Toshkent viloyatining Bo‘stonliq tumanida O‘zbekiston “Qizil kitobi”ga kiritilgan Tyanshan qo‘ng‘ir ayig‘i otib o‘ldirilgani, uni otishga Ekologiya qo‘mitasi rahbari ruxsat bergani haqida xabar tarqalgandi. Qo‘mita holat yuzasidan rasmiy bayonot berdi.
Ma’lum qilinishicha, O‘zbekistonning “Ov qilish va ovchilik xo‘jaligi to‘g‘risida”gi qonunining 15-moddasida yovvoyi hayvonlarni tutishga doir har yilgi kvota yovvoyi hayvonlarning ko‘p miqdorda tutiladigan turlariga, shuningdek, kamyob va oz sonli turlariga nisbatan belgilanishi ko‘rsatilgan. Qonun talabiga asosan yovvoyi hayvonlarni tutishga doir talabnomalar jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasiga topshiriladi.
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi esa yovvoyi hayvonlarni tutishga doir kvota loyihasini talabnomalar asosida tayyorlaydi va Fanlar akademiyasiga yuboradi. Fanlar akademiyasining yovvoyi hayvonlarni tutishga doir kvota loyihasi bo‘yicha xulosasi asosida Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi yovvoyi hayvonlarni tutishga doir kvotalarni tasdiqlaydi, kvotani taqsimlash to‘g‘risida qaror qabul qiladi hamda uni Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish qo‘mitasiga, viloyatlar va Toshkent shahar ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish boshqarmalariga yuboradi.
Yovvoyi hayvonlarni tutishga doir tasdiqlangan kvotalarga muvofiq ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish hududiy organlari kvotalarni berilgan talabnomalarga muvofiq taqsimlaydi hamda hayvonot dunyosidan foydalanishga doir ruxsatnomalarni beradi.
Xuddi shu qonunning 16-moddasida esa O‘zbekiston hududida yovvoyi hayvonlarni ov qilish haq to‘lash asosida amalga oshirilishi ko‘rsatib qo‘yilgan. To‘lovlar yovvoyi hayvonlarni tutishga doir ruxsatnomada ko‘rsatilgan har bir yovvoyi hayvon uchun kiritiladi.
Yovvoyi hayvonlarni tutish uchun to‘lovlar miqdorlari ushbu qonunning 1-ilovasiga muvofiq belgilab qo‘yilgan. Tyanshan qo‘ng‘ir ayig‘ini ovlashga ham ayni shu tartibda, ya’ni qonuniy talablarga to‘liq amalga qilgan holda ruxsat berilgan.
2020-yilning 25-noyabrida Fanlar akademiyasiga qonun talablariga asosan yovvoyi hayvonlarni tutishga doir kvota loyihasini ko‘rib chiqib, xulosa berish uchun so‘rov yuborilgan. 2020-yilning 4-dekabrida Fanlar akademiyasining Bioresurslar bo‘yicha idoralararo komissiyasi 2021-yil uchun noyob va “Qizil kitob”ga kiritilgan hayvonlarga ajratilgan kvotalar to‘g‘risidagi xulosasini qo‘mitaga taqdim etgan. Unda 2 dona Tyanshan qo‘ng‘ir ayig‘ini tutish ham ko‘rsatilgan.
Shundan so‘ng Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi raisining “Yovvoyi hayvonlarni tutishga doir 2021-yilgi kvotani tasdiqlash to‘g‘risida”gi buyrug‘i qabul qilinadi. Mazkur buyruqda kvotaga kiritilgan yovvoyi hayvonlarni tutish, ya’ni tabiatdan ajratib olish tartib-qoidalari aniq ko‘rsatilgan.
Bundan tashqari, 2020-yilning 28-dekabrida bu haqda Vazirlar Mahkamasiga yozma ravishda rasmiy axborot berilgan. Hukumatning ayni masala bo‘yicha 2021-yil 8-yanvarda imzolangan topshirig‘ida “Qizil kitob”ga kiritilgan hayvonlarni tabiatdan olishga qonun talablarida belgilangan tartibda ruxsatnoma berishni ta’minlash topshirilgan.
“Ko‘rib turganingizdek, barcha qonuniy talablar bajarilgandan keyingina ikki dona Tyanshan qo‘ng‘ir ayig‘ini otish orqali tutishga ruxsatnoma berilgan. Bunda O‘zbekiston Respublikasining 2020-yil 8-iyulda qabul qilingan ‘Ov qilish va ovchilik xo‘jaligi to‘g‘risida’gi qonunning 1-ilovasida tasdiqlangan miqdordagi to‘lovlarning davlat budjetiga undirilishi ta’minlangan”, — deyiladi qo‘mita bayonotida.
Shuningdek, qo‘mitaning ta’kidlashicha, ushbu xabarni tarqatgan Nargis Qosimova shu tartibdagi qonuniy asoslarni chuqur o‘rganmasdan, ayni jarayon bilan bog‘liq ma’lumotlarni tegishli tashkilotlar mutaxassislaridan aniqlamasdan jamoatchilikka noo‘rin xabar tarqatgan.
“Muallif o‘z chiqishida bu mavzuga umuman aloqasi yo‘q shaxsiy qarashlarini biror isboti bo‘lmagan holda qonunga xilof ravishda bayon etgan. Dono xalqimiz iborasi bilan aytganda, o‘ylamasdan so‘ylagan, aholi orasida noto‘g‘ri tushuncha shakllanishiga sababchi bo‘lgan. O‘ylaymizki, huquqni muhofaza qilish organlari bu holatga o‘z vakolatlari doirasida qonuniy baho berishadi”, — deyiladi qo‘mita xabarida.
Ekologiya qo‘mitasining qo‘shimcha qilishicha, O‘zbekistonning ayrim tog‘li hududlarida biolog mutaxassislar tomonidan olib borilgan hisob natijalariga ko‘ra, ayni paytda qo‘ng‘ir ayiqlar soni xabarda aytilganidek 150 emas, 500 ga yaqin aniqlangan.
Bunga javoban ekofaol Nargis Qosimova Tyanshan qo‘ng‘ir ayig‘ini otish uchun ruxsatmoma berilgan Rossiya fuqarosi Shirokov Ye. Bundan avval 2020-yilning dekabr oyida O‘zbekistonga Buxarskiy urial (tog‘ qo‘yi) ovlash uchun kelganini ma’lum qilgan. 2020-yil fevral oyida bu hayvonlar BMTning “Ko‘chib yuruvchi yovvoyi hayvon turlarini saqlab qolish” konvensiyasiga kiritilgan.
“Nega ovchiga aynan yo‘qolib borayotgan turlarni ovlashga qo‘mita ruxsat beradi?”, — degan u.
Nargis Qosimovaning aytishicha, 2019-yilda nashr qilingan “Qizil kitob”da qo‘ng‘ir ayiqlar soni 1970—1980-yillarda G‘arbiy Tyanshanda 200-220 tasi hisobga olingani, muhofaza choralari tufayli soni barqarorlashgani, g‘arbiy Tyanshanda umumiy ko‘rsatkich 250-300 taga yetgani ko‘rsatilgan. Piskom daryosi vodiysining yuqori qismida 1 ta, yirik darada 2-3 ta, Chotqol qo‘riqxonasida 40-45 tasi qayd etilgan. G‘arbiy Pomir-Oloyda katta qismi Hisor tizmasida hayot kechirishi, Hisor qo‘riqxonasida qo‘ng‘ir ayiqlar o‘rtacha 157 tani tashkil etishi yozilgan.
“Uzog‘i bilan 205 ta, ammo 500 ta emas! 500 ta bo‘lsa, nur ustiga a’lo nur. Ammo qani o‘sha hisoblangan hujjat? Nega u e’lon qilinmagan shu paytgacha? Keyin 500 ta ayiq ham ularni otish uchun asos bo‘la olmaydi”, — deydi Nargis Qosimova.
“Eng qizig‘i, rais imzo chekkan ruxsatnomada Fanlar akademiyasi xulosasi ham turibdi. 2021-yilga 2 ta ayiqqa kvota ajratilgan. Ammo u yerda ‘O‘zbekiston Respublikasining Qizil kitobiga kiritilgan kamyob va yo‘qolib borayotgan yovvoyi hayvonlar turlarini tabiiy yashash muhitidan ajratib olishga 2021-yilgi kvota’ deb berilgan, o‘ldirishga emas. Ilmiy o‘rganish borasida bo‘lsa, o‘ldirmasdan ham o‘rgansa bo‘ladi, ammo bu yerda gap yo‘qolib borayotgan turning o‘ldirilishi haqida ketyapti”, — deydi ekofaol.
Nargis Qosimova Davlat ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish qo‘mitasi raisiga hech qanday xusumati yo‘qligini, O‘zbekiston fuqarosi sifatida mamlakat tabiati yo‘q qilinishini istamasligini ta’kidlab, yuqoridagi savollarga aniq javob so‘ragan.
Eslatib o‘tamiz, 2019-yilda Qashqadaryoning Chiroqchi tumanida bir guruh shaxslar xalqaro “Qizil kitob”ga kiritilgan qo‘ng‘ir ayiqni o‘lasi qilib do‘pposlagan, Namangan viloyati Chust tumanida ham “Qizil kitob”ga kiritilgan qo‘ng‘ir ayiq otib o‘ldirilgan edi.
Izoh (0)