СССР қулаганидан кейин Қозоғистон ядро қуролларига эгалик қилиш бўйича дунёда тўртинчи ўринни эгаллаган. Қозоғистон Совет ядровий қуролини сақлаб қолиши ва уни Россияга топширмаслиги учун Фаластин раҳбари Ёсир Арофат Ливия раҳбари Муаммар Каддафий номидан мамлакатга 20 миллиард доллар ваъда қилган. Бу ҳақда республиканинг биринчи президенти Нурсултон Назарбоев америкалик режиссёр Оливер Стоунга «Қозоқ: олтин одам тарихи» фильми учун берган интервьюсида айтиб ўтган, деб ёзади «РБК».
«Биз дунёда ядро қуролларига эга тўртинчи давлат бўлиб чиқдик. Шунда ёнимга Маргарет Тетчер (Буюк Британиянинг 1979—1990 йиллардаги бош вазири), Жеймс Бейкер (АҚШнинг 1989—1992 йиллардаги давлат котиби) кела бошлади. Уларнинг барчаси ракеталарни нима қилмоқчилигимни сўрарди»— деди Назарбоев.
Назарбоевнинг сўзларига кўра, мамлакатнинг амалдаги президенти, ўша пайтда Қозоғистон Ташқи ишлар вазири бўлган Қосим-Жўмарт Тўқаевга бир қатор ислом давлатларидан Қозоғистон ядро қуролига эга ягона ислом давлатига айлангани ва уни сақлаб қолиши кераклиги ҳақида мактуб келган.
Кейинроқ Фаластин миллий маъмуриятининг раиси Ёсир Арофат республикага ташриф буюрган. « У дўстларим номидан келганини айтди. Уни Муаммар Каддафий ядровий қурол билан боғлиқ вазиятни билиш учун юборган. Табиийки, бу ракеталарни сотиш хаёлимда бўлмаган. Шунчаки унга ракеталарни сақлаш жуда қимматга тушишини, Қозоғистоннинг бунга қурби етмаслигини айтдим», — деди Назарбоев.
«Сизга қанча пул керак?», — деб сўраган Ёсир Арофат.
«Ўша пайтда мен доллардаги пуллар миқдори қанча бўлишини тушунмасдим. Шунчаки ҳазиллашиб, осмондан олиб 20 миллиард доллар деб айтдим. Буни ҳазил деб ўйлагандим. Бироқ у жиддий қабул қилди ва шунча пул беришини айтди», — деб эслайди Назарбоев.
Стоуннинг бу пуллар олинган ёки йўқлиги ҳақидаги саволига Назарбоев «пулни олишни режалаштирмагани, уларни олмаганини» айтган.
2012 йилда Тўқаев 1992 йилда Каддафийдан Назарбоевга хат келганини, унда у ядро қуролларини сақлаб қолиш учун «кўп миллиард долларлик ёрдам ажратишга» ваъда бергани ҳақида айтганди. Тўқаевнинг сўзларига кўра, ўша пайтдаги Қозоғистон президенти Назарбоев Ливия раҳбарининг ташаббусини қўллаб-қувватламаган, чунки у дарҳол фойда олиш учун эмас, балки стратегик жиҳатдан ўйлаган.
«Архивларда сақланадиган мактубнинг мазмун-моҳиятини жамоатчиликка етказиш мақсадга мувофиқ бўларди, шунда замондошлар ҳамда сиёсатчилар ва олимларнинг келажак авлодлари ўша қийин даврнинг динамикасини яхшироқ англаши мумкин бўлади», — деганди ўша пайтда Тўқаев.
2017 йилда Қозоғистоннинг собиқ мудофаа вазири Мухтор Олтинбоев худди шу воқеани Спутник билан суҳбатда айтиб ўтган эди. «Энг жиддий муаммо ядровий кучларни сақлаб қолиш ёки топшириш масаласи эди. Президент Семипалатинск полигонини ёпиш тўғрисидаги қарорни қийинчилик билан қабул қилган. Кейин билдим: президент айтганидек, мусулмон давлатлари ва Каддафий жуда кўп пул таклиф қилган экан. Кейинроқ президент тушунтириб берди: агар биз ядро қуролини сақлаб қолсак, бизга бошқа томондан қарашган бўларди, кўплаб санкцияларга дуч келган бўлардик. Худди ҳозир Шимолий Кореядаги вазият сингари», — деди Олтинбоев.
Қозоғистон 1216 та ядро қуроли билан қуролланиб, дунёда АҚШ, Россия ва Украинадан кейин тўртинчи ўринни эгаллаган эди. Охир-оқибат Қозоғистон ҳам, Украина ҳам ўзларининг ядро қуролларини Россияга топширган.
Изоҳ (0)