Келажак ҳақида тасаввури йўқ, таълимга эътибор берилишини ва хорижий университетлардан квота ажратилишини хоҳлаган ўқувчилар. Ногиронлиги бўлган битирувчилар билан суҳбат

Ўзбекистондаги умумтаълим мактаблар ва махсус интернатлар 2021 йилда 450 мингга яқин битирувчиларни катта ҳаётга кузатади. Халқ таълими вазирлигининг маълумотига кўра, уларнинг 1801 нафарини имконияти чекланган болалар ташкил қилади. Ногиронлиги бўлган болалар учун ихтисослаштирилган 86 та давлат таълим муассасаларини битираётган ўқувчиларнинг кейинги тақдири нима бўлади? Улар катта ҳаётга тайёрми?

«Дарё» махсус мактаб-интернат битирувчилари билан уларнинг келажак ҳақидаги тасаввурлари, орзу-мақсадлари ҳақида суҳбатлашди.

Бурҳон Раҳимқулов, 19 ёшда

Эшитиш ва гапиришида нуқсони бор (Бурҳон Раҳимқуловнинг сўзларини сурдо таржимон Муаттар Раҳматова таржима қилди).

Дунёда ҳеч ким қийинчилик кўрмасин

Мен ҳам бошқа болалар қатори соғлом дунёга келганман. Яқинларимнинг айтишича, 3 ёшлигимда кучли шамоллаш оқибатида шу нуқсонни ортириб олганман.

Дастлаб вилоятдаги умумтаълим мактабида ўқиганман. Аммо ўқишда, дўстларим билан муносабатда қийналганим учун 4-синфдан шу ерда ўқишни бошлаганман. Тўғри, Наманганда ҳам бундай махсус мактаблар бор эди, лекин дадам мени яхши таҳсил олишим учун Тошкентга олиб келганлар.

Ота-онамни жуда яхши кўраман. Дадам Намангандаги академик лицей директори бўлиб ишлайди. Онам эса она тили ва адабиёт ўқитувчиси. Оилада кенжа фарзандман. Акам ва опам бор.

Расм чизиш ва бадиий китоб ўқишни жуда яхши кўраман. Айниқса, Муҳаммад Юсуфнинг шеърларини севиб ўқийман.

Энг қувончли куним Наманганда ўтган. Ўшанда тадбирда фаол иштирок этганим учун шаҳар ҳокими менга кўп бадиий китоблар совға қилган. Ўша кунни ҳеч қачон унутмайман.

Мен учун бахт — бу ота-онамнинг меҳрини кўриб, оиламда тинч, хотиржам яшаётганим, яхши билим олаётганимдир.

Энг катта мақсадим, келажакда ота-онамнинг касбини давом эттириш. Уларга ўхшаб фарзандларимга яхши тарбия бериб, ўқимишли қилиб вояга етказиш.

Ҳозир давлат имтиҳонларига тайёргарлик кўряпман. Ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университетининг матеметика йўналишига ўқишга топширмоқчиман.

Тенгдошларимга тилагим, ўқишдан, билим олишдан тўхтамасин. Доимо баҳолари аъло бўлсин ва бу ҳаётда ҳеч ким ҳеч қачон қийинчилик кўрмасин.

Тўлғоной Ғайбуллаева, 20 ёшда

Таянч ҳаракатида нуқсони бор.

Инсон хоҳласа ҳаммасини уддалайди

Компьютерга ва хорижий тилларни ўрганишга жуда қизиқаман. Рус тилини яхши биламан. Ҳозир инглиз тилини ўрганяпман. Бу йил Жаҳон тиллари университетига ўқишга топширмоқчиман. Айни пайтда мактабда мустақил тайёргарлик кўряпман.

Бундан ташқари тўрт йилдан бери спортнинг тоғ чанғиси ва тоққа тирмашиб чиқиш тури билан шуғулланаман.

Ҳар чорак тугаганда Чимёнга бориб, машғулотлар ўтамиз. Мураббийимнинг айтишича, шу пайтгача мактабимиздан ҳеч ким бу спорт турлари билан шуғулланмаган.

Ҳозир 2022 йилда Россиянинг Қозон шаҳрида бўлиб ўтадиган махсус олимпиадага тайёргарлик кўряпмиз. Параолимпиадада қатнашиб, ғолиб бўлиш ниятим бор. Яна жаҳон чемпиони бўлишни ҳам истайман.

Ҳаётдаги катта мақсадим эса онамни Ҳажга юбориш, дунё кезиш ва моҳир таржимон бўлиш. Ўзимга ишонаман. Худо хоҳласа, ҳаммасини уддалайман.

Уриниб кўришдан тўхтаманг

Мана бу йил мактабни битириб, катта ҳаётга қадам қўймоқдамиз. Шунча йиллик дўстларимиз, синфдошларимиз билан хайрлашамиз. Ҳамма ўз

йўлидан кетади. Кимдир ўқишга киради, кимдир уйда қолади.

Тенгдошларимга айтадиганим шуки, ҳаёт курашлардан иборат. Кўпчилик бир марта имтиҳондан йиқилса, «Бўлди, энди топширмайман» деб тушкунликка тушади. Бироқ қайта топшириб, яна уриниб кўришдан тўхтамаслик керак.

Ўзим мисолимда айтадиган бўлсам, спорт билан шуғулланаётиб, кўп йиқилганман. Авваллари кўриб, учиш осон, мазза деб ўйлардим, лекин бунда йиқилишлар, кўкаришлар кўп экан.

Инсон ҳеч қачон нолимаслиги керак. Инсон қанча нолиса, ёмонлик келаверади. Аллоҳ нолимаган бандасига кўпроқ беради, шунинг учун доимо шукрона келтириши керак.

Мен учун бахт — соғлиқ ва ота-онамнинг ёнимда бўлиши. Кўпроқ меҳр берилса янада бахтли бўламан.

Биз каби ёшлар учун олийгоҳларда квоталар ажратилган. Ўтган йили мактабимиздан кўпчилик ўқишга кирган. Аммо фақат маҳаллий таълим муассасаларига махсус ўринлар ажратилган. Мен чет эл олийгоҳларида ҳам биз учун шундай имкониятлар яратилишини хоҳлардим. Насиб қилса, келажакда магистратурани Вестминстер ёки Сингапур менежментни ривожлантириш институтида давом эттириш ниятим бор.

Отабек Чориев, 18 ёшда

Ҳаётга бўлган қизиқишим пасайиб кетган

Энг катта ниятим университетга кириб, рус тили фани ўқитувчиси бўлиш эди. Бир неча йил олдин астойдил ҳаракат қилиб, рус тилини ўрганаётгандим. Аммо ҳозир тўғрисини айтсам, ҳаётга бўлган қизиқишим пасайиб кетган.

Сиз нимагадир интилаверсангиз, аммо йўлингизда тўсиқлар учрайверса одам ҳаракат қилмай қўяркан. Очиқроқ айтадиган бўлсам, мактабимизда рус тили билан қўшимча шуғулланиш имкони йўқ. Аслида мактабимизда рус тили ўқитувчилари бор. Аммо баъзиларининг вақти йўқ, баъзиларининг эса дарс бергиси келмайди.

Кўп марта университетга киргунимизча бизни тайёрланглар, керак бўлса, пулини ҳам тўлаймиз дедим. Лекин инобатга олишмади.

Бир ўқитувчи билан 120 минг сўмга репетиторлик қилиш бўйича келишгандим. Бошида яхши эди, уч кун дарс ўтдик, аммо кейин «уйимга кел» деб айтганидан сўнг бормай қўйдим. Сабаби бировнинг уйига бориб ўрганмаганман. Шахсан мен учун қийинчилик туғдиради.

Мактабнинг ўзида дарс ўтишини сўрадим, у эса бошқа ўқитувчи топишим кераклигига шама қилди. Шундан кейин ҳаракатим тўхтаб қолди.

Ҳозир ўзим алгебра, инглиз тили ва рус тилидан имтиҳонларга тайёрланяпман.

Яна бир муаммо мактабимизда дарс қилиш учун шароит йўқ. Авваллари тушликдан кейин бемалол бўшаган хоналарда тайёрланардик. Мактабимизда ўқувчи кўпайиб кетгани ҳисобига ўқиш икки сменада бўляпти. Дарс қилишимиз учун стол-стул йўқ. Битта хонада саккиз киши ётамиз. Имкон қилган тумбочкаси устида дарс қилади.

Ўқишга киролмасликдан ёмони йўқ

Биз кабилар мактабни битиргандан кейин ўқишга кирса, ҳаётда ўз ўрнини топиши мумкин. Агар киролмай қолсангиз, уйда қолиб кетасиз. Дипломингиз бўлмаса, қаерга ҳам ишга кирардингиз?

Мисол учун, 1996 йилда туғилган акам ҳам шу мактабни битирган. Университетга киролмади. Ҳозир уйда ўтиради.

Менимча, кўзи ожиз одам ўқитувчиликдан бошқа касбда ишлаши қийин. Ўқишга киролмасликдан ёмони йўқ. Агар киролмаса, ишлолмайди ва уйда давлат тарафидан берилаётган пулга куни ўтади.

Баъзан рус тили йўналишини танлаб адашдиммикин, деб ўйлаб қоламан. Чунки ўз фанини зўр ўтадиган ўқитувчилар бор. Агар рус тили билан эмас, улар билан шуғулланганимда балки бошқачароқ бўлармиди? Билмадим.

Таълим соҳасига кўпроқ эътибор қаратилишини, ҳар ким ўз ишини чин дилдан бажаришини хоҳлайман. Укам ҳам бир неча йилдан кейин шу мактабга келади. Уни бундай шароитда ўқишини истамасдим.

Мени кўзим ожиз, ўқишга кириб бирор ишнинг бошидан тутишни истайман. Агар ўқишга кирсам, ишларим ҳам жойига тушади деб ўйлайман. Кўп нарса ўқишга кириш билан боғлиқ. Мана бу йил ўқишга топшираман, лекин университетга киришимга очиғи, ишонмайман.

Дилноза Солиева, 19 ёшда

Эшитиш ва гапиришида нуқсони бор (Дилноза Солиеванинг сўзларини сурдо таржимон Муаттар Раҳматова таржима қилди).

Келажагим ҳақида ўйлаб кўрмаганман

Мен «нуливой» синфдан бошлаб шу мактабда таҳсил оламан. Бу ерда ҳамма ётоқхонада қолиб ўқийди. Шанба куни уйга кетиб, душанбада яна ортга қайтамиз.

Биз ҳам худди умумтаълим мактабларидагидек таҳсил оламиз. Бир хил фанлар ўтилади. Фақат биргина фарқи бизга рус тилидан бошқа хорижий тиллар ўтилмайди. Чунки инглиз тили бўйича бизда мутахассис йўқ.

Оилада беш кишимиз: ота-онам, икки опам ва мен. Биринчи опам соғлом, иккинчиси худди мен каби. Улар турмушга чиқиб кетган. Ҳозирда иккиси ҳам фарзанд тарбияси билан банд.

Тўғриси, ҳали келажагим ҳақида ўйлаб кўрмаганман. Ёзги таътилда 200 долларга маникюр-педикюрликни ўргандим. Очиғини айтсам, бу ҳунарни ўзим хоҳлаб эмас,  ота-онамнинг хоҳиши билан ўргангандим. Лекин вақт ўтиб қизиқиш пайдо бўлди. Таътил пайтида Чирчиқдаги салонда ишлайман.

Ишимда одатда мижозлар билан имо-ишоралар орқали гаплашамиз. Агар қандайдир қийинчилик туғилса, ёзма мулоқот қиламиз.

Ҳозирча ойига 200—300 минг сўм ишлаб топяпман. Келажакда яна сартарошликка ҳам ўқиш ниятим бор.

Баҳромхўжа Олимов, 19 ёшда

Таянч ҳаракатида нуқсони бор.

Ҳаётда қийинчиликлар бўлади, лекин қоқилиб, суқилиб, ўз йўлимизни топиб оламиз

Тўртинчи синфдан бошлаб бу интернатда таҳсил оляпман. Унгача Зангиота туманидаги 16-умумтаълим мактабида ўқиганман.

Душанба куни келиб шанба куни уйга кетамиз. Бу бизнинг иккинчи уйимизга айланиб қолган. Синфдошларимиз билан жуда қадрдон бўлиб кетганмиз.

Дўстларимни яхши кўраман, уларга жонимни бераман. Нафақат бу ердаги, балки аввал ўқиган умумтаълим мактабимдаги синфдошларимни ҳам ҳурмат қиламан.

Сумалак ва «гап»ларга доим чақиришади, ҳечам ажратишмайди. Мен у ердан 4-синф бошида кетганман, лекин бўлди кетди керакмас чақирмайлик дейишмаган. Борсам доим бағрини очиб, ҳурматимни жойига қўйишади.

Ниятларимга келсак, онам бухгалтер бўлиб ишлайдилар. Мен ҳам келажакда онамнинг касбини эгалламоқчиман. Мактабни битириб, уларга шогирдликка тушаман.

Ҳозир бизнинг қиладиган биринчи ишимиз ўқишга кириш. Кўп олийгоҳларга топшириш имкониятимиз бор экан. Мен Қишлоқ хўжалиги институтининг бухгалтерия факультетига кирмоқчиман.

Бундан ташқари бир неча бизнес режаларим бор. Худо хоҳласа, ҳаммасини зинама-зина амалга ошираман. Дастлаб, «Муҳайё» номли озиқ-овқат дўконини очаман. Чунки болалигимда бувимга сизни номингизга катта супермаркет очаман деб ваъда берганман. Кейинроқ олдига сартарошхона, новвойхона очаман. Лекин уларни ўзим юргизмайман. Чунки бизнес билан банд бўлсам, яхши кўрган ишим, бугалтерлик қолиб кетади. Шунинг учун ижарага бериб қўяман, пул келиб туради.

Ниятларим жуда катта. Тўғри, қийинчиликлар бўлади, лекин қоқилиб, суқилиб, ўз йўлимизни топиб оламиз. Худойим «ол, бандам» деса ҳеч гап эмас.

Тенгдошларимга айтар сўзим, инсон ҳаётга бир марта келади. Вақтингизни қадрланг. Чунки ҳозирги дақиқани ярим соатдан кейин миллион доллар бериб ҳам тополмайсиз. Эртага ҳаммаси бошқача бўлади.

Беш қўл баробар эмас. Ҳаётда ўзини хафа кўрсатиб, ичи хурсанд бўладиганлар, ёки аксинча, ичидаги дардини ҳеч кимга айтолмайдиганлар бор. Бировнинг дилини оғритдингизми, дарров кечирим сўранг. Эртага нима бўлишини ҳеч ким билмайди. Шундай экан вақтдан унумли фойдаланинг ва одамларни қадрланг.

Муаллиф: Хонзодабегим Аъзамова

Муҳаррир: Дилшод Шарипов