2021 йилнинг I ярмида давлат бюджети даромадлари 74,9 триллион сўмни ташкил қилди ёки 2020 йилнинг мос даврига нисбатан 16,7 триллион сўмга (+28,7 фоиз) кўп бўлди. Бу ҳақда Молия вазирлиги ҳисоботига таяниб «Gazeta.uz» хабар берди.
Ҳисобот даврида давлат солиқ органлари назоратидаги тушумлар 61,4 триллион сўмни ташкил этиб, 2020 йилнинг мос даврига нисбатан 15,5 триллион сўмга (33,8 фоиз) ошди. Жумладан, Йирик солиқ тўловчилар билан ишлаш инспекцияси назорати остидаги тушумлар 40,6 триллион сўмни ташкил этиб, 2020 йилга нисбатан ўсиш 10,5 триллион сўмни (35 фоиз) ташкил қилди.
2021 йилнинг I ярмида божхона органлари томонидан назорат қилинадиган тушумлар 5,2 триллион сўмга (52,5 фоиз) ошди ва 15 триллион сўмни ташкил қилди. Давлат бюджетининг солиқ ва божхона органлари томонидан назорат қилинмайдиган тушумлари 6 триллион сўмга етди. Бу 2020 йилга нисбатан 2 триллион сўмга кўпдир.
Бевосита солиқлар
2021 йилнинг I ярмида фойда солиғи бўйича тушумлар 18,6 триллион сўмни ташкил этди, 2020 йилнинг мос даврига нисбатан тушумлар 6,8 триллион сўмга ошган.Фойда солиғи тушумларининг 12,6 триллион сўми, яъни 67,8 фоизи олтин ва мис қазиб олувчи корхоналар ҳиссасига тўғри келган.
Иқтисодиётнинг қайта тикланиши, маъмуриятчилик ва солиқ қонунчилигига риоя этилиши яхшиланиши тушумларнинг ўсишига олиб келган. Бунга, шунингдек, фойда солиғи базасининг ўсишига олиб келган олтин ва кумуш учун ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ ставкасининг 20 фоиздан 15 фоизгача камайтирилиши ва олтин нархининг 2020 йилнинг мос даврига нисбатан ўртача 9,8 фоизга ўсганлиги ижобий таъсир кўрсатган.
2020 йилдан бошлаб бир йўла амортизацион чегирма жорий қилинганлиги (5 ёки 10 фоиз) натижасида 2021 йил I чорагида 338 нафар солиқ тўловчининг фойда солиғи бўйича солиқ базасидан чегирилган суммаси 384,8 миллиард сўмни ташкил этди ҳамда тахминан, 57,7 миллиард сўм маблағ улар ихтиёрида қолдирилган.
2021 йилнинг I ярмида айланмадан олинадиган солиқ тушумлари 932,4 миллиард сўмни ташкил этди, яъни 2020 йилнинг мос даврига нисбатан 302,7 миллиард сўмга ошган.
Тушумларнинг ўсиши 124 та туман ва шаҳарда 25 фоиздан ортиқни, 22 та туман ва шаҳарда 15—25 фоизни, 38 та туман ва шаҳарда 15 фоизгачани ташкил қилган бўлса, 19 та туман ва шаҳарда 2020 йилнинг мос даврига нисбатан камайиб кетганлиги кузатилган.
Ҳисобот даврида жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи тушумлари 8,8 триллион сўмни (ўсиш 1,5 триллион сўм), жумладан, иш берувчилар томонидан тўлов манбайида ушлаб қолинадиган солиқ 8,1 триллион сўмни (ўсиш 1,3 триллион сўм) ташкил этган.
Дивиденд ва фоиз кўринишидаги даромадлар 2021 йилнинг I ярмида 257,5 миллиард сўмни ташкил қилди, бу 2020 йилнинг мос даврига нисбатан 98,1 миллиард сўмга кўпдир. Мол-мулкни ижарага беришдан олинадиган даромадлар 107,6 миллиард сўмни ташкил қилди — ўсиш 73,1 миллиард сўм. Тадбиркорлик фаолиятидан олинадиган даромадлар 193,4 миллиард сўмни ташкил қилиб, 58,2 миллиард сўмга ошган.Билвосита солиқлар
2021 йилнинг I ярмида қўшилган қиймат солиғи тушумлари 16,8 триллион сўмни ташкил қилди, бу 2020 йилнинг мос даврига нисбатан 2,5 триллион сўмга кўпдир.
Солиқ органлари назоратидаги ҚҚС 12,2 триллион сўмни ташкил қилди ёки 2020 йилнинг мос даврига нисбатан 50,5 фоизга ошди.
Солиқ идоралари назорати остидаги ҚҚС тушумларининг асосий қисми нефть-газ тармоғи (14,1 фоиз), электр энергияси ишлаб чиқарувчилари (8,3 фоиз), мобил алоқа операторлари (3,9 фоиз), автомобиль саноати (2,5 фоиз), тамаки маҳсулотлари ишлаб чиқарувчилари (1,6 фоиз) соҳалари ҳиссасига тўғри келади.
Божхона органлари томонидан ундириладиган ҚҚС 12,2 триллион сўмни ташкил этди ёки 2020 йилнинг мос даврига нисбатан 55,5 фоизга ўсди.
Тушумларнинг асосий қисми автомобиль ва эҳтиёт қисмлар (87-товар гуруҳи) бўйича 1,4 триллион сўм (+18 фоиз), буғдой 313,1 миллиард сўм (+182 фоиз), ёқилғи 438,5 миллиард сўм (-5 фоиз), ёғоч материаллари 301,8 миллиард сўм (-6 фоиз), цемент 119,5 миллиард сўм (234 фоиз) ҳисобидан шаклланган.
Алкоголь маҳсулотлари учун акциз солиғининг ставкалари индексация қилинишига қарамасдан (8-19 фоизга) ушбу солиқ тури бўйича тушумлар атиги 1,6 фоизга (+12 миллиард сўм) ўсди.
Қатъий белгиланган солиқ ставкасининг 15,4 фоизга ҳамда адвалор ставкасининг 9 фоиздан 10 фоизгача оширилиши натижасида тамаки маҳсулотларидан акциз тушумлари 22,1 фоизга (+164,9 миллиард сўм) ўсди.
Бензин, дизель ёқилғиси ва газни якуний истеъмолчига сотишда акциз солиғи ставкалари ўртача 20 фоиз индексация қилинди, бу 345 миллиард сўмлик қўшимча тушумларни таъминлади.
Шунингдек, мобил алоқа хизматлари учун акциз солиғи ставкасининг 20 фоиздан 15 фоизга камайтирилиши ушбу солиқ тўловчилар ихтиёрида 50,4 миллиард сўм қолишини таъминлади.
Божхона идоралари томонидан 167,2 миллиард сўм акциз солиғи ундирилди (ўтган йилнинг 1 ярмиида 397 миллиард сўм ундирилган эди). Тушумларнинг камайишига асосан 2020 йил 1 августдан автомобиллар учун акциз солиғининг бекор қилиниши ҳамда 2021 йил 1 январдан бошлаб 73 та товар импортига акциз солиғининг бекор қилиниши сабаб бўлди.
Ресурс солиқлари
2021 йилнинг I ярмида ресурс солиқлари ва мол-мулк солиғи бўйича жами тушумлар 2020 йилнинг мос даврига нисбатан 1,6 триллион сўмга ошиб, 11,3 триллион сўмни ташкил этган.2021 йилнинг I ярми учун ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ тушумлари қарийб 8 триллион сўмни ташкил этди ва 2020 йилнинг мос даврига нисбатан 5,5 фоизга ўсди. Ресурс солиқларининг асосий қисми — қарийб 70 фоиз олдинги йиллардагидек ер қаъридан фойдаланганлик учун солиққа тўғри келади.
2021 йилнинг 1 январидан олтин, палладий, кумуш учун ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ ставкаларининг 20 фоиздан 15 фоизгача пасайишига қарамасдан, қўшимча тушумлар қуйидагилар ҳисобига таъминланди:
- 2021 йилнинг I ярмида қимматбаҳо металлар бозорида олтин нархининг ўртача 9,8 фоизга ва миснинг нархи 2020 йилнинг I ярмига нисбатан 58 фоизга ўсиши;
- айрим қурилиш фойдали қазилмалари (қурилиш қуми, қум ва шағал аралашмаси, қумтошлар ва қурилиш тошлари) учун ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ ставкаларининг бир хиллаштирилиши. Қўшимча тушумлар 10,9 миллиард сўмни ташкил этди.
- солиқ ставкаларини 15 фоизга, иқтисодиётнинг айрим тармоқлари учун эса 30 фоизга индексация қилиш;
- биринчи ярим йилликда қишлоқ хўжалиги корхоналари томонидан 117,4 миллиард сўм миқдорида солиқ тўланганлиги (Маълумот учун, қишлоқ хўжалиги корхоналари учун солиқ тўлаш муддати 2021 йилнинг 15 декабри этиб белгиланган).
Биринчи ярим йилликда мол-мулк солиғи ва ер солиғи бўйича тушумлар 2020 йилнинг шу даври билан солиштирганда 1 триллион сўмга ўсди ва тахминан, 3 триллион сўмни ташкил этди. Бунда ресурс солиқлари бўйича умумий тушумларда мол-мулк солиғи ва ер солиғи улуши 2021 йилда 2020 йилдаги 20,5 фоиздан 26,7 фоизгача ошди. Тушумларнинг асосий улуши (67,6 фоиз) юридик шахслар томонидан тўланадиган солиқларга тўғри келади. Қўшимча даромадлар қуйидагилар ҳисобига таъминланди:
- илгари солиқ имтиёзлари берилган объектларга нисбатан мол-мулк солиғи бўйича пасайтирилган солиқ ставкасини 2 бараварга, ер солиғи ставкасига нисбатан пасайтириш коэффициентининг 2,5 бараварга оширилиши. Бундай объектларга жамоат темир йўллари, магистрал қувурлар, алоқа линиялари ва электр узатиш линиялари, уларни консервация қилиш тўғрисида Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамаси қарори қабул қилинган кўчмас мулк объектлари ва бошқа объектлар киради;
- қишлоқ хўжалигига тегишли бўлмаган ерлар учун ер солиғи бўйича базавий солиқ ставкаларини 15 фоизга индексация қилиш;
- бунда солиқ ставкаларининг аниқ миқдорлари маҳаллий давлат ҳокимияти органлари томонидан ҳудудларнинг иқтисодий ривожланиши ва нуфузига қараб ушбу ставкаларга оширувчи ва камайтирувчи коэффициентларни қўллаш билан базавий ставкалар асосида белгиланади;
- туристик зоналарда жойлашган санаторий-курорт муассасалари, шунингдек, дам олиш ва оналар соғлиғини яхшилаш жойлари, дам олиш уйлари эгаллаб олган ер участкалари учун солиқ имтиёзларининг бекор қилинганлиги.
2021 йилнинг I ярмида жисмоний шахслар томонидан тўланадиган мол-мулк солиғи ва ер солиғи бўйича тушумлар ҳам ошди, хусусан, мол-мулк солиғи — 84,8 миллиард сўмга ва ер солиғи — 160,6 миллиард сўмга.
Ушбу турдаги солиқлардан қўшимча тушумлар солиқ ставкаларини 15 фоизга индексация қилиш ва жисмоний шахсларнинг ушбу солиқларни тўлашининг биринчи муддати келиши (15 апрель) ҳисобига таъминланди.
2020 йилдан бошлаб янги таҳрирдаги Солиқ кодексига мувофиқ иккита солиқ тўлаш муддати (15 апрель ва 15 октябрь) жорий этилди, 2020 йилгача битта тўлов муддати амал қилган эди — 15 октябргача. 2020 йилнинг иккинчи чорагида ишбилармонлик фаоллигининг пасайишига олиб келган коронавирус пандемияси бошланиши муносабати билан, шунингдек, аҳолини ижтимоий қўллаб-қувватлаш мақсадида жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғи ва ер солиғини тўлаш муддати 2020 йил 15 октябргача узайтирилган эди.
Бошқа тушумлар ва солиқ бўлмаган тўловлар
Бошқа тушумлар ҳамда солиқ бўлмаган тўловлар бўйича тушумлар сезиларли даражада кўпайди ва 9,8 триллион сўмни ташкил этди (+35,6 фоиз). Уларнинг асосий қисми давлат корхоналари (4,3 триллион сўм) томонидан тўланадиган дивидендларга тўғри келмоқда, қолган даромадлар, хусусан, қуйидагиларни ўз ичига олади:- давлат даромадига ўтказилган товар-моддий қимматликлар реализациясидан тушумлар — 255,5 миллиард сўм (2020 йилнинг мос даврига нисбатан солиштирганда 63,7 миллиард сўмга ошган);
- автотранспорт воситаларига утилизация йиғими — 120,6 миллиард сўм (ушбу йиғим 2020 йил 1 августдан жорий қилинган);
- автотранспорт воситалари учун «чиройли» рақамлар комбинацияси сотилишидан даромадлар — 117,7 миллиард сўм (ўсиш 75,2 миллиард сўм);
- давлат активларини хусусийлаштиришдан даромадлар (бюджетга ўтказиладиган қисмида) — 305,6 миллиард сўм;
- давлат божи — 843,3 миллиард сўм, йиғимлар — 909,5 миллиард сўм ва жарималар — 481,7 миллиард сўм.
Изоҳ (0)