Тошкент вилоятининг Бўстонлиқ туманида Ўзбекистон «Қизил китоби»га киритилган Тяншан қўнғир айиғи отиб ўлдирилгани, уни отишга Экология қўмитаси раҳбари рухсат бергани ҳақида хабар тарқалганди. Қўмита ҳолат юзасидан расмий баёнот берди.
Маълум қилинишича, Ўзбекистоннинг «Ов қилиш ва овчилик хўжалиги тўғрисида»ги қонунининг 15-моддасида ёввойи ҳайвонларни тутишга доир ҳар йилги квота ёввойи ҳайвонларнинг кўп миқдорда тутиладиган турларига, шунингдек, камёб ва оз сонли турларига нисбатан белгиланиши кўрсатилган. Қонун талабига асосан ёввойи ҳайвонларни тутишга доир талабномалар жисмоний ва юридик шахслар томонидан Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасига топширилади.
Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси эса ёввойи ҳайвонларни тутишга доир квота лойиҳасини талабномалар асосида тайёрлайди ва Фанлар академиясига юборади. Фанлар академиясининг ёввойи ҳайвонларни тутишга доир квота лойиҳаси бўйича хулосаси асосида Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси ёввойи ҳайвонларни тутишга доир квоталарни тасдиқлайди, квотани тақсимлаш тўғрисида қарор қабул қилади ҳамда уни Қорақалпоғистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитасига, вилоятлар ва Тошкент шаҳар экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармаларига юборади.
Ёввойи ҳайвонларни тутишга доир тасдиқланган квоталарга мувофиқ экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ҳудудий органлари квоталарни берилган талабномаларга мувофиқ тақсимлайди ҳамда ҳайвонот дунёсидан фойдаланишга доир рухсатномаларни беради.
Худди шу қонуннинг 16-моддасида эса Ўзбекистон ҳудудида ёввойи ҳайвонларни ов қилиш ҳақ тўлаш асосида амалга оширилиши кўрсатиб қўйилган. Тўловлар ёввойи ҳайвонларни тутишга доир рухсатномада кўрсатилган ҳар бир ёввойи ҳайвон учун киритилади.
Ёввойи ҳайвонларни тутиш учун тўловлар миқдорлари ушбу қонуннинг 1-иловасига мувофиқ белгилаб қўйилган. Тяншан қўнғир айиғини овлашга ҳам айни шу тартибда, яъни қонуний талабларга тўлиқ амалга қилган ҳолда рухсат берилган.
2020 йилнинг 25 ноябрида Фанлар академиясига қонун талабларига асосан ёввойи ҳайвонларни тутишга доир квота лойиҳасини кўриб чиқиб, хулоса бериш учун сўров юборилган. 2020 йилнинг 4 декабрида Фанлар академиясининг Биоресурслар бўйича идоралараро комиссияси 2021 йил учун ноёб ва «Қизил китоб»га киритилган ҳайвонларга ажратилган квоталар тўғрисидаги хулосасини қўмитага тақдим этган. Унда 2 дона Тяншан қўнғир айиғини тутиш ҳам кўрсатилган.
Шундан сўнг Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси раисининг «Ёввойи ҳайвонларни тутишга доир 2021 йилги квотани тасдиқлаш тўғрисида»ги буйруғи қабул қилинади. Мазкур буйруқда квотага киритилган ёввойи ҳайвонларни тутиш, яъни табиатдан ажратиб олиш тартиб-қоидалари аниқ кўрсатилган.
Бундан ташқари, 2020 йилнинг 28 декабрида бу ҳақда Вазирлар Маҳкамасига ёзма равишда расмий ахборот берилган. Ҳукуматнинг айни масала бўйича 2021 йил 8 январда имзоланган топшириғида «Қизил китоб»га киритилган ҳайвонларни табиатдан олишга қонун талабларида белгиланган тартибда рухсатнома беришни таъминлаш топширилган.
«Кўриб турганингиздек, барча қонуний талаблар бажарилгандан кейингина икки дона Тяншан қўнғир айиғини отиш орқали тутишга рухсатнома берилган. Бунда Ўзбекистон Республикасининг 2020 йил 8 июлда қабул қилинган ‘Ов қилиш ва овчилик хўжалиги тўғрисида’ги қонуннинг 1-иловасида тасдиқланган миқдордаги тўловларнинг давлат бюджетига ундирилиши таъминланган», — дейилади қўмита баёнотида.
Шунингдек, қўмитанинг таъкидлашича, ушбу хабарни тарқатган Наргис Қосимова шу тартибдаги қонуний асосларни чуқур ўрганмасдан, айни жараён билан боғлиқ маълумотларни тегишли ташкилотлар мутахассисларидан аниқламасдан жамоатчиликка ноўрин хабар тарқатган.
«Муаллиф ўз чиқишида бу мавзуга умуман алоқаси йўқ шахсий қарашларини бирор исботи бўлмаган ҳолда қонунга хилоф равишда баён этган. Доно халқимиз ибораси билан айтганда, ўйламасдан сўйлаган, аҳоли орасида нотўғри тушунча шаклланишига сабабчи бўлган. Ўйлаймизки, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари бу ҳолатга ўз ваколатлари доирасида қонуний баҳо беришади», — дейилади қўмита хабарида.
Экология қўмитасининг қўшимча қилишича, Ўзбекистоннинг айрим тоғли ҳудудларида биолог мутахассислар томонидан олиб борилган ҳисоб натижаларига кўра, айни пайтда қўнғир айиқлар сони хабарда айтилганидек 150 эмас, 500 га яқин аниқланган.
Бунга жавобан экофаол Наргис Қосимова Тяншан қўнғир айиғини отиш учун рухсатмома берилган Россия фуқароси Широков Е. Бундан аввал 2020 йилнинг декабрь ойида Ўзбекистонга Бухарский уриал (тоғ қўйи) овлаш учун келганини маълум қилган. 2020 йил февраль ойида бу ҳайвонлар БМТнинг «Кўчиб юрувчи ёввойи ҳайвон турларини сақлаб қолиш» конвенциясига киритилган.
«Нега овчига айнан йўқолиб бораётган турларни овлашга қўмита рухсат беради?», — деган у.
Наргис Қосимованинг айтишича, 2019 йилда нашр қилинган «Қизил китоб»да қўнғир айиқлар сони 1970—1980 йилларда Ғарбий Тяншанда 200-220 таси ҳисобга олингани, муҳофаза чоралари туфайли сони барқарорлашгани, ғарбий Тяншанда умумий кўрсаткич 250-300 тага етгани кўрсатилган. Писком дарёси водийсининг юқори қисмида 1 та, йирик дарада 2-3 та, Чотқол қўриқхонасида 40-45 таси қайд этилган. Ғарбий Помир-Олойда катта қисми Ҳисор тизмасида ҳаёт кечириши, Ҳисор қўриқхонасида қўнғир айиқлар ўртача 157 тани ташкил этиши ёзилган.
«Узоғи билан 205 та, аммо 500 та эмас! 500 та бўлса, нур устига аъло нур. Аммо қани ўша ҳисобланган ҳужжат? Нега у эълон қилинмаган шу пайтгача? Кейин 500 та айиқ ҳам уларни отиш учун асос бўла олмайди», — дейди Наргис Қосимова.
«Энг қизиғи, раис имзо чеккан рухсатномада Фанлар академияси хулосаси ҳам турибди. 2021 йилга 2 та айиққа квота ажратилган. Аммо у ерда ‘Ўзбекистон Республикасининг Қизил китобига киритилган камёб ва йўқолиб бораётган ёввойи ҳайвонлар турларини табиий яшаш муҳитидан ажратиб олишга 2021 йилги квота’ деб берилган, ўлдиришга эмас. Илмий ўрганиш борасида бўлса, ўлдирмасдан ҳам ўрганса бўлади, аммо бу ерда гап йўқолиб бораётган турнинг ўлдирилиши ҳақида кетяпти», — дейди экофаол.
Наргис Қосимова Давлат экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қўмитаси раисига ҳеч қандай хусумати йўқлигини, Ўзбекистон фуқароси сифатида мамлакат табиати йўқ қилинишини истамаслигини таъкидлаб, юқоридаги саволларга аниқ жавоб сўраган.
Эслатиб ўтамиз, 2019 йилда Қашқадарёнинг Чироқчи туманида бир гуруҳ шахслар халқаро «Қизил китоб»га киритилган қўнғир айиқни ўласи қилиб дўппослаган, Наманган вилояти Чуст туманида ҳам «Қизил китоб»га киритилган қўнғир айиқ отиб ўлдирилган эди.
Изоҳ (0)