ (0)