«‘Лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосини жорий этиш тўғрисидаъги қонунга ўзгартиришлар киритиш ҳақида»ги қонун лойиҳаси жамоатчилик муҳокамаси учун эълон қилингани тўғрисида хабар берилганди. Кейинроқ филология фанлари доктори, профессор Бахтиёр Менглиев лотин алифбосидаги ислоҳотларга қарши чиқиб, «хатони тузатиш хатодан қимматга тушмаслиги керак»лигини айтганди. Адлия вазирининг давлат тили масалалари бўйича маслаҳатчиси Шаҳноза Соатова Менглиевнинг бу борадаги фикрларига жавоб қайтариб, тўртта ҳарфнинг ўзгаришини миллат тинчлигини бузиш деб баҳоламасликни сўраган.
1. Дунё тиллари сунъий интеллект тилига айланиб кетаётгани ва биз депсиниб алифбо деб турганимиз сабаби айнан шу ҳеч бир техника тушунмаётган ноқулай ҳарфлар эканини домла яхши биладилар деб ўйлардим. Чунки тўрт йилдан бери бу гапирилади ва алифбони ўзгартиришдан бошқа техник ечим йўқ.Эслатиб ўтамиз, ҳукумат қарори билан 2023 йил 1 январдан бошлаб барча ташкилотларда иш юритишда лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосига тўлиқ ўтилиши белгиланган. Бундан ташқари, марказий, маҳаллий босма ва электрон ОАВ, интернет сайтлари, нашриётлар, матбаа корхоналари фаолияти тўлиқ лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосига ўтказилади.2. Амалдаги алифбога халқимиз ўрганиб бўлган, тўртта белги ўзгаришни қабул қилолмайдими энди? Халқимиз биз ўйлагандан донороқ, ноқулай ҳарфларга ўргана олмагани учун ё турк клавиатурасидан фойдаланади, ё w, 4, 6 белгиларидан. Бу жорий алифбога ўрганиш эмас-да. Тўрт ҳарф ўзгартириш миллат тинчлигини бузиш деб баҳоланиши тўғримикан? 1929 йилда ота-боболаримиз араб имлосидан лотинга ўтганларидан кейин, 1934 йилда яна бир уни ислоҳ қилиб, учта ҳарфни чиқариб ташлаганларида буни қандай амалга оширдилар экан? Тинчлари бузилганмикан? Ўша давр матбуотида бу ҳақида ортиқча баҳслар ҳам кўринмайди ҳозир биз қилаётгандек. Шунчаки, олимлар бир муросага келгандилар ва миллатни эргаштира олгандилар.
3. Алифбони жорий қилиш босқичма-босқич дейилди. Мен жорий этилишининг муваффақиятини бу тўрт ҳарфга эмас, аввало, кириллдан воз кеча олишимизга боғлиқ кўраман. Кириллдан воз кеча олсак, тўрт ҳарф ўзгариб кетаверади. Ҳар ҳолда ахборот асрида ахборот манбалари қайси алифбода бўлса, шу алифбо кенг истеъмолда бўлади. Паспорт, баннер, дарслик кабилар ўзи янгиланиш муддати келганда янги алифбода чиқаверади. Бирор йилда бу ҳал бўладиган масала, айниқса, технологияларнинг ҳозирги даражасида.
4. Ислоҳ муаммоларини кўтариб чиқаётганлар тўғрисида бунақа ёппасига ёмон гумон зиёли инсонга хос эмас. Аниқ билолмайсиз буни, домла.
Мен шу матнни компьютерда кириллда ёзиб, транслитераторда лотинга ўгириб жойлаяпман. Кўпчилик шунақа қилади алифбо ноқулайлигидан. Шу лотин алифбосига ўтишми? Бу имитация, бу лотин алифбосига ўтишни тормозлайдиган ҳол аслида.
5. Кафолат ҳақидаги гап энди пўписадан бошқа нарса эмас.
6. Ислоҳот муваффақиятсиз якун топиши ҳақидаги банд умуман асоссиз, ҳеч нима кўриниб тургани йўқ.
Кўринаётгани Бахтиёр Менглиевнинг нимагадир алифбо ислоҳини истамаётганлари, холос.
Шаҳноза Соатова, адлия вазирининг давлат тили масалалари бўйича маслаҳатчиси
Изоҳ (0)